عباس میرگلوی بیات * همزمان با سرعت گرفتن بیماری کرونا در جهان، حرکتی آرام در مقابل چشمان جهانیان و بدون توجه به وضعیت درگیری و مبارزه سازمان‌های بین‌المللی و کشورها با این بیماری خطرناک و پیچیده در حال رخ دادن بود. جنبش طالبان در افغانستان به پشتوانه امضای توافقنامه در دوحه قطر و تفاهم با ایالات متحده و تعیین جدول زمانی برای خروج نیروهای آمریکا به همراه نظامیان کشورهای عضو ناتو از افغانستان، همزمان با گفت‌وگو با نمایندگان دولت اشرف غنی و شورای مصالحه افغانستان شروع به تصرف و توسعه حوزه نفوذ و مناطق تحت کنترل خود کرد. در مدت بسیار کوتاهی با ناتوانی نیروهای مسلح دولتی و بدون مقاومت مردمی وارد ارگ ریاست‌جمهوری در کابل شد و عملا کشور را برای بار دوم به تصرف و اختیار خود گرفت.
جنبش طالبان با انتخاب عنوان امارت اسلامی افغانستان به جای جمهوری اسلامی افغانستان موجودیت خود را به عنوان محور اصلی اداره افغانستان اعلام کرد.
پس از استیلای کامل طالبان بر افغانستان سرعت خروج نیروهای خارجی نیز بالا رفت و کشورهای عضو ناتو و حتی سایر کشورها که اتباع قابل توجهی از کشورشان در افغانستان مشغول کار و زندگی بودند شروع به انتقال آنها کردند.
همزمان تعداد قابل توجهی از مردم افغانستان شامل متخصصان، اصحاب هنر، اندیشه و شخصیت‌های علمی و فرهنگی خصوصا زنان، افراد و اشخاص همکار با نیروهای آمریکا و سایر نمایندگی‌های سیاسی کشورها و کارگزاری‌های اروپایی و سازمان ملل برای در امان ماندن از آسیب، جنگ و درگیری در حال خروج از افغانستان هستند.
تعداد قابل توجهی از مردم مظلوم افغانستان برای در امان ماندن از درگیری‌های احتمالی به سوی مرزهای کشورهای همسایه در حرکت هستند.
شخصیت‌های موثر در سپهر سیاسی افغانستان همچون حامد کرزی، عبدالله‌عبدالله و گلبدین حکمتیار به همراه تعدادی از اشخاص دیگر تلاش می‌کنند خط تماس با طالبان را حفظ کنند و مانع از بروز خشونت و درگیری شوند. به همین موازات سازمان ملل، اتحادیه اروپا، آمریکا، روسیه، چین، هند، ایران، پاکستان و ترکیه نیز خطوط تماس خود را با طالبان حفظ و گسترش داده و تحولات را به دقت زیر نظر دارند.
جنبش طالبان بدون هیچ‌گونه مانع و حتی بدون توصیه، دخالت و اقدام شورای امنیت و سازمان ملل و در مقابل چشمان صرفا نظاره‌گر جهان به راحتی بر دولت قانونی کشور خود استیلاء می‌یابد و تا کاخ ریاست‌جمهوری پیش می‌رود و رژیم را تغییر می‌دهد.
باتوجه به سابقه ذهنی به جای مانده از مرام، دیدگاه‌ها و عملکرد طالبان در میان مردم افغانستان و کشورهای جهان، پذیرش طالبان به عنوان گروهی با اهداف صلح‌آمیز و مشارکت‌طلب برای اداره کشور افغانستان با حضور نمایندگان اقوام و مذاهب و همه اقشار جامعه از قبیل زنان بسیار سخت به نظر می‌رسد.
عده‌ای با القای نگرش مثبت سعی در متقاعد کردن افکار عمومی جهان، مبنی بر تغییر افکار و اندیشه‌های گروه طالبان دارند.
از سوی دیگر اعضای بلندپایه، نمایندگان سیاسی و سخنگوی طالبان با کسب تجربه در سال‌های دور از حاکمیت و با تکیه بر ابزارهای رسانه‌ای سعی در تنویر افکار عمومی و توجیه عملکرد اعضای تندروی خود در موضوعات پیش‌آمده در رویدادهای حین و پس از استقرار نیروهای خود کردند.
با وجود موضع‌گیری‌های چند روز اخیر اعضای جنبش طالبان مبنی بر مشارکت همه گروه‌ها و اقوام و احزاب در حکومت آینده افغانستان و دیدار و بیعت تعدادی از افراد شاخص همچون برادر اشرف غنی با طالبان، با تغییر پرچم، تعیین هیات ۱۲نفره برای اداره کشور، انتصاب سرپرست برای برخی وزارتخانه‌ها و بانک مرکزی بدون نظر و مشارکت سایر افراد و نمایندگان گروه‌ها و احزاب و همچنین تلاش برای استیلای نظامی بر مخالفان و شهرهای باقی مانده امیدهای علاقه‌مندان به آینده افغانستان را به یاس تبدیل کرده‌اند.
