فرشاد گلزاری

پیشروی‌های طالبان در اقصی نقاط افغانستان به حدی شدت گرفته که اکثر رسانه‌های دنیا تمام تمرکز خود را بر پوشش اخبار این کشور گذاشته‌اند؛ گویی هیچکس انتظار نداشت که طالبان تا این حد پیشروی‌های برق‌آسای خود را به رخ جامعه جهانی بکشد. حالا دو سوال بزرگ مطرح می‌شود: نخست اینکه سرنوشت کابل به عنوان پایتخت افغانستان چه می‌شود و دوم، آینده دولت این کشور به رهبری اشرف غنی چگونه خواهد شد؟ پاسخ به این دو سوال آنهم در شرایطی که یک بازی بزرگ در افغانستان با محوریت اصلی طالبان و صحنه‌گردانی آمریکا و پاکستان کلید خورده به هیچ وجه مشخص نیست و به همین دلیل باید مولفه‌های بسیار زیادی را بررسی کرد تا حداقل بتوان یک گمانه‌زنی نسبی از وضعیت آتی افغانستان ارائه کرد. در شرایط کنونی و با وجود اطلاعات میدانی که باز هم در مورد آنها ممکن است شک و شبهه‌ای وجود داشته باشد، چیزی حدود 19 مرکز ولایت در تصرف طالبان قرار دارد. براساس گزارش های منتشر شده از سوی مراجع رسمی افغانستان اعم از وزارت دفاع و خبرگزاری‌های رسمی افغانستان، طالبان در یک هفته گذشته ۱۵ مرکز ولایت از جمله هرات، قندهار و هلمند را که از شهرهای بزرگ و مهم کشور است را تصرف کرده و هم اکنون جنگ در فاریاب و بلخ با شدت ادامه دارد. همچنین جنگ شدید در شهر پل علم مرکز ولایت لوگر در جنوب کابل ادامه دارد و نیروهای دولتی برای عقب زدن طالبان با تمام توان و با برخورداری از حمایت هوایی می‌جنگند.

در همین حال روز گذشته (شنبه) طالبان مدعی شد که شهرستان‌های «یوسف خیل» و «جانی خیل» در ولایت پکتیکا را تصرف و خط دفاعی شهر «شرنه»، مرکز این ولایت را شکسته‌اند.

به زعم بسیاری از کارشناسان حوزه افغانستان، به احتمال زیاد اشرف غنی از سوی واشنگتن مجبور به استعفا می‌شود اما واقعیت این است که خروج کشورهای غربی از کابل می‌تواند فشار بر اشرف غنی را زیاد کند و او اگر بخواهد در قدرت بماند باید تا آخرین گلوله مقابله کند

از سوی دیگر گزارش‌ها نشان می‌دهد که طالبان شهرستان«سیدکرم» در ولایت پکتیا،  و «اسمار» در ولایت کنر که در جنوب شرقی افغانستان قرار دارند را تصرف کرده‌ است. اما در شمال افغانستان نبرد سنگین بین طالبان و نیروهای دولتی در استان‌های فاریاب و بلخ ادامه دارد و طالبان در حمله به  شهر میمنه مرکز استان فاریاب شکست خورده است. نیروی‌های دولتی و فرماندهان سابق جهادی در تازه‌ترین نشست خود اعلام کردند که موضع دفاعی در مزارشریف ایجاد کرده و ژنرال عبدالرشید دوستم و عطامحمد نور بطور مشترک مسئولیت هدایت جنگ با طالبان را به پیش خواهند برد. بر این اساس به صورت واضح می‌بینیم که طالبان در عرصه میدانی بیش از آنچه فکر می‌کرد سریع عمل کرده‌اند اما در این میان نکته‌ای وجود دارد که شاید کسی به ان توجه نکند یا حداقل از دید بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران عادی به نظر می‌رسد. نکته مهم این است که تمام ولایاتی که طالبان آنها را به دست گرفته در مرز با کشورهای همسایه از جمله ایران، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، ترکمنستان و چین قرار دارد که به نوعی نشان می‌دهد این جریان در فاز کنونی به دنبال نمایش قدرت به همسایگان و جامعه جهانی است؛ چراکه بر اساس گفته‌ مقامات این جریان در دفتر سیاسی دوحه که به عنوان تیم مذاکراتی آنها به حساب می‌آید، طالبان در صورتی که به عنوان دولت در افغانستان یا یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در قدرت روی کار بیاید، بنا دارد با همسایگان خود رابطه عمیق و خوبی برقرار کند.

خروج از ترس کشته شدن!  

