علامه محمدرضا حکیمی به دیار باقی شتافت
فقدان جانسوز فیلسوف عدالت
خبر کوتاه اما دردناک بود:« استاد محمدرضا حکیمی درگذشت» ؛ دانشمندی جامع و ادیبی چیره دست که به گفته مقام معظم رهبری اسلام‌شناس عدالتخواهی بود. علامه حکیمی عُمر خود را وقف ترویج معارف اسلامی کرد و مروج سیره علمی و عملی اهل بیت (ع) بود و به گفته رییس مجلس، همیشه پرچم عدالت و عدالتخواهی را برافراشته نگه داشت.
صاحب‌خبر - هفتم تیرماه بود که استاد محمدرضا حکیمی در پی ابتلا به کرونا و ضعف شدید در بیمارستان بستری شد و تحت مراقبت‌های ویژه قرار گرفت. اما پس از چند روز با نظر پزشکان از بیمارستان مرخص و روند درمان در منزل پیگیری شد تا اینکه ساعت ۲۲:۳۰ دقیقه آخرین شب مرداد ۱۴۰۰ به علت کهولت سنی دیده از جهان فرو بست. از «علامه حکیمی» به عنوان فیلسوف عدالت و مرزبان توحید یاد شده و امام خمینی(ره) این فیلسوف را در نامه ای به تاریخ ۲۸ آبان ۱۳۴۸ از شهر نجف با عبارت « جناب مستطاب ثقة الاسلام...» خطاب کرده است. این اندیشمند دینی و نویسنده ایرانی در ۱۴ فروردین ۱۳۱۴ در مشهد متولد و در سال ۱۳۲۶ وارد حوزه علمیه خراسان شد .وی تا ۲۰ سال در این حوزه به تحصیل پرداخت. محمدتقی ادیب نیشابوری، شیخ مجتبی قزوینی خراسانی، سیدمحمدهادی میلانی، احمد مدرس یزدی، اسماعیل نجومیان، حاج سیدابوالحسن حافظیان و حاجی‌خان مخیری از مهم‌ترین استادان حکیمی بوده‌اند. از آثار او می‌توان به «الحیاة»، «خورشید مغرب»، «عقل سرخ»، «عاشورا: مظلومیتی مضاعف»، «شیخ آقا بزرگ تهرانی»، «تفسیر آفتاب»، «فریاد روزها»، اشاره کرد. او علوم غریبه، رمل و اوفاق را نزد ابوالحسن حافظیان و شیخ مجتبی قزوینی آموخت و اجازه اجتهاد را از آقابزرگ تهرانی در سال ۱۳۴۸ شمسی دریافت کرد. تحصیلات و استادان علامه حکیمی زمانی که پا به شش سالگی گذاشت ، ابتدا به مکتبخانه رفت و در آنجا قرآن و صد کلمه از کلمات قصار امام علی (ع) را با ترجمه منظوم آن آموخت. سپس مقداری از دیوان حافظ و مبادی انشا و نویسندگی و بعد از آن دروس ابتدایی را در مدرسه فراگرفت.در سال ۱۳۲۶ در حالی که نوجوانی دوازده ساله بود، به جهت عشق و علاقه‌ای که به طلبگی و تحصیل علوم دینی در دل داشت و با تشویق نزدیکان خود برای تحصیل به مدرسه نواب مشهد مقدس وارد شد که در آن زمان یکی از مدارس مهم و پررونق حوزه خراسان بود.او با راهنمایی متولی و مسئول وقت مدرسه آیت الله میرزا علی اکبر نوقانی ، امثله و شرح آن را نزد سید جعفر سیّدان خراسانی و بقیه مقدمات را نزد حاج سید عباس سیّدان خراسانی فرا گرفت، سپس کتاب‌های درسی «سیوطی»، «مغنی»، «حاشیه» و «مطوّل» را نزد آقا شیخ رحمت الله فشارکی اصفهانی و آقا میرزا محمد اشکذری آموخت و همزمان آموخته‌های خود را برای طلاّب مبتدی تدریس می‌کرد. پس از این دوره، با تشویق حاج شیخ محمدرضا خلیل الواعظین از دوستان حکیمی که با هم کتاب «رهبر خرد» را مباحثه می‌کردند، به حلقه درس ادیب ثانی مرحوم آقا شیخ محمد تقی ادیب نیشابوری در مدرسه خیرات