بین الملل تابناک/ تحولات خاورمیانه: احتمال تمدید معافیت تحریمی عراق برای واردات انرژی از ایران، گزارش رسانه آمریکایی از پایان ماه عسل عربستان و امارات، حمله توپخانه‌ای ترکیه به مواضع کردهای سوریه در شمال حلب، درخواست روسیه از آمریکا برای پایان حضور نظامی در عراق، سوریه و لیبی و رایزنی وزیران خارجه پاکستان و سعودی درباره افغانستان و خاورمیانه، از مهم‌ترین خبر‌ها و رویداد‌های مرتبط با خاورمیانه در ۲۴ ساعت گذشته بوده اند.
احتمال تمدید معافیت تحریمی عراق برای واردات انرژی از ایران
برخی تحلیل‌ها حاکی از آن هستند که دولت «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا احتمالاً معافیت عراق از تحریم‌ها علیه ایران برای واردات انرژی را تمدید خواهد کرد.
«متیو رید»، معاون مرکز «فارن‌ریپورتز»، مستقر در واشنگتن در مصاحبه با پایگاه «پلاتز» که اخبار و تحلیل‌های مربوط به حوزه انرژی را پوشش می‌دهد، پیش‌بینی کرده، دولت بایدن معافیت عراق از تحریم‌ها علیه ایران برای واردات انرژی را تمدید کند.
او در این مصاحبه تصریح کرد، دولت بایدن خواستار مجادله با بغداد بر سر معافیت‌های مربوط به حوزه انرژی نیست. او گفت: «تمدید این معافیت‌ها با توجه به گرمای مفرط، تقریباً تضمین شده است.»
«راشل زیمبا»، بنیانگذار موسسه Ziemba Insights مستقر در نیویورک هم گفته انتظار دارد معافیت‌های تحریمی برای عراق تمدید شود.
آمریکا آخرین بار یازدهم فروردین‌ماه معافیت عراق از تحریم‌ها علیه ایران را چهار ماه تمدید کرده بود. واشنگتن پس از خروج از توافق هسته‌ای برجام، چندین بار بغداد را از این تحریم‌ها معاف کرده است. دوره‌های این معافیت‌ها معمولاً ۹۰ تا ۱۲۰ روزه بوده است؛ اما در چند نوبت در دولت «دونالد ترامپ»، این معافیت‌ها به ۴۵ تا ۶۰ روز کاهش یافته بود که به اعتقاد تحلیلگران کوتاه شدن دوره این معافیت‌ها احتمالا نشانه‌ای از وجود اختلاف در روابط آمریکا و عراق و اعمال فشار واشنگتن بر بغداد بر سر برخی مسائل بود.
گزارش رسانه آمریکایی از پایان ماه عسل عربستان و امارات
یک رسانه آمریکایی در تحلیلی نوشته ماه عسل عربستان سعودی و امارات به پایان رسیده و مجموعه‌ای از تنش‌ها در روابط میان ریاض و ابوظبی پدیدار شده است.
«فارن‌پالیسی» تصریح کرده روابط عربستان سعودی و امارات متحده عربی که زمانی مستحکم بود اکنون رو به فرسایش گذاشته و در یک سال گذشته و به خصوص هفته‌های گذشته واگرایی‌هایی در روابط دو طرف پدیدار شده است.
فهرست بلندبالای اختلافات دو کشور، مسائلی مانند جنگ در یمن، سرعت آشتی‌جویی با قطر بعد از سه سال و نیم تنش، عادی‌سازی روابط با اسرائیل و توافقات ابراهیم، روابط با ترکیه، سهم تولید اوپک، راهبردها در قبال ایران و تجارت برون مرزی را شامل می‌شود.
فارن‌پالیسی نوشته دامنه اختلافات البته فقط مربوط به عربستان و امارات نیست و تمامی شش کشور عضو «شورای همکاری خلیج [فارس]» را شامل می‌شود. کشورهای بیرون از این حلقه، هر چه زودتر از این تغییرات با خبر شوند، بهتر می‌توانند روابطشان با کل منطقه را مدیریت کنند.
این رسانه در ادامه توضیح داده که البته تنش‌های میان ریاض و ابوظبی مسأله تازه‌ای نیست. فارن‌پالیسی می‌نویسد: «در واقع، تنش‌ها بین ریاض و ابوظبی تازه نیست. این تنش‌ها، یکی از ویژگی‌های سیاست‌های پرنوسان شورای همکاری خلیج فارس چند دهه قبل از خیزش‌های کشورهای عربی در سال ۲۰۱۱ بود.»
