آموزش نقش مهمی در توسعه منابع انسانی ایفا می‌کند. در سال‌ های اخیر با پیشرفت تکنولوژی ارتباطات و به ویژه پیدایش پاندمی کرونا، سسیستم آموزش در کشور های جهان از جمله ایران دچار تحول شده و به سمت مجازی شدن رفته است. هر چند در طی این مدت، این شیوه آموزشی تنها شیوه ممکن بود، اما با توجه به انجام واکسیناسیون در سطح ملی، اقدامات پیشگیرانه و رعایت پروتکل‌ های بهداشتی می‌توان زمینه اجرای  آموزش ترکیبی را فراهم کرد. نظر به اهمیت بحث روش آموزش ترکیبی، با "زهره دهدشتی شاهرخ"، استاد تمام دانشگاه علامه طباطبایی به گفت و گو نشستیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:

اهمیت و فواید آموزش حضوری 

دهدشتی شاهرخ پیرامون اهمیت و فواید آموزش حضوری اظهار داشت: آموزش حضوری طی قرن‌ ها تنها روش آموزشی بوده است. همچنین آموزش حضوری، روشی اثر بخش برای یادگیری است؛ زیرا از روش‌ های مختلفی مانند نوشتن، خواندن، بحث، ارایه های درسی، کار گروهی و پروژه‌ ها استفاده می‌شود.

وی ادامه داد: آموزش حضوری مزایای متعددی دارد از جمله اینکه افراد در مقاطع مختلف تحصیلی در زمان و مکان مشخص با معلم و یا استاد خود در محل آموزش ارتباط  برقرار می کنند. یاد گیری حضوری به دانش آموزان و دانشجویان کمک می کند تا تکالیف خود را بهتر انجام دهند. ملاقات حضوری و چهره به چهره موجب ایجاد نظم و تمرکز دانشجو یا دانش آموز در کلاس می گردد در حالیکه  در منزل یا محل کار عوامل مختلفی ممکن است موجب حواس پرتی و عدم تمرکز گردد.

 این استاد دانشگاه افزود: فایده دیگر آموزش حضوری، این است که حضور در کلاس موجب مشارکت فعال دانش آموز و یا دانشجو و بحث و گفتگو و طرح سوال در کلاس درس می‌شود در حالیکه چنین مواردی ممکن است در کلاس‌ های آنلاین وجود نداشته باشد.  مزیت دیگر این است که حضور درکلاس درس موجب شناخت اجتماعی و برقراری ارتباط در کلاس و ایجاد دوستی‌ ها و پیدا کردن فرصت‌ها در دنیای کسب و کار می شود. برخی مهارت‌ های زندگی نظیر فعالیت‌های فرهنگی و دانشجویی تنها از طریق حضور در مدرسه و دانشگاه با مشاهده و تعامل با دیگران بدست می‌آید نه از طریق آموزش مجازی.

مشکلات و مضرات بسته بودن مدارس

دهدشتی شاهرخ درخصوص مشکلات و مضرات بسته بودن مدارس بیان کرد: چنین به نظر می‌رسد که تعطیلی مدارس موجب ایجاد مشکلاتی در سلامت  روحی_روانی و اجتماعی دانش‌آموزان شده است. به این ترتیب دانش‌آموزی که در منزل می‌ماند، نمی‌تواند با دیگر دانش‌آموزان تعامل داشته باشد و مهارت‌ های اجتماعی کسب کند. تحقیقات نشان داده است که عدم ارتباط با افراد هم سن و سال می‌تواند موجب افسردگی و پرخاشگری دانش‌آموزان شود.

وی افزود: تعطیلی مدارس و حضور تمام وقت دانش‌آموزان در منزل می‌تواند خطراتی را برای دانش‌آموزان در صورت عدم حضور والدین در منزل به علت اشتغال و یا کار های خارج از منزل ایجاد کند. همچنین حضور بیش از اندازه کوکان و نوجوانان در فضای مجازی موجب نگرانی والدین و وارد شدن  آسیب‌های احتمالی به کودکان و نوجوانان شده‌است. از طرفی بسته بودن مدارس و مجازی‌شدن آزمون‌ها، امکان سنجش دقیق اطلاعات دانش آموز را از معلم گرفته است و به این ترتیب اهمیت و رسمیتی که کلاس‌های حضوری زمانی داشتند، کم رنگ شده است .