خان مشهد حاضر شد و از نو آنچه را که پیش از آن از علوم ادبی فرا گرفته بود بدون وقفه در مدت دو سال دوره کرد و ادبیات عالی، بلاغت و عروض و قافیه را نزد ایشان فرا گرفت و تمامی درس‌ها و آموخته‌های این دوره را به طور کامل یادداشت کرد. همنشینی و هم صحبتی حکیمی با ادیب نیشابوری، باعث شد که ذوق ادبی او تقویت شود و وی به ادبیاتی پر مایه و غنی دست یابد. وی کتاب‌های شرح لمعه و قوانین را نزد حاج میرزا احمد مدرس یزدی خراسانی فراگرفت. اصول سطح و مقداری از خارج اصول را از محضر حاج شیخ‌هاشم قزوینی و دو جلد کفایة الاصول و مقداری از خارج فقه را نزد حاج شیخ مجتبی قزوینی آموخت و پاره‌ای از این دروس را تقریر کرد. حکیمی مدت ده سال بدون وقفه در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله‌العظمی سید محمدهادی میلانی حاضر شد و تقریرات درس ایشان را به طور کامل و مرتب نوشت. وی با آنکه از کم سن و سال ترین شاگردان درس بود، مورد عنایت خاص آیت الله میلانی قرار گرفت و از شاگردان ممتاز و ویژه او به شمار می‌رفت. او در کنار فراگیری دروس سطح و خارج فقه و اصول، کتاب‌های «شرح باب حادی عشر» و «شرح تجرید» را نزد آقا شیخ عبدالنبی کُجوری و شرح منظومه سبزواری را در محضر آقا شیخ غلامحسین محامی بادکوبه‌ای فرا گرفت و همزمان با خواندن این کتاب‌ها، سایر کتاب‌های منطق و فلسفه و کلام را مطالعه می‌کرد تا آنگاه که به درس حاج شیخ مجتبی قزوینی راه یافت. حکیمی مدت ۱۲ سال از کتاب‌های منظومه گرفته تا کتاب‌های شرح اشارات ابن سینا و سپس اسفار را در حدّ اعلا و کامل با مقداری از علوم غریبه، نزد حاج شیخ مجتبی قزوینی آموخت. بعضی «ختومات مهمه» و مقدمات «علم رمل» و «اوفاق ذوالکتابه» را از محضر حاج سید ابوالحسن حافظیان و حاجی خان مخیّری و علم نجوم و تقویم احکامی را نزد آقا شیخ اسماعیل نجومیان فرا گرفت. وی در سی سالگی هنگامی که علاّمه شیخ آقا بزرگ تهرانی به مشهد مقدس مشرف شده بود، موفق به اجازه شفاهی نقل روایات و احادیث اهل بیت (ع) از ایشان شد و سپس شیخ آقا بزرگ از نجف اشرف در ماه رجب سال ۱۳۸۳، اجازه‌ای کتبی برای آقای حکیمی نوشت و فرستاد و از این طریق بود که او نیز به سلسله عالمان و محدثان بزرگ تا اصحاب ائمه طاهرین و حضرات معصومین (ع) متصل شد.با صدور این اجازه کتبی و ذکر لقب «الاستاذ المحقّق» از سوی علاّمه آقا بزرگ تهرانی (ره) و پس از آن، «العلامة الجلیل» از طرف علاّمه امینی (ره) درباره او، مهر صحت بر وسعت فضل و کمالات آقای حکیمی گذاشته شد. نگاهی به برخی از آثار استاد حکیمی علامه حکیمی نویسنده‌ای پر کار بود. از او بیش از ۵۰ کتاب منتشر شده است. هم‌چنین او بر بیش از ۳۰ کتاب مقدمه و برای ۳۷ کتاب یادنامه نیز مقاله نوشته است. آثار محمدرضا حکیمی را در پنج گروه دسته‌بندی کرده‌اند؛ نخست آثاری که درباره مکتب تفکیک هستند، دوم آثاری که با هدف تبویب و تبیین روایات اهل بیت (ع) نگاشته شده‌اند، آثاری که شناساننده آموزه‌های فردی و اجتماعی اسلام