فارن‌پالیسی تصریح کرده کشورهای عضو شورای همکاری، با وجود این، به دلیل نگرانی‌های مشترکشان در خصوص ایران از این اختلافات چشم‌پوشی می‌کردند. این رسانه در ادامه می‌نویسد: «اینکه این چالش‌ها دوباره سر باز کرده، یادآور این واقعیت است که رقابت میان کشورهای حوزه خلیج فارس از دیرباز در شورای همکاری خلیج فارس جریان داشته است.»
تغییر رهبران کشورهای عربی و پدیدار شدن نسل جدیدی از دولتمردان در این کشورها هم در شکل‌گیری دینامیک‌های جدید در روابط میان این کشورها نقش دارند. فارن‌پالیسی نوشته اینکه تحولات سیاسی جدید با وقوع تغییرات نسلی در رهبران این کشورها همزمان شده تصادفی نیست.
مرگ ملک‌عبدالله در عربستان سعودی (۲۰۱۵)، سلطان قابوس در عمان (۲۰۲۰) و شیخ صباح در کویت (۲۰۲۰) و ظهور رهبرانی کم‌سن و سال‌تر در صحنه سیاسی از جمله «محمد بن سلمان» در عربستان، «سلطان هیثم» در عمان و «تمیم بن حمد» در قطر باعث وقوع یک تغییر نسلی در رهبران این کشورها شده است.
اما خیزش‌های سال ۲۰۱۱ بود که به نقطه عطفی در روابط میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تبدیل شد. اثرات دومینووار تظاهراتی که از بحرین آغاز شد، کشورهای حاشیه خلیج فارس را به همکاری‌های نزدیک‌تر برای مقابله با آنچه به گمان آنها تهدید مشترک علیه نظم منطقه بود، واداشت.
فارن‌پالیسی نوشته ارسال تانک به خیابان‌ها در سال ۲۰۱۱ توسط رژیم آل خلیفه در مارس ۲۰۱۱ نشانه‌ای روشن بود مبنی بر اینکه نه عربستان سعودی نه امارات اجازه وقوع قیام در کشور همسایه‌شان را نخواهد داد.
این اتفاقات، سرآغاز همکاری‌های نزدیک‌تر امارات و عربستان سعودی بود که بعداً در سوریه و یمن بیشتر خودش را نشان داد و در سال ۲۰۱۷ هم به سوی قطر معطوف شد.
عربستان سعودی امارات و بحرین در سال ۲۰۱۷ قطر را محاصره اقتصادی کرده و ۱۳ مطالبه از جمله قطع روابط دیپلماتیک با ایران، تعطیلی دفتر شبکه الجزیره و اخراج نیروهای ترکیه از خاک قطر را از این کشور مطرح کردند. فارن‌پالیسی از این تنش دیپلماتیک با نام «تلاشی ناکام برای به زانو درآوردن قطر» یاد کرده است. این مناقشه، سرانجام ژانویه ۲۰۲۱ آن هم با میانجی‌گری کویت حل و فصل شد.
در بحبوحه بحران قطر، بار دیگر صحبت از افول شورای همکاری خلیج فارس به عنوان یک سازمان و جایگزین شدن آن با شکوفایی روابط دوجانبه میان عربستان سعودی و امارات بار دیگر اوج گرفت. اما تنها اندکی بعدتر، روابط میان عربستان سعودی و امارات دستخوش تنش‌هایی شد.
خروج امارات در سال ۲۰۲۰ از جنگ در یمن و حمایتش از گروه‌های نیابتی محلی به نام «شورای انتقالی جنوب» که گمان می‌رود تمایلات جدایی‌طلبانه‌ای داشته باشد، موجب اختلافاتی در روابط ریاض-ابوظبی شد.
فارن‌پالیسی از کانال پشت‌پرده ادعایی امارات متحده عربی برای گفتوگو با ایران در تابستان سال ۲۰۱۹ همزمان با حملات انصارالله به خاک عربستان سعودی به عنوان یکی دیگر از زمینه‌های آشکار شدن اختلاف ابوظبی و ریاض یاد کرده است.
عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی دیگر حوزه‌ای بود که اختلاف میان دو کشور در آن نمایان شد. امارات در راستای تلاش برای منتفع شدن از همکاری‌های نزدیک‌تر با واشنگتن، قرارداد عادی‌سازی با اسرائیل را امضا کرد و آشکار و مستحکم از آن حمایت می‌کند. ریاض، با آنکه از مدت‌ها پیش روابط مخفیانه و پشت‌پرده‌ای با اسرائیل دارد، مسیر محتاطانه‌تری در پیش گرفته است.
در همین حال، عربستان سعودی درتلاش است از رهگذر رقابت با همسایگانش خودش را به عنوان هاب جدید تجاری در منطقه خلیج فارس معرفی کند و به همین دلیل، خواستار آن است که شرکت‌های بین‌المللی در کشورش دفاتر خودشان را تأسیس کنند. ریاض، قوانین تعرفه‌ای خودش را هم اصلاح کرده و مقابله با کالاهای تولیدشده در مناطق آزاد تجاری را در دستور کار قرار داده است.
