به گزارش جام جم آنلاین، در روز‌های اولیه همه گیری کووید ۱۹، پزشکان در ووهان متوجه چیزی شگفت انگیز شدند. بسیاری از بیماران مسنی که از این ویروس جان سالم به در بردند، فقیر بودند.
بررسی سوابق پزشکی بازماندگان نشان داد که تعداد قابل توجهی از بیماران از عارضه سوزش سر دل مزمن رنج می‌بردند و از داروی ارزان قیمتی به نام فاموتیدین، عنصر اصلی پپسید، استفاده می‌کردند. (بیماران ثروتمند ترجیح می‌دادند داروی پرهزینه‌تر امپرازول را مصرف کنند.)
آیا یک داروی ضد اسید بدون نسخه به مردم در زنده ماندن در برابر کووید ۱۹ کمک می‌کرد؟
فیل بورن، استاد مهندسی زیست پزشکی که به عنوان رئیس موسسه دانشکده علوم داده فعالیت می‌کند، گفت: بسیاری از مطالعات پزشکی در این باره آغاز شده است. اغلب پدیده‌ای وجود دارد که پزشکان آن را به صورت حکایتی گزارش می‌دهند یا در مقاله‌ای تحقیقاتی خاص به آن اشاره می‌شود و این یک سرنخ - یک قلاب را ارائه می‌دهد.
به طور معمول دانشمندان برای پی بردن به اینکه آیا یک دارو در درمان یک بیماری خاص موثر است یا خیر، کارآزمایی‌های بالینی آینده نگر را توسعه می‌دهند.
بورن تاکید کرد اما این روش گران است و سال‌ها به طول می‌انجامد؛ هنگام مواجهه با همه گیری جهانی، بررسی گزینه‌های دیگر مفید است.
بورن و کامرون مورا، دانشمند ارشد UVA، با یک تیم بین‌المللی از محققان اطلاعات پایگاه داده‌ای که پرونده‌های پزشکی میلیون‌ها بیمار کووید ۱۹ را در ۳۰ کشور مختلف، تجزیه و تحلیل کردند.
تیم تحقیقاتی این تعداد را به حدود ۲۲۰۰۰ نفر رساند که بزرگترین نمونه برای مطالعه فاموتیدین و بیماری تا به امروز است.
بورن گفت: قدرت پرونده الکترونیکی سلامت که هنوز به طور کامل به عنوان یک ابزار تحقیقاتی مورد استفاده قرار نگرفته است، این است که شما به طور ناگهانی تمام این داده‌ها را به دست آورده‌اید تا ببینید آیا آنچه شما به طور گذرا یا تا حدی تعیین کرده‌اید، مبنایی دارد.
تجزیه و تحلیل تیم، که در مجله Signal Transduction & Targeted Therapy (از گروه انتشارات نیچر) منتشر شد، نشان داد که داده‌ها از یافته‌های سایر مطالعات در مقیاس کوچکتر پشتیبانی می‌کند.
به نظر می‌رسد که فاموتیدین در دوز‌های بالا (معادل حدود ۱۰ قرص پپسید) شانس زنده ماندن برای بیماران مبتلا به کووید ۱۹ را افزایش می‌دهد، به ویژه هنگامی که با آسپرین ترکیب شود؛ همچنین به نظر می‌رسد مانع از شدت پیشرفت بیماری شده و کمک می‌کند بیماران کمتر به نقطه‌ای برسند که به لوله گذاری یا دستگاه تنفس نیاز دارند.
چالش بعدی کشف چرایی این اتفاق بود؛ دانشمندان کار‌های تجسسی گسترده‌ای را برای تجزیه و تحلیل‌های پزشکی مانند این انجام می‌دهند، اطلاعات موجود را بررسی می‌کنند و از اصول بیوشیمیایی و مولکولی استفاده می‌کنند تا نظریه‌ای منسجم ارائه دهند که به روشن شدن الگو‌های مقیاس جمعیتی آن‌ها کمک می‌کند.
مورا بر اساس داده‌ها این را «بافتن داستان» می‌نامد. او گفت که باید از گروه‌های عظیمی از مردم کار کند و در مورد آنچه در مقیاس کاملاً متفاوت اتفاق می‌افتد - مقیاس پروتئین‌هایی که «یک میلیونیم اندازه یک مورچه» هستند - نتیجه گیری کند.
یکی از خطرناک‌ترین پدیده‌هایی که کووید ۱۹ می‌تواند در بدن شما ایجاد کند، چیزی به نام طوفان سیتوکین است که به طور بالقوه پاسخ ایمنی را سرکوب می‌کند. وقتی بیمار می‌شوید، سیستم ایمنی بدن شما پروتئین‌های التهابی به نام سیتوکین‌ها را آزاد می‌کند که به سلول‌های ایمنی شما می‌گوید چگونه با عفونت مبارزه کنند. اما در بیماری‌های شدیدتر، تولید سیتوکین می‌تواند از کنترل خارج شده و نامنظم شود.
مورا می‌گوید: اساسا سیستم ایمنی بدن شما دچار مشکل شده و شروع به حمله به چیز‌هایی مانند بافت ریه سالم می‌کند، زیرا از بین بردن ویروس مهاجم بسیار ناامید کننده است. نظریه تیم این است که فاموتیدین این واکنش را سرکوب می‌کند. اگرچه این دارو با هدف خاصی ساخته شده است (مسدود کردن گیرنده‌های هیستامین که به تولید اسید در معده کمک می‌کند)، اما فاموتیدین، مانند سایر دارو‌ها می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند.
مورا و همکارانش معتقدند که دخالت در طوفان‌های سیتوکین یکی از آن‌هاست.
مورا گفت: ممکن است فاموتیدین دارای اثر مفید خارج از هدف باشد. ما به طور کلی عوارض جانبی را یک چیز بد می‌دانیم، اما در برخی موارد می‌توان از آن‌ها برای درمان سایر بیماری‌ها استفاده کرد. در آینده این احتمال وجود دارد که فاموتیدین دوباره به این روش مورد استفاده قرار گیرد.
اما یافته‌های این تیم هنوز قطعی نیست. مطالعات دیگر تصاویری متناقض از آنچه فاموتیدین می‌تواند برای بیماران مبتلا به کووید ۱۹ انجام دهد، ارائه کرده است؛ برخی متوجه شده‌اند که این دارو اثر خنثی دارد و ممکن است مضر باشد.
مورا، بورن و همکارانشان اخیرا مروری بر تحقیقات موجود در این زمینه به همراه پیشنهاداتی برای چارچوبی که می‌تواند به همخوانی گزارش‌های متناقض کمک کند، منتشر کردند.
با این حال با تمرکز منحصر به فرد خود بر ترکیب فاموتیدین با آسپرین و حجم نمونه فوق‌العاده زیاد آن، مطالعه این تیم روش درمانی بالقوه ارزان و ایمن را که تجویز آن برای پزشکان آسان است، روشن کرده است. در بحبوحه بحران بین‌المللی سلامت، این مطالعه زمینه‌های مهمی را برای تحقیقات بیشتر فراهم کرده است.
مورا می‌گوید: مطالعات علمی گاهی به عنوان همه چیز در نظر گرفته می‌شوند، اما در واقع آن‌ها فقط یک نقطه شروع یا یک تخته پرش هستند. هر مطالعه خوب بیش از آنکه به یک نتیجه خوب داشته باشد، سوالاتی ایجاد می‌کند و علم داده اغلب چیزی است که این روند را آغاز می‌کند.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
∎