به گزارش مفدا – گناباد، در تاریخ پرافتخار ایران اسلامی، روزهای فراموش نشدنی بسیاری به ثبت رسیده که گواه اثرگذاری خون‌های پاک شهدا در جان گرفتن نهال انقلاب اسلامی و به ثمرنشستن آن است، شهدای والامقامی که تا آخرین قطره خون خود پای عهد و پیمان‌شان ایستادند تا انقلاب اسلامی به پیروزی برسد و ثمره آن کام ملت ایران و آزادی‌خواهان جهان را شیرین کند.

حماسه ۱۷ شهریورماه ۵۷ که توسط مردم غیور ایران اسلامی در میدان ژاله و شهرهای مختلف ایران انجام گرفت، حادثه‌ای بسیار عظیم بود که نقش به‌سزایی در سرنگونی حکومت پهلوی داشت.

مردم ایران در این روز با حضور در میدان ژاله تهران خواستار تغییر حکومت شدند. این حرکت را می توان نخستین و مؤثرترین عامل پیروزی انقلاب دانست.

این رویداد شناخته شده با نام جمعه سیاه که در برخی منابع از آن با عنوان کشتار ۱۷ شهریور نیز یاد می‌شود، رویدادی در جریان ناآرامی‌هایی بود که در نهایت به وقوع انقلاب ۱۳۵۷ ایران انجامید. در تاریخ ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ خورشیدی، تظاهرات مخالفین و انقلابیون در محلات جنوبی تهران، خیابان ژاله پیشین (خیابان مجاهدین اسلام کنونی) و میدان ژاله (میدان شهدا کنونی)، منجر به سرکوب خونین تظاهرکنندگان توسط نیروهای نظامی ارتش شاهنشاهی ایران شد.

روزی که ژاله خونین شد...

در پی فاجعه سینما رکس، آموزگار مجبور به استعفا شد و جعفر شریف امامی (از فراماسون های برجسته ی بنیاد پهلوی) با تظاهر به شعار آشتی ملی به نخست وزیری منصوب شد، اما او هم با طرح تغییر سیاست‌های رژیم نتوانست از گسترش اعتراضات جلوگیری کند.

تظاهرات گسترده مردم تهران که پس از اقامه نماز در عید فطر (۱۳ شهریور ۱۳۵۷) به امامت آیت‌الله مفتح برگزار شد، وحشت شاه، دولت و آمریکا را افزایش داد؛ چرا که نمایش عظیمی از اتحاد و قدرت مردم بود.

عظمت راهپیمایی روز عید فطر سبب شد که آمریکا، شاه و دولت، چاره را در اقدام به برقراری حکومت نظامی و توسل به خشونت گسترده ببینند.

سه روز بعد حدود ۵۰۰ هزار نفر از مردم تهران با شعار های "مرگ بر شاه"، "آمریکا برو بیرون"، "حسین سرور ماست، خمینی رهبر ماست" و همچنین شعار"استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی" که برای اولین بار سرداده می‌شد، راهپیمایی کردند.

در پایان آن روز مقرر شد، فردا تظاهرات در میدان ژاله (شهدا) برگزار شود، اما در اخبار رادیویی ساعت ۲۴ (نیمه شب)، در حالی که اکثرمردم در خواب بودند، در تهران و یازده شهر دیگرحکومت نظامی اعلام شد.

اعدام دسته جمعی مردم

صبح ۱۷شهریور مردم به خیابان‌ها آمدند، در تهران، هزاران نفر، در میدان شهدا، اجتماع کردند. نظامیان و کماندوها نتوانستند مردم را متفرق کنند و به اعتراف یک خبرنگار خارجی: "با مسلسل تانک‌ها، آنها را به گلوله بستند. هلی کوپترها نیز برای متفرق کردن مردم، از مسلسل و مواد تخریبی استفاده کردند و منظره به میدان اعدام دسته جمعی شاهت داشت".

پس از این کشتار گسترده، کارتر، طی پیامی از شاه اعلام پشتیبانی و از اقدام‌های او در راه بازگرداندن نظم، حمایت کرد، اما در درون کاخ سفید بر سر چگونگی مقابله با انقلاب اسلامی اختلافات جدی وجود داشت. شورای امنیت ملی معتقد به کشتار گسترده مردم و وزارت امور خارجه در صدد نفوذ در انقلاب بود و این اختلاف سبب سردرگمی کارتر و شاه در سرکوب مردم و انقلاب اسلامی شده بود.

۱۷شهریورماه، یادآور ایثار و دلاوری مردان و زنانی است که با نثار خون خود، میدان ژاله را میدان تحقق دلاورمردی و رشادت‌های تاریخی و تاریخ‌ساز خود کردند که تا روزگار باقی است نام آن‌ها بر تارک تاریخ این مرز و بوم به عنوان نگهبانان انقلاب اسلامی و پیشگامان و پیشتازان فجرآفرین ۵۷ خواهد درخشید.

بی تردید، قیام ۱۷شهریور را می‌توان به عنوان یکی از نقاط عطف مبارزات ملت مسلمان ایران علیه رژیم پهلوی دانست. ابعاد عظیم کشتار و سرکوب مردم بی‌گناه در این روز باعث شد تا انقلابیون و رهبران آنها در حرکت خود مصمم‌تر گردند و در این بین، رهبری مدبرانه حضرت امام خمینی(ره) نقشی به سزا داشت. حمایت‌های سران به اصطلاح دموکرات آمریکا از رژیم پهلوی در سرکوب مبارزین نیز باعث گردید تا ادعاهای به اصطلاح حقوق بشری و دموکراتیک آنها در بین مردم رنگ ببازد و ماهیت اصلی آنان برای مردم ایران هرچه بیشتر نمایان گردد.

در مجموع باید گفت قیام خونین ۱۷ شهریور عاملی موثر در تشدید مبارزات مردمی و تسریع در سقوط رژیم پهلوی به شمار می‌رود.

گردآورنده متن: یگانه باقرزاده