به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز خلیج فارس؛ شترداری در هرمزگان به جز تولید گوشت و شیر در مراسم عروسی، سوارکاری، گردشگری، تهیه کیف، کفش و زین هم کاربرد دارد.
حاج احمد شتردار قشمی می گوید: نگهداری از شتر سنت پیامبر (ص) است و در هر خانه ای باید پنج شتر نگهداری شود.
خانم جعفری نیا ۷۰ ساله نیز از اهالی روستای لیردف جاسک است که کارش هنرآفرینی است و از پشم شتر شال، سجاده، دستکش و سیاه چادر می بافد.
محسن نوه ۲۰ ساله اوست که کارش مانند پدر، شترداری است و کمربند قهوه ای رنگی به کمرش بسته که مادر بزرگش از پشم شتر بافته است.
شترداری در هرمزگان از ۵۰۰ سال پیش تاکنون رواج داشته است.
شتر گنج سرگردان بیابان‌های هرمزگان است، حیوانی صبور با تحمل بالا و گیاهخواری که خار‌ها و گیاهان شورزی می خورند و تاب آوری آن‌ها در آب و هوای گرم بسیار بالاست.
وجود عرصه‌های بیابانی، هوای گرم و خشک و شن زار، هرمزگان را به مکانی مناسب برای پرورش شتر تبدیل کرده است.
یک میلیون و ۵۶۵ هزار هکتار از مساحت هرمزگان، معادل ۲۱ درصد را بیابان تشکیل می دهد و این ظرفیت، موجب علاقه مردم به پرورش شتر و زنده نگهداشتن شغل اجدادیشان شده است.
از صد و ۵۰ هزار نفر شتر در کشور، ۲۱ هزار نفر در هرمزگان قرار دارند و حدود ۲ هزار نفر در هرمزگان به پرورش شتر مشغول اند.
خواص تغذیه ای تولیدات
به گفته اعظم زمانی کارشناس تغذیه گوشت شتر دارای پروتئین‌هایی با ارزش غذایی بالا و حاوی ویتامین هـای مفیـد و مورد نیـاز بـدن مانند ب کمپلکـس و برخـی از عناصـر معدنی مهم مانند آهن، فسفر و کلسیم است.
در شیر شتر هم، پروتئین ویـژهای وجود دارد که نقشی مشابه هورمون انسولین دارد و در هر لیتر شیر ۴۰ واحد از آن یافت می شــود.
نژاد اصلی شتر در هرمزگان
جمازه یا رواحیه، نژاد اصلی شتر در هرمزگان است که سی درصد از جمعیت شتر‌های استان را تشکیل میدهد که این نژاد جزء شتران سواری و بارکش به شمار میرود و بعلت سرعت زیاد به شتر پرنده معروف است.
توجه کشور‌های حاشیه خلیج فارس به شتر‌های ایرانی بویژه شتر جمازه و صادرات آن، علاقه به پرورش آن را بیشتر کرده است و کشور‌های حاشیه خلیج فارس از جمله عمان، قطر و امارات متحده عربی متقاضی شتر‌های جمازه هستند.
به گفته مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان، سالانه بین ۵۰۰ تا هزار نفر شتر، به ارزش هر نفر ۱۵ میلیون تومان به کشور‌های خارجی صادر می شود.
جلال اصلاحی می افزاید: سالانه ۶۵۶ تن گوشت شتر در استان تولید می شود که بخشی از آن به استان‌های یزد، اصفهان و کرمان فرستاده می شود.
به گفته وی بعلت تولید و توزیع سنتی شیر شتر و خود مصرفی آن، آمار دقیقی از میزان تولید شیر شتر در دست نیست.
مناطق کویری و نیمه کویری شهرستان‌های سیریک و جاسک بهترین زیستگاه برای پرورش شتر در هرمزگان است و چهل درصد از شتر‌های هرمزگان نیز در این مناطق زندگی می کنند.
بی توجهی به سرمایه‌های سرگردان اما گویا این گنج صحرا بدون ساربان رها شده است.
پرورش شتر به رغم پیشینه کهن همچنان سنتی و کم رونق است و این صنعت زود بازده و اشتغالزا به علت فراهم نشدن زیرساخت ها، صنایع تبدیلی و پرورش سنتی، اکنون چندان مورد توجه نیست.
حسن احمدی پرورش دهنده شتر می گوید: کاهش جمعیت شتر به علت تغییر کارکردِ باربری و کهولت سنِ شترداران همچنان سنتی است.
