بین الملل تابناک: سران هشت کشور عضو سازمان همکاری شانگهای در پایان بیست‌ویکمین نشست سران، که امروز (جمعه، ۲۶ شهریورماه) در تاجیکستان برگزار شد، نظر موافق خود را با تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران از عضو ناظر به عضو اصلی اعلام و اسناد مربوط به آن را امضا کردند.

جمهوری اسلامی ایران در بیست و یکمین اجلاس سازمان همکاری شانگهای که با حضور رهبران دوازده کشور عضو و ناظر برگزار شد، با موافقت اعضا به عضویت کامل و دائم این سازمان مهم منطقه‌ای درآمد.

اجلاس رهبران کشورهای عضو و ناظر سازمان شانگهای، از روز پنجشنبه در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان آغاز شد و در حاشیه این اجلاس، رهبران شرکت کننده، دیدارهای دو جانبه و چندجانبه با یکدیگر برگزار کردند.

در این اجلاس با موافقت تمام اعضا، جمهوری اسلامی ایران، رسما به عضویت سازمان همکاری شانگهای درآمد. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران تا کنون به عنوان عضو ناظر در سازمان همکاری شانگهای حضور داشت و از امروز (جمعه) و در بیست ویکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای به عضویت کامل این سازمان درآمد.

اعضای سازمان همکاری شانگهای همچنین امروز اسناد همکاری از جمله سند آغاز روند عضویت ایران در این سازمان را امضا کردند.

خبرگزاری تاس روز جمعه در خبری فوری اعلام کرد، شرکت کنندگان در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای، بیانیه پایانی این اجلاس را امضا کردند که در آن به آغاز مراحل پذیرفتن ایران در سازمان شانگهای اشاره شده است.

ابراهیم رییسی، رییس جمهوری اسلامی ایران نیز امروز در جریان سخنرانی در این سازمان با قدردانی از اعضای سازمان همکاری شانگهای برای عضویت دائمی ایران در این سازمان ابراز امیدواری کرد که سازمان شانگهای، در ادامه مسیر بالنده خود را که موفق شده در مدت کوتاه جایگاه منطقه ای و بین المللی ممتازی را کسب کند، تداوم بخشد.

«نارندرا مودی» نخست وزیر هند نیز در جریان سخنرانی مجازی خود در بیست ویکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای که در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان در حال برگزاری است، عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای را تبریک گفت.

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی پس از پذیرش عضویت کشورمان در سازمان همکاری شانگهای گفت: عضویت راهبردی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای، تاثیر مهمی بر روند همکاری‌های همه جانبه ایران در راستای سیاست همسایگی و آسیا محور دارد.

«حسین امیرعبداللهیان» در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: اکنون با کمال خرسندی، سند عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای در شهر دوشنبه با حضور رییس جمهوری به تایید سران رسید. این عضویت راهبردی تاثیر مهمی بر روند همکاری های همه جانبه ایران در راستای سیاست همسایگی و آسیا محور دارد.

نگاهی به عضویت ایران در شانگهای و اهمیت آن

از سال ۲۰۰۵ تا امروز، یعنی چهار سال پس از تشکیل این سازمان، ایران درخواست خود را برای اینکه عضو دائمی کشور‌های شانگهای باشد ارسال کرده بود؛ اما تا امروز این تقاضا از سوی اعضای دائم پذیرفته نشده است.

سازمان همکاری شانگهای، نمادی از زنجیره همگرایی منطقه‌ای در آسیا به شمار می‌رود که بدون عضویت دائم ایران، با موقعیت ژئو استراتژیک و ژئو اکونومیک منحصربفردی که در آسیا دارد، حلقه‌های آن کامل نمی شد.

ایران حدود ۱۵ سال بود که به عنوان ناظر در این سازمان حضور داشت، اما عضویت دائم آن تا به حال به رغم درخواست رسمی میسر نشده بود.

سازمان همکاری‌ شانگهای با هدف مبارزه با تهدیدهای امنیتی جدید و با گردهمایی سران کشورهای روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان در سال ۱۹۹۶ در شهر شانگهای با نام گروه «شانگهای ۵» پا به عرصه ظهور گذاشت.