موضوعی که این روزها به عنوان معیار محک طالبان مورد توجه ویژه قرار گرفته و به عنوان نقطه برجسته برای راستی‌آزمایی طالبان در بازگشت به صحنه سیاسی افغانستان مطرح شده است موضوع نحوه تعامل طالبان با احمد مسعود و یاران او در دره پنجشیر افغانستان است.
این دره و قهرمان ملی این خطه، یادآور مبارزه احمدشاه مسعود و مقاومت بی‌امان مبارزان در ممانعت از تصرف و اخراج اشغالگران افغانستان است و همواره به عنوان نماد مقاومت مردم افغانستان مورد احترام آزادیخواهان جهان است.
حال طالبان بدون توجه به این موضوع در صدد تصرف دره پنجشیر با تکیه بر امکانات گسترده نظامی پیشرفته است.
اوضاع پیش‌آمده را این‌گونه می‌توان تحلیل کرد:
اولا به دنبال اصرار طالبان بر تصرف این دره و درخواست تسلیم شدن جبهه مقاومت به رهبری احمد مسعود، شائبه عدم تغییر افکار و عملکرد و عدم پایبندی طالبان به شعارها و مواضع رسمی و اخیر اعلام‌شده مبنی بر علاقه‌مندی به مشارکت همه گروه‌های افغانی براساس احترام و گفت‌وگو را به مردم افغانستان و دنیا مخابره خواهد کرد که این برای گروه طالبان در آغاز راه خوبی نیست.
ثانیا: لشکرکشی و درگیری احتمالی طالبان با اعضای جبهه مقاومت که نقش موثری در اخراج متجاوزان و اشغالگران بیگانه داشته و جزء السابقون هستند آثار منفی بسیاری در ذهن و قلب مردم افغانستان برجای خواهد گذاشت که قابل جبران نبوده و طالبان همچنان در ردیف جنبش‌های تمامیت‌خواه طبقه‌بندی خواهد شد.
ثالثا: حرکت به سوی درگیری و استیلاء بر این جبهه و منطقه با روح جهت‌گیری اعلامی طالبان در توجه به عنصر گفت‌وگو در تضاد است و بنابراین ضروری است سیاست کاهش تنش و درگیری در افغانستان و بهره‌گیری از توان نیروهای پرتوان افغانی در اداره کشور در ایام عدم حضور نیروهای خارجی به عنوان یک اولویت مهم مورد توجه قرار گیرد.
رابعا: حضور احمد مسعود فرزند برومند قهرمان ملی افغانستان در راس جبهه مقاومت و رهبری دره پنجشیر و اعلام آمادگی و جسارت صادقانه ایشان برای گفت‌وگو با طالبان و کمک به گسترش صلح در افغانستان فرصت مناسبی بر عملی کردن سیاست‌های عمومی طالبان و آغاز جذب این گروه و جوانان افغان در توسعه افغانستان خواهد بود.
پیشنهاد وزارت احمد مسعود بر وزارت جوانان و عضویت در شورای ملی مصالحه افغانستان از سوی طالبان می‌تواند نسیم روح‌بخشی را بر کالبد رنجور افغانستان بنوازد.
خامسا: امروز در نگاه مردم افغانستان احمد مسعود و مبارزان دره پنجشیر عناصر پایبند به پرچم و آرمان ملت مظلوم افغانستان هستند و مردم با حساسیت تمام این موضوع را پیگیری می‌کنند. در صورت درگیری و خدای ناکرده قتل این جوان شایسته و غیور و خوش‌آتیه و مبارزان جبهه مقاومت این رویداد به نقطه قیام همگانی مردم سایر نقاط افغانستان بدل شده و اهداف و آرمان‌های ملت در اداره کشورشان با تکیه بر توان نیروهای توانمند بدون دخالت بیگانگان را با چالش‌های فراوان روبه‌رو خواهد کرد که یقینا مردم افغانستان این موضوع را فراموش نخواهند کرد.
نحوه تعامل و تفاهم طالبان با جبهه مقاومت و احمد مسعود می‌تواند به عنوان نقطه جدی راستی‌آزمایی طالبان در عمل به شعارهای خود در پایبندی به گفتمان بین‌الافغانی و حرکت به سوی افق روشن و آینده و با حضور همه دلسوزان افغانستانی مورد ارزیابی قرار گیرد.
انتقال و تفهیم این موضوع توسط خطوط تماس کشورها و سازمان‌های اسلامی و بین‌المللی به عناصر ارشد طالبان می‌تواند به راهبردی موثر در کمک به استقرار صلح و ثبات افغانستان تبدیل شود.
* کارشناس ارشد مسائل سیاسی و بین‌الملل
∎
نظر شما