اقتصاد روستا‌ها و شهر‌های ساحلی به پرورش و نگهداری شتر وابسته است و هر گونه بی توجهی و فراهم نشدن زیرساخت ها، بیکاری و افزایش مهاجرت از روستا‌ها را به همراه دارد.
محمد بیری زاده شتردار جاسکی می گوید: بالا بودن بهره تسهیلات بانکی برای پرورش صنعتی شتر و نداشتن وثیقه از مشکلات شترداران است.
حسن احمدی یکی دیگر از شترداران جاسک هم نبود مراکز تحقیقات و اصلاح نژاد، کمبود ایستگاه شترداری و طرح ممیزی مراتع را از دیگر مشکلات شترداران عنوان کرد.
جولان شتر در جاده‌های هرمزگان
سرگردانی شتر‌ها خسارات جبران ناپذیری برجای می گذارد.
هفته گذشته در جاده بندرلنگه بندرعباس حوالی روستای کنخ، یکدستگاه تریلر کشنده با شتر‌هایی که در حال عبور از جاده بودند تصادف کرد و موجب تلف شدن ۲٠ نفر شتر شد.
این نخستین حادثه برخورد سهمگین خودرو‌ها با شتر‌ها نیست، متأسفانه ورود بی مهابای گله‌های شتر به جاده آنهم در شب، بار‌ها در جاده‌های هرمزگان کشته و زخمی برجای گذاشته و این حیوانات بی گناه نیز جان داده اند.
بیشتر بخوانید؛ تصادف مرگبار با شتر در سیریک
نداشتن ساربان گله‌های بزرگ شتر در هرمزگان از یک سو و نبود علائم ایمنی بر گردن این شتر‌ها مانند شبرنگ از عوامل بروز تصادف‌های این چنین مرگبار در استان است.
جولان شتر‌ها در جاده جاسک - میناب و سیریک موجب تصادف و کشته شدن شمار زیادی از هرمزگانی‌ها نیز شده است.
معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری هرمزگان می گوید: ۳ درصد آمار تصادف‌های جاد‌های استان، مربوط به برخورد با احشام، بویژه شتر است.
احمدی منش می افزاید: کشته شدن دو تن از همکاران ما از جمله روسای سابق دادگستری جاسک و رودخانه و ناخدای ارتش بر اثر تصادف با شتر نیز نمونه هایی از این حادثه هاست.
بازماندگان این تصادف ها، نمی توانند خسارتی دریافت کنند.
وی گفت: بر همین اساس شورای پیشگیری از وقوع جرم در استان تشکیل شده است.
دادگستری هرمزگان براساس تبصره ماده ۱۴ قانون رسیدگی به تخلفات و جرائم راهنمایی و رانندگی، پلیس راه را مکلف کرده است در نظریات کارشناسی خود، کوتاهی مدیران متخلف را لحاظ کند تا برای آنان پرونده محاکماتی تشکیل شود.
به گفته معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری هرمزگان، از ابتدای سال تاکنون ۱۶ فقره پرونده برای مدیران متخلف در دادگستری استان تشکیل شده است.
رئیس پلیس راه هرمزگان هم می گوید: تنها در پنج ماه امسال ۱۸ فقره تصادف با احشام در استان رخ داد که ۵ کشته و ۱۵ مجروح برجای گذاشت.
سرهنگ مهدی نیکبخت افزود: از هفت سال گذشته تاکنون، در ۱۷۴ فقره تصادف با احشام در استان، ۵۰ نفر کشته و ۲۰۳ نفر مجروح شدند.
۹۵ درصد این تصادفات با شتر و در تاریکی شب رخ می دهد، در حالیکه شتر‌ها درحال چرا از کنار گذر جاده ناگهان می آیند و مانند یک کوه در برابر راننده خودرو قرار میگیرند.
وزن این شتر‌ها معمولا بین دو تن تا چهارتن است و می تواند یک خودرو را له کند.
راه طولانی رسیدن به مطلوب
ایجاد گاردریل در اطراف جاده ها، فنس کشی، ساخت شیب شیروانی، کانال و خاک ریز در دو سوی جاده می تواند تصادف‌های ناشی از برخورد شتر با خودرو را کاهش دهد.
معاون راهداری هرمزگان می گوید: از سال ۹۷ تاکنون سی تابلوی اطلاعاتی بزرگِ فسفری نصب و ده هزار و ۹۰۰ متر کانال در طول مسیر بندرعباس، میناب، سیریک و جاسک برای جلوگیری از عبور شتر‌ها حفر شده است.
میرداد میردادی افزود: نصب هزار و ۱۸۰ شبرنگ بر روی شتر‌های حوزه شرق استان نیز از دیگر اقدامات انجام شده برای حل این مشکل است.