مشکلات آموزش مجازی برای رده‌های سنی متفاوت

دهدشتی شاهرخ درباره مشکلات آموزش مجازی برای رده‌های سنی متفاوت توضیح داد: آموزش مجازی در مقطع ابتدایی به خصوص در سال اول دبستان که کودک هنوز مهارت خواندن و نوشتن را کسب نکرده و شناختی از محیط آموزشی ندارد و حتی تجربه قبلی یادگیری آنلاین را ندارد، مشکلاتی ایجاد کرده است. همچنین آموزش مجازی برای والدینی که تجربه قبلی آموزش آنلاین را ندارند نیز مساله ساز شده است. علاوه براین، برای والدین با چند فرزند نیز مشکل نظارت بر یادگیری فرزندان وجود دارد به این معنا که نمی‌دانند چگونه وقت خود را برای نظارت بر کار فرزندان و رسیدگی به امور کاری و منزل تنظیم کنند.

وی افزود: این مشکلات در مقطع دانشگاه به صورتی دیگر وجود دارد. در دانشگاه‌ ها نیز دانشجویانی داریم که در سال دوم هستند ولی هنوز محیط دانشگاه، همکلاسی‌ ها و اساتید خود را از نزدیک ندیده‌اند. عدم حضور در کلاس درس و برقراری ارتباط چهره به چهره از اثربخشی کلاس‌ها و بهره‌وری کلاس‌ها کاسته است و در برخی مواقع نیز آزمون‌های مجازی ارزشیابی دقیقی از دانشجو را امکان‌پذیر نمی‌سازد.

آموزش مجازی به گسترش بی‌عدالتی آموزشی دامن زده است

دهدشتی درباره رابطه آموزش مجازی و بی عدالتی آموزشی گفت: پیشرفت جامعه ما بستگی به عدالت آموزشی دارد. عدالت آموزشی ابعاد مختلف دارد که یکی ار ابعاد آن برخوردار بودن از امکانات آموزشی برابراست. در کشور ما بی‌عدالتی آموزشی پیش از پاندمی کرونا در کشور به علت توزیع نابرابر خدمات و امکانات آموزشی مطرح بوده است و اکنون آموزش مجازی به گسترش آن بیشتر دامن زده است. مجازی شدن آموزش باعث شده است که دانش آموزان و دانشجویان درمناطق محروم که زیر ساخت‌های لازم را برای دسترسی به اینترنت و یا از لحاظ اقتصادی امکان تهیه گوشی هوشمند و یا تبلت را ندارند، از آموزش محروم گردند.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: البته عدالت آموزشی می‌تواند با توزیع عادلانه نیروی انسانی تحصیلکرده و فرهنگیان مجرب و اعطای امتیازات ویژه و ایجاد انگیزه جهت خدمت در مناطق محروم امکان پذیر گردد. تدوین کتب درسی، آموزش های مجازی، تخصیص بودجه دولت و استفاده از کمک‌ های سازمان‌ ها و افراد خیر جهت ایجاد زیرساخت‌ ها و تهیه ملزومات و استفاده از  روش‌های مختلف آموزشی از جمله استفاده ازرسانه‌ های فراگیر مانند تلویزیون و رادیو و یا ویدیو موجب می‌شود که عدالت آموزشی محقق گردد و امید این است که هیچ دانش‌آموز و دانشجویی از تحصیل باز نماند.

راهکار چیست؟

دهدشتی شاهرخ به راهکارهایی با توجه به شرایط موجود اشاره کرد و گفت: راه حل در دنیا  استفاده از سیستم آموزش ترکیبی است که بهترین جنبه از هر دو سیستم آموزش حضوری و مجازی را در بر می‌گیرد. در حقیقت آموزش مجازی و حضوری مکمل یکدیگر هستند. در بعضی مواقع آموزش مجازی نمی‌تواند تمام نیاز های دانش‌آموزان یا دانشجویان را برآورده کند و لذا ضرورت دارد در کنار آموزش‌ های مجازی، کلاس حضوری نیز تشکیل شود. از جمله مزایای روش ترکیبی این است که دانش‌آموزان و دانشجویان می‌توانند در دنیای واقعی هم با یکدیگر تعامل نموده و ارتباط برقرار کنند.

وی در پایان چنین نتیجه گیری کرد: اجرای این شیوه آموزشی برای رشته‌ هایی که در آن تئوری و عمل باید در کنار هم  وجود داشته باشد ضروری است. به طور کلی آموزش ترکیبی امکانات بیشتری را در اختیار دانشجویان یا دانش آموزان قرار می‌دهد.