این پیشروی‌های طالبان اما حالا رنگ و بویی دیگر به خود گرفته است؛ چراکه با نزدیک شدن آنها به کابل، نه تنها آمریکایی‌ها به تکاپو افتاده‌اند بلکه بسیاری از کشورهای اروپایی به دنبال خارج کردن کارمندان خود از پایتخت افغانستان هستند. بر این اساس روز گذشته (شنبه) شبکه سی.‌ان.‌ان با انتشار گزارشی اعلام کرد سفارت ایالات متحده در کابل به کارکنان خود دستور داده تا وسایل و اطلاعات محرمانه را نابود کنند. بنابر همین گزارش این تصمیم در حالی اتخاذ می‌شود که یک مقام دیپلماتیک ایالات متحده می‌گوید براساس برآوردهای یکی از دستگاه‌های اطلاعاتی، این احتمال وجود دارد که کابل در ۷ روز و یا حتی ۷۲ ساعت آینده کاملاً محاصره شود. سی.‌ان‌.ان اعلام کرده که کارکنان سفارت ایالات متحده همچنین موظف شده‌اند تا وسایلی که ممکن است برای اهداف تبلیغاتی مورد سوءاستفاده قرار گیرند، از جمله پرچم‌های ایالات متحده و نشان‌های دولتی و نظامی این کشور را در محل سفارت آمریکا نابود کنند.

یک مقام دیپلماتیک ایالات متحده می‌گوید براساس برآوردهای یکی از دستگاه‌های اطلاعاتی، این احتمال وجود دارد که کابل در ۷ روز و یا حتی ۷۲ ساعت آینده کاملاً محاصره شود و به همین دلیل دستور امحای اسناد به سفارت آمریکا در کابل داده شده است

پس از انتشار این گزارش، خوزه مانوئل آلبارس، وزیر امور خارجه اسپانیا که کمتر از یک ماه از حضورش در این منصب می‌گذرد اعلام کرد که گابریل فِرران، سفیر اسپانیا در کابل و شماری دیگر از کارکنان اداری، به همراه سه نفر از اعضای تیم امنیتی و حدود 10 نفر از پرسنل محلی که در محل سفارت اسپانیا حضور دارند، از افغانستان خارج خواهند شد. همچنین گفته شده که اسپانیا مترجمان افغان که طی دو دهه اخیر با این کشور همکاری کرده‌اند را از کابل و سایر شهرها خارج می‌کند. آلمان هم به تبعیت از آمریکا و اسپانیا همین روند را در دستور کار خود گذاشت. بنابر اعلام دویچه‌وله، هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان اعلام کرد که سفارت کشورش در کابل به علت وضعیت امنیتی در افغانستان، روند کاهش و خروج شماری از کارکنان خود را آغاز کرده است. جپ کوفود، وزیر خارجه دانمارک هم اعلام کرده که بر اساس تصمیم اضطراری دولت این کشور قرار است سفارت این کشور در کابل به صورت موقت تعطیل و کارمندان آن از افغانستان خارج شوند. همچنین اینه سوریده، وزیر امور خارجه نروژ نیز اعلام کرد که سفارت کشورش را در کابل تعطیل می‌کند و دیپلمات‌های نروژی، کارمندان محلی و بستگان نزدیک آنها از افغانستان خارج خواهند شد. ایتالیا هم همانند سایر اعضای اتحادیه اروپا و ناتو پس از گفت‌وگو با مقامات واشنگتن اعلام کرده که به دنبال خروج کارمندانش از کابل است و در این میان برخی دیگر از آژانس‌های امدادرسان کشورهای غربی هم پروژه خروج از کابل را در دستور کار خود قرار داده‌اند.

حال شاید بتوان فهمید که سرنوشت کابل با شروع دومینوی خروج خارجی‌ها چه خواهد شد اما این وضعیت می‌تواند تا حدودی پاسخ پرسش دوم یعنی آینده دولت افغانستان به ریاست اشرف غنی را هم بدهد. به زعم بسیاری از کارشناسان حوزه افغانستان، به احتمال زیاد اشرف غنی از سوی واشنگتن مجبور به استعفا می‌شود اما واقعیت این است که خروج کشورهای غربی از کابل می‌تواند فشار بر اشرف غنی را زیاد کند و او اگر بخواهد در قدرت بماند یا باید طالبان را راضی کند که امری محال است یا اینکه تا آخرین گلوله به مقابله برای حفظ ارگ ریاست جمهوری بپردازد. اقدامی که باز هم بعید به نظر می‌آید!