رقابت میان عربستان سعودی و امارات بر سر سهم تولید نفت کشورهای اوپک نیز بارز و آشکار است.
در نشست روز دوشنبه کشورهای عضو اوپک وزیر انرژی دو کشورِ عربستان سعودی و امارات در گفتوگو با رسانه‌ها موضع کشورهایشان را بیان کردند. «عبدالعزیز بن سلمان» وزیر انرژی ریاض در این خصوص گفت: «پیشنهاد عربستان سعودی و روسیه درباره تمدید توافق کاهش تولید مورد قبول همه واقع شد جز کشور امارات. اگر هر کشوری اعتراضی داشت، چرا تا پیش از این در قبال آن سکوت کرده بود؟»
در مقابل، «سهیل المزروعی» وزیر انرژی امارات اظهار داشت که خواسته کشورش عدالت و انصاف است و امارات مانند دیگر کشورها خواهان مقابله به مثل است. وی در ادامه افزود: «نمی‌توانیم پذیریم که ظلم و قربانی‌شدن‌ها بیش از این صبر و فداکاری‌های ما ادامه پیدا کند.»
فارن‌پالیسی نوشته، مشکل بنیادین شورای همکاری خلیج فارس این است که مقوله امنیت، چسبی بود که زمانی منافع جمعی و سیاسی تمامی شش عضو شورای همکاری را در کنار هم قرار می‌داد؛ اما این چسب اکنون بی‌اثر شده، هرچند تهدید ایران همچنان پابرجاست.
نشریه آمریکایی نوشته است: «منافع ملی که متنوع‌سازی اقتصاد و امنیت داخلی را شامل می‌شود، بر منافع شورای همکاری ارجحیت یافته و موجب شده امارات و عربستان سعودی، نقشه راه‌هایی برای خودشان ترسیم کنند.»
فارن‌پالیسی پیش‌بینی کرده اعضای شورای همکاری خلیج فارس بنا به پیوندهای خانوادگی، قبیله‌ای و تجاری که با یکدیگر دارند همکاری‌‌ها با یکدیگر را ادامه دهند، اما روحیه «معامله‌گری» که میان اعضای این سازمان برجسته شده در سال‌های آتی تصمیم‌گیری‌های سیاسی، تجاری و منطقه‌ای آن را هدایت خواهد کرد.
رسانه آمریکایی نوشته هر یک از اعضای شورای همکاری احتمالاً به بنیادها و مفاهیم کارکردی این شورا پایبند خواهند ماند، اما همزمان سعی خواهند کرد مسیر خودشان را در پیش بگیرند.
حمله توپخانه‌ای ترکیه به مواضع کردهای سوریه در شمال حلب
دیده‌بان حقوق بشر سوریه اعلام کرد، نیروهای ترکیه مناطق استقرار نیروهای کُرد در شمال حلب را هدف گرفتند.
به گزارش سایت النشره، دیده‌بان حقوق بشر سوریه وابسته به مخالفان اعلام کرد، نیروهای ترکیه و گروه‌های هم‌پیمان آن مناطق استقرار نیروهای کُرد در «تنب»، «کشتعار» و مناطق دیگر در حومه شمالی حلب را هدف حمله توپخانه‌ای قرار دادند.
این مرکز همچنین اعلام کرد، نیروهای کرد نیز با هدف قرار دادن اطراف شهر «اعزاز» به آن واکنش نشان دادند که در نتیجه این حمله یک غیرنظامی زخمی شد.
نیروهای کرد همچنین روستای «المقری» در حومه شهر حلب را هدف قرار دادند.
پیشتر دیده‌بان حقوق بشر سوریه اعلام کرده بود، نیروهای ترکیه «تل رفعت»، «منغ»، «عین دقنة» و «تنب کشتعار» در حومه شمالی حلب را هدف قرار دادند و در همین راستا، گروه‌های هم‌پیمان ترکیه یک دستگاه خودرو نظامی وابسته به نیروهای نظام سوریه در محور «مارع» را منهدم کردند.
درخواست روسیه از آمریکا برای پایان حضور نظامی در عراق، سوریه و لیبی
سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، سه شنبه در نشست خبری هفتگی از ایالات متحده خواست، حضور خود در عراق، لیبی، افغانستان و سوریه را پایان دهد.
به گزارش وبگاه «لیبیا ریویو» «ماریا زاخاروا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در پاسخ به سخنان «جان هایتن» جانشین رئیس ستاد مشترک آمریکا که گفته بود کشورش برای مقابله با تهدیدات امنیتی گروه‌های تروریستی و تهدید از جانب چین و روسیه حضور نظامی کمی در این کشورها خواهد داشت گفت، آمریکا به این حضور حداقلی هم خاتمه دهد.
