فرشاد گلزاری

بدون تردید یکی از مهمترین تحولات روزهای اخیر منطقه در عرصه سیاسی، کناره‌گیری سعد حریری، نخست‌‌وزیر مکلف لبنان از تشکیل کابینه این کشور بود. خبری که بذر ناامیدی را در دل مردم این کشور کاشت و تبعات آن را ساعاتی بعد در خیابان‌های طرابلس و بیروت شاهد بودیم؛ چراکه معترضان پس از این اقدام حریری به این جمع‌بندی رسیده بودند که این اقدام در اصل می‌تواند زندگی سختِ آنها را مجدداً دستخوش تغییرات منفی کند. اینکه چرا حریری پس از گذشت 11 ماه از انفجار بندر بیروت و کناره‌گیری حسان دیاب، نخست‌وزیر وقت لبنان نتوانست در کشورش تشکیل دولت دهد، مولفه‌های زیادی را در خود جای داده است، اما واقعیت این است که این موضوع دو جنبه داخلی و خارجی دارد. در داخل او با سیلی از خواسته‌ها و سهم‌خواهی‌های سیاسی و اقتصادی و جناحی روبرو بود که باعث شد هر چند هفته یک بار حریری با فهرست جدید از وزرا، وارد کاخ بعبداد شود. سپس پس از چند ساعت رایزنی با میشل عون، رئیس‌جمهوری لبنان در حالی که تمام خبرنگاران نگاهشان به دهان حریری دوخته شده بود، جواب منفی از وی می‌شنیدند و راه خود را به سمت محل کارشان کج می‌کردند. تعدد شکست‌های حریری در تشکیل دولت لبنان به نوعی موجب شد تا نه تنها سیاسیون و اطرافیان او از این روند فرسایشی خسته و عصبانی شوند، بلکه مردم لبنان که حالا زیر بدترین و سنگین‌ترین فشار اقتصادی قرن قرار دارند هم راهی جز اعتراض در کف خیابان‌ها مقابل خود نمی‌دیدند. در خارج از لبنان هم به غیر از فرانسه که عمدتاً به عنوان «پلیس بد» در تمام رویدادهای سیاسی منطقه و دنیا وارد می‌شود، هیچ کدام از کشورها به صورت علنی و روشن از حریری و طرح‌های او برای تشکیل کابینه لبنان حمایت نکردند. عدم حمایت خارجی از حریری که به نوعی می‌توان آن را یکی از دلایل مهم شکست و کناره‌گیری وی دانست به جایی رسید که عربستان سعودی و امارات که روزی حامیان او بودند هم علیه وی لب به انتقاد گشودند؛ گویی آنها هم از قبل می‌دانستند که قرار است چه اتفاقی برای حریری بیافتد؛ چراکه آمریکایی‌ها هم کناره‌گیری وی را یک ضربه سخت به لبنان دانستند. به هر ترتیب مجموع این مولفه‌ها موجب شد تا اوضاع به نفع حریری پیش نرود و در نهایت او به راحتی خود را حاشیه‌نشین کرد. حالا با گذشت حدود دو هفته از این اتفاق، روز دوشنبه منابع خبری لبنان اعلام کردند که نجیب میقاتی به عنوان نخست‌وزیر مکلف از سوی پارلمان و رئیس‌جمهوری لبنان معرفی شده است. باید توجه داشت که انتخاب نجیب میقاتی چندان دور از ذهن نبود؛ چراکه بسیاری از منابع خبری و همچنین مقامات نزدیک به کاخ بعبداد پس از انصراف حریری اعلام کرده بودند که یکی از گزینه‌های جایگزین حریری میقاتی خواهد بود اما به هر حال در شرایط کنونی ما به صورت رسمی شاهد آن هستیم که میقاتی مامور تشکیل کابینه شده است. او بعد از کسب رای ۷۲ نماینده پارلمان لبنان از مجموع ۱۱۸ نماینده به این سمت منصوب شد و از حمایت صریح فراکسیون‌هایی نظیر المستقبل، سوسیال پیشرو، جنبش امل به ریاست نبیه بری، فراکسیون‌ المرده به ریاست سلیمان فرنجیه، فراکسیون‌ حزب سوری قومی اجتماعی،‌ فراکسیون نمایندگان‌ ارمنی ملحق شده به جریان آزاد ملی و حزب‌الله لبنان برخوردار است.