هستند، چهارم آثاری که با محوریت زندگی عالمان دین تدوین شده‌اند و بالاخره کتاب‌هایی که مجموعه مقالات متفرقه حکیمی را خود جا داده‌اند. بارگاه ملکوتی حضرت ثامن‌الحجج(ع)؛ میزبان پیکر استاد پیکر مرحوم علامه محمدرضا حکیمی روز گذشته به مشهد مقدس منتقل و امروز در جوار بارگاه ملکوتی حضرت ثامن‌الحجج امام علی بن موسی‌الرضا علیه السلام به خاک سپرده خواهد شد. عمری به نام خدا، به حقوق خلق اندیشید حسن رحیم پور ازغدی در پی رحلت عالم و متفکّر برجسته استاد محمد رضا حکیمی، سوگنامه ای در صفحه مجازی خود منتشر کرد. « حکیمی بزرگ رفت. استاد علامه محمدرضا حکیمی، نظریه‌پرداز بزرگ شیعی معاصر که اصالت عقل محمدی (ص) را با شور عدالت علی (ع) درآمیخت و صلابت حسین (ع) را در عاشورای معرفتی صادق آل محمد (ص) بر سردست گرفت و یک عمر با تک تک ضربان قلبش، فرج مهدی (عج) را انتظار کشید و در گوش یک نسل، میراث "عقلانیت، عدالت و معنویت" قرآنی را زمزمه کرد و تا آخرین نفس، از کفایت معارف اهل بیت (ع) و از ضرورت عدالت بی ریا گفت و بهر آنچه گفت، عمل کرد و عابد، زاهد و مجاهد ماند، به محضر مولایش رفت. هنوز که عطر خون عاشورا در مشام ماست بدرقه‌اش می‌کنیم تا در کربلای ۱۴۰۰ به آخرین شهید کاروان توحید برسد.در پناه خداست آنکه عمری بنام خدا به حقوق خلق اندیشید. کلماتش از جنس اشک، افکارش از عنصر حکمت و غم‌هایش همه، شیرین و پشت به دنیا و تماماً رو به آخرت بود. واژه نامه عدالتخواهی را چنان هنرمندانه غنی سازی کرد که شرر به جان اساطیر اشرافی‌گری افکند. محمد رضا حکیمی مصداقی از (موتوا قبل ان تموتوا) بود، پیش از مرگ طبیعی، با مرگ حقیقی خو گرفت و این روزهای آخر در انتظار ولی عصر (عج) و فرشته مرگ، در بستر احتضار نیز دائم الطهاره بود.خدایش بپذیرد که عمری همخواب کتاب و قلم بود و در محراب تفکر، با عشق خدا و شفقت بر خلق زیست. » استاد حکیمی؛ مدافع حقوق محرومان و بی‌پناهان بود مسلم نادعلی‌زاده، پژوهشگر و استاد دانشگاه نیز با بیان نکاتی درباره مرحوم علامه محمدرضا حکیمی اظهار کرد: علامه حکیمی استاد مدافع راستین تعقل و اندیشه آزاد بودند؛ اندیشه‌ای فارغ از قید و بندهای تعصب و فرقه‌گرایی و تفلسف، اعتقاد داشتند که فلسفه ورزش ذهن است و تعقل با تفلسف یکی نیست. آنهایی که می‌پندارند تفلسف معادل تعقل است اشتباه می‌کنند بلکه تفلسف نوعی تعقل است و ما باید قادر باشیم آزادانه بیندیشیم و عقلمان را در فضای اندیشیدن پرواز دهیم و آن را با قید و بندهایی همانند اندیشه‌های فلسفی محدود نکنیم. از دیگر ویژگی‌های استاد محمدرضا حکیمی، دفاع از انسان محروم و بی‌پناه بود. ایشان از هر فرصتی استفاده می‌کردند تا پیام کسانی‌که در جامعه، پناه و مدافعی ندارند را به گوش قدرتمندان و ثروتمندان برسانند و در واقع همه خردمندان و اندیشمندان را برای دفاع از ستم‌دیدگان بسیج کنند تا ظلم و ستم و محرومیت از جامعه رخت بربندد و همه در دفاع و آسایش زندگی کنند و همواره دردمند طبقات ضعیف بودند.∎
نظر شما