بنابراین، این سازمان ادامه سازمان «شانگهای ۵» است که در سال ۲۰۰۱ با پذیرش عضویت ازبکستان و رسیدن تعداد اعضا به شش کشور (سایر کشورهای عضو عبارتند از چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان) ارتقا و نام آن نیز به سازمان همکاری شانگهای تغییر یافت.

پس از آن، در ژوئن سال ۲۰۰۲، رهبران کشورهای عضو این سازمان در دیداری در سن‌پیترزبورگ روسیه، منشور SCO را که به تفصیل اهداف، اصول، ساختار و نحوه عملکرد آن را نشان می‌دهد به امضا رساندند و بدین ترتیب، سازمان همکاری شانگهای رسما و بر اساس قوانین و حقوق بین‌الملل تأسیس شد.

در سال ۲۰۰۵ سه کشور ایران، هند و پاکستان به عنوان اعضای ناظر به این سازمان پیوستند. هند و پاکستان در سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم آن درآمدند. ایران نیز در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۵ درخواست عضویت دائم را ارائه کرد.

افغانستان، مغولستان و بلاروس نیز از اعضای ناظر این سازمان هستند. از ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۵ کشورهای ارمنستان، آذربایجان، نپال، کامبوج، ترکیه و سریلانکا نیز به صف متقاضیان عضویت در این سازمان پیوسته‌اند.

محدوده جغرافیایی سازمان شانگهای، حدود ۶۰ میلیون کیلومتر مربع و جمعیت آن حدود سه میلیارد است؛ یعنی حدود یک سوم مساحت و جمعیت جهان را در بر گرفته است. زبان‌های کاری آن چینی و روسی است. افزایش تعداد اعضا، بر این وسعت جغرافیایی و جمعیتی خواهد افزود.

هرچند در عمل سازمان همکاری شانگهای، سازمان منطقه‌ای باز به شمار می‌رود که از عضویت سایر کشورها در آن استقبال می‌شود، رویکردهای متفاوت اعضای کنونی، مانع از عضویت برخی کشورها مثل ایران شده است.

سازمان همکاری شانگهای سیاست داخلی خود را بر اساس اصول اعتماد متقابل، منافع متقابل، برابری، مشورت‌های متقابل، احترام به تنوع فرهنگی و تمایل به توسعه مشترک تعیین کرده و اصول سیاست خارجی آن نیز مطابق با اصول عدم تعهد، عدم هدف قرار دادن هر کشور ثالث است.

اهداف امسال نشست شانگهای 

«امام علی رحمان» رئیس جمهوری تاجیکستان هم در گفت و گو با خبرگزاری ملی این کشور در مورد محورهای اصلی نشست دوشنبه گفت: محور اصلی این نشست، تقویت موقعیت بالقوه و بین المللی سازمان همکاری شانگهای است. در بحبوحه همه گیری کووید -۱۹ توسعه تجارت و همکاری اقتصادی در فضای سازمان همکاری شانگهای بسیار مهم است. موضوع دیگر که به نظر می رسد اولویت کشورها باشد، ماجرای افغانستان است. یکی از دلایلی که پالس های مثبتی در جهت حضور ایران در شانگهای ارسال می شود، همین است که کشورهای عضو دائم در شرایطی که طالبان به دنبال بر هم زدن معادلات منطقه هستند، می خواهند با همه همسایه های افغانستان پشت میزی جدی برای گفتگو و یافتن بهترین راه حل ها بنشینند.

هدف اصلی شانگهای، ایجاد توازن در جهان است، تا از قدرت یکجانبه امنیتی و نظامی و اقتصادی ایالات متحده کاسته شود. اما همواره کشورهای عربی، کمترین اقبال را نشان داده و همیشه چنین اتحادی را نادیده گرفته اند، چون به عنوان متحدان امریکا در منطقه، قصد عصبانی کردن واشنگتن را ندارند؛ اما کاهش حضور ایالات متحده در منطقه در پی تصمیماتی که بایدن گرفته، احتمالا پیوند شانگهای را وارد مرحله تازه ای می کند و به اهمیتش می افزاید.