به گفته وی حفر کانال بهترین روش برای جلوگیری از عبور شتر‌ها است، اما هزینه آن در هر کیلومتر ۲۵۰ میلیون تومان برآورد شده است که تامین آن نیاز به حمایت‌های ملی دارد.
به گفته عباس زارعی معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان، بیش از ۹۵ درصد شتر‌های استان پلاک گذاری و مشخصات آن‌ها در سامانه مرکز اصلاح نژاد دام کشور ثبت شده است.
لزوم پرورش صنعتی
کارشناسان بیشتر مشکلات فعلی صنعت شترداری هرمزگان را پرورش سنتی می دانند.
جلال اصلاحی مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید: با پرورش صنعتی هر صد نفر شتر، سه شغل ایجاد می شود و با صنعتی شدن شتر‌ها میزان تولید شیر و گوشت در استان بیست درصد افزایش می یابد.
به گفته معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان از پارسال تاکنون زیرساخت‌های ۳ واحد دامداری شتر صنعتی ایجاد شده است.
زارعی می افزاید: این طرح‌ها با ظرفیت‌های ۱۵۰، ۶۰ و ۵۰ نفر شتر، در مرحله دریافت پروانه بهره برداری است و هفت ایستگاه خدمات شترداری بخش خصوصی نیز فعال است که خدمات بهداشتی از جمله واکسیناسیون، تامین آب شرب، و علوفه را بنا به درخواست شترداران انجام می دهد.
این درحالیست که هرمزگان به ۲۵ ایستگاه خدمات شترداری نیاز دارد.
سند جامع شترداری هرمزگان
هرمزگان سومین استان با ظرفیت شترداری و پرورش آن در کشور است، اما در این صنعت همچنان در مرتبه صفر قرار دارد.
قرار است بر اساس سند جامع شترداری که از دو سال پیش شروع شده است، در یک دوره ده ساله چهل درصد ظرفیت شترداری هرمزگان از سنتی به صنعتی و نیمه صنعتی تغییر یابد.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید: براساس این سند، باید در سال نخست ۵ هزار نفر و در سال‌های بعد به ازای هر سال، هزار و ۵۰۰ نفر شتر در واحد‌های نیمه صنعتی ساماندهی شوند.
زارعی می افزاید: اصلاح نژاد شتر، واردات هزار نفر شتر شیری از کشور قطر و کویت، پرداخت تسهیلات و صدور مجوز راه اندازی واحد‌های پرواربندی از دیگر برنامه‌های این سند است.
جاسک ظرفیت مناسب پرورش صنعتی شتر
فرماندار جاسک می گوید: با توجه به سیاست‌های دولت در زمینه تولید و اقتصاد مقاومتی و توجه به توسعه سواحل مکران بخصوص جاسک، پرورش صنعتی این حیوان می تواند به یک ظرفیت اقتصادی در شهرستان تبدیل شود.
محمد رادمهر می افزاید: شتر‌های سرگردان تهدیدی است بر سلامت و جان مردم که باید به فرصت تبدیل شود چرا که شهرستان جاسک ظرفیت بسیار خوبی برای پرورش صنعتی شتر دارد.
به گفته وی از سویی توجه کشور‌های حاشیه خلیج فارس به شتر‌های ایرانی غیرقابل وصف است که این خود در صادرات، ارزآوری و اقتصاد مقاومتی نقطه عطفی برای کشور محسوب میشود.
نتیجه گیری
تصادف با شتر در هرمزگان تبدیل به یک معضل اجتماعی شده است و غیر از ناامنی جادهها، این حیوانات اکنون جان انسان‌ها را می گیرند و از سویی دیگر چه بسا سرمایه یک عمر تلاش یک شتر دار در یک تصادف از بین می رود و شتر داری که در یک تصادف بیست شتر از دست می دهد دیگر سرمایه ای برای ادامه این کار ندارد.
هرمزگان با داشتن ۱۳ درصد از جمعیت شتر کشور، نیازمند عرصه هایی برای پرورش صنعتی است.
با پرورش صنعتی شتر و اجرای موفق سند جامع شترداری همراه با حفاظت از گونه‌های خاص ژنتیکی مانند شتر جمازه یا پرنده می توان برای رونق دامداری، گردشگری، اشتغالزایی و ارتقاء سطح اقتصادی و درآمدی مردم محروم استان و تأمین بخشی از پروتئین موردنیاز جامعه قدم‌های اساسی برداشت.
نویسنده: مریم خیاطی
نظر شما