اظهارات این ژنرال آمریکایی همزمان با افزایش حملات جنبش طالبان در افغانستان و هدف قرار دادن چندین منافع واشنگتن در عراق و سوریه بود.
این در حالی است که سخنگوی کرملین نیز روز سه شنبه به خبرنگاران گفت، وضعیتی که پس از تصمیم واشنگتن برای پایان دادن به ماموریت نظامی خود در عراق پیش خواهد آمد، شایسته توجه بیشتر است.
به گزارش خبرگزاری «تاس»، «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین گفت: «غیرقابل انکار است که این وضعیت شایسته توجه بیشتر است. وضعیت در عراق کمی متفاوت است، زیرا به نظر می رسد شمار چشمگیری از مشاوران نظامی در آنجا بمانند و آنها به کار خود در عراق ادامه خواهند داد. پیش بینی در این زمینه زود است، اما ما نمی‌خواهیم قلمرو دیگری به منطقه ای بی ثبات بالقوه اضافه شود.»
پسکوف تاکید کرد که شرایط در عراق و افغانستان متفاوت است. وی گفت: «باز هم تاکید می‌کنم که همه ما خواستار این هستیم که هیچ بخش جدیدی بالقوه به منطقه درگیری در منطقه اضافه نشود.»
درخصوص لیبی نیز معاون وزارت خارجه روسیه گفته بود که مسکو آماده گفتوگو با واشنگتن و سایر طرف‌های مربوطه درباره لیبی است.
«سرگئی ورشینین » معاون وزارت خارجه روسیه در این زمینه گفت: «ما برای گفتوگو در مورد لیبی با همه طرف های ذینفع از جمله ایالات متحده آزاد هستیم.در این رابطه می‌خواهم یادآوری کنم که در دسامبر 2019، در جریان مذاکرات "مایک پامپئو" وزیر امور خارجه سابق آمریکا، "سرگئی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه پیشنهادی برای راه اندازی سازوکاری بین روسیه و آمریکا در مورد طیف وسیعی از موضوعات در خصوص لیبی ارائه داد، اما متأسفانه ما پاسخی به این ابتکار دریافت نکرده‌ایم.»
رایزنی وزیران خارجه پاکستان و سعودی درباره افغانستان و خاورمیانه
وزیر امور خارجه سعودی در جریان سفر امروز خود به «اسلام‌آباد» با همتای پاکستانی‌اش پیرامون همکاری‌های دوجانبه، تحولات خاورمیانه از جمله فلسطین، یمن و اوضاع افغانستان تبادل نظر کرد.
«شاه محمود قریشی» و «فیصل بن فرحان آل سعود» روز سه‌شنبه پس از برگزاری دیدار دوجانبه و نشست در سطح هیات‌های بلندپایه در اسلام‌آباد در کنفرانس مطبوعاتی مشترک حاضر شدند.
وزیر امور خارجه پاکستان با اشاره به آنچه وی اطمینان به توسعه روابط دوجانبه با دولت سعودی خواند، گفت: در جلسات امروز آخرین وضعیت تعاملات میان دو کشور و راهکارهای گسترش همکاری‌های اقتصادی مورد بررسی قرار گرفت.
وی اظهار داشت: شورای عالی هماهنگی میان پاکستان و عربستان برای پیشبرد اهداف مشترک تشکیل شده و از این طریق درصدد گسترش همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های فرهنگ، ورزش، تجارت و همچنین مقابله مشترک با پدیده تغییرات آب و هوا خواهیم بود.
قریشی بر آنچه نگاه مشترک اسلام‌آباد و ریاض در بحث افغانستان خواند، تاکید و مسائل منطقه‌ای شامل کشمیر و وضعیت فعلی افغانستان را با همتای سعودی خود بررسی کرد.
وزیر امور خارجه سعودی مدعی حمایت از پاکستان شد و بر تاثیر سازوکار دو کشور تحت شورای عالی هماهنگی تاکید کرد.
وی گفت که با وزیر امور خارجه پاکستان پیرامون تحولات خاورمیانه از جمله فلسطین، یمن، ثبات منطقه‌ای به ویژه اوضاع افغانستان رایزنی کرد.
کنفرانس مطبوعاتی وزیران امور خارجه پاکستان و سعودی برعکس دیگر نشست‌های خبری با وزرای خارجه کشورهای خارجی که همراه با پرسش و پاسخ از سوی نمایندگان رسانه‌های داخلی و بین المللی صورت می‌گیرد، بدون دریافت هرگونه پرسش از سوی خبرنگاران حاضر به پایان رسید.
وزیر خارجه سعودی قرار است در سفر یک روزه خود به اسلام‌آباد با برخی دیگر از مقامات کشور میزبان، از جمله «عمران‌خان» نخست وزیر پاکستان دیدار کند.
نظر شما