عدم حمایت خارجی از حریری که به نوعی می‌توان آن را یکی از دلایل مهم شکست و کناره‌گیری وی دانست به جایی رسید که عربستان سعودی و امارات که روزی حامیان او بودند هم علیه وی لب به انتقاد گشودند

وعده‌هایی که باید اجرایی شوند

بسیاری از کارشناسان لبنانی معتقدند که نجیب میقاتی اساساً یک مهره ملی به حساب می‌آید و برخی دیگر معتقدند که او کلید بحران‌های متعدد لبنان در ادوار مختلف بوده است. او از ۱۳ ژانویه ۲۰۱۱ تا ۱۵ فوریه ۲۰۱۴ نخست‌وزیر لبنان بوده است و علاوه بر اینکه یک سیاستمدار نام‌آشنا به حساب می‌آید، از او به عنوان یک بازرگان موفق هم نام برده می‌شود.

 او دانش‌آموخته دانشگاه آمریکایی بیروت و دانشگاه هاروارد در رشته مدیریت است و بسیاری معتقدند از هوش اقتصادی و سیاسی بالایی برخوردار است؛ چراکه میقاتی شرکت مخابراتی «اینوست‌کام» را به همراه برادرش طه در اوج جنگ داخلی ۱۹۸۲ لبنان تأسیس کرد و توانست بازار خوبی در سودان، لیبریا و یمن بیابد و در ژوئن ۲۰۰۶ این مجموعه را به شرکت مخابراتی ام.‌تی.‌ان آفریقای جنوبی به مبلغ ۵/۵ میلیارد دلار فروخت. چندی بعد هم نشریه فوربس ثروت وی را در سال ۲۰۰۸ حدود 6/2میلیارد دلار برآورد کرد و او را در رده 446 ثروتمندترین انسان‌های دنیا قرار داد. این کارنامه به خوبی نشان می‌دهد که او حداقل از منظر اقتصادی و اینکه چگونه باید این اوضاع را مدیریت کند، دارای توان و رزومه موفقی است. میقاتی روز گذشته (سه‌شنبه) در اولین موضع‌گیری خود با اشاره به اینکه سیستم بانکی لبنان با مشکلات جدی ناشی از مشکلات بانک مرکزی روبه‌رو است اعلام کرده که فعلاً تشکیل کابینه‌ تکنوسیاسی ممکن نیست و باید در مسیر ایجاد کابینه‌ تکنوکرات قدم برداشت؛ چراکه به زعم او لبنان تنها چند ماه با انتخابات پارلمانی فاصله دارد و در این مدت او و تیمش باید بتوانند احکام سازمانی و قوانین لازم برای اجرای طرح فرانسه برای کمک به لبنان را اجرا کنند.

او در اظهارات خود صریحا روی کمک‌های فرانسه حساب ویژه‌ای باز کرده و در مقابل چشم میلیون‌ها نفر اعلام کرده که به دنبال ایجاد «رنسانس اقتصادی» در بیروت است. کمی پس از سخنان میقاتی خبرگزاری النشره در خبر فوری به نقل از چند منبع آگاه اعلام کرد که تضمین‌های بین‌المللی برای نخست‌وزیر مکلف لبنان مشتمل بر تزریق فوری چهار میلیارد دلار به بازار این کشور وجود دارد که تاحدودی می‌تواند لبنان را از این وضعیت بحرانی خارج کند. النشره اعلام کرده که اطلاعات به دست آمده حاکی از آن است که این ضمانت‌های بین‌المللی، پمپاژ فوری نزدیک به چهار میلیارد دلار به بازار لبنان است تا میقاتی با صندوق جهانی پول و بانک جهانی برای پیدا کردن راه‌حل و برون‌رفت از بحران‌های موجود در کشور مذاکره کرده و از طریق دولت در سریعترین زمان ممکن برای بهبود اقتصاد لبنان رایزنی کند.

میقاتی صریحا اعلام کرده که ضمانت‌های خارجی مورد نظر برای خروج از بحران را در دست دارد و بدون تضمین‌های بین‌المللی ماموریت تشکیل دولت را قبول نمی‌کرد

از سوی دیگر خبرگزاری فرانسه اعلام کرده که منابع مذکور از توافق مربوط به سرمایه‌گذاری‌های میان آمریکا و فرانسه که به شکل اساسی شامل بندر بیروت و بخش نفت خواهد شد، خبر داده‌اند. این اخبار در حالی مخابره شده که میقاتی صریحا اعلام کرده که ضمانت‌های خارجی مورد نظر برای خروج از بحران را در دست دارد و بدون تضمین‌های بین‌المللی ماموریت تشکیل دولت را قبول نمی‌کرد. اظهاراتی که به وضوح نشان می‌دهد اگر قرار باشد رنسانس اقتصادی هم در لبنان انجام شود، صرفاً چراغ‌سبز کشورهای خارجی مطرح است نه عزم سیاستمداران داخلی!