روز نهم ذیحجه روز عرفه است. روزی که زائران سپیده دم صبح راهی عرفات می‌شوند تا در جوی مملو از ایمان، خشوع و خضوع استغفار کرده و ارکان اصلی حج را به جا آورند.
عرفات جمع عرفه به معنای شناخت است و از آنجا که آنجا وادی شناخت و معرفت خدا و نفس و خود است، عرفات نام گرفته.
زائران در روز نهم ذیحجه، روز عرفه، آداب و رسوم و مناسک حج را به جا می‌آورند و خود را برای دیگر اعمال این ایام آماده می‌کنند.
روزی که صدها هزار زائر خانه خدا به عرفات رفته‌اند و در این روز بزرگ به درگاه خداوند متعال تضرع می‌کنند، روزی که آنها خواستار تقرب به درگاه احدیت هستند. روزی که خواهان بخشش گناهان و تولدی دوباره‌اند. در این روز خدا دینش را کامل کرده و نعمتش را تمام.
صحرای عرفات در ۲۱ کیلومتری شمال مکه واقع شده و تپه کوچکی است که حدود ۲۵۰ متر از سطح دریا بالاتر و کوه‌ها آن را احاطه کرده‌اند.
در این روز حجاج بیت الله الحرام استغفار می‌کنند و پاک و عاری از هر گناه می‌شوند، همچون کودکی که تازه زاده شده است. در این روز صدای دعا و انابه بنده به درگاه احدیت قطع نمی‌شود و استغاثه بنده از پروردگارش تا عرش می‌رود.
زائران پس از ادای نماز ظهر و عصر در عرفات مانند سنت پیامبر اکرم (ص) رو به قبله ایستاده، تا زمان غروب خورشید این حالت را حفظ، به دعا خوانی خود ادامه می‌دهند و به تفکر و تأمل در اعمال خود پرداخته و توبه و انابه سر می‌دهند.
آنها پس از وقوف در عرفات از طلوع خورشید تا غروب، به سوی مزدلفه برای شب زنده داری رفته و در آنجا بیتوته می‌کنند و به عبادت و راز و نیاز می‌پردازند. آنها نماز مغرب و عشا را در مزدلفه به جا می‌آورند و تا صبح فردا (عید قربان) شب زنده‌داری کرده و به دعا و مناجات می‌پردازند.
عرفه یکی از زمان‌های مورد توجه نزد خداوند است که درهای رحمت را بروی مردم باز می‌کند.
عرفات نیز از جمله سرزمین‌هایی است که در آن، خداوند به آن برکت داده و خصائص زیادی را دارا است.
عرفات سرزمینی است که درآن گناه نشده و آنجا معبد تمام انبیا، اولیا، اوصیا، متقین و اصفیا بوده است. بیابانی صاف و هموار در شمال مکه و در دامنه کوهی به نام (جبل الرحمه).
اعمال، فضیلت، دعا، نماز و روزه روز عرفه
اعمال، فضیلت، دعا، نماز و روزه روز عرفه
تاریخچه عرفات
عرفات مکانی است که حضرت آدم علیه‌السلام اعتراف به گناه و تقصیر خود کرد و مورد مغفرت خداوند قرار گرفت. به همین جهت عرفات نامیده شد. تمام انبیا و پیامبران در این مکان مشمول عنایت حق تعالی شده و اظهار بندگی نموده‌اند و همچنین امام حسین (ع) در حالیکه با جمعی از بستگان و یارانش به این مکان رسیدند، به درگاه خداوند تضرع و زاری نمودند.
از جمله دعاهای مشهور این روز دعای حضرت سید الشهداء (ع) امام حسین (ع) است. بشر و بشیر پسران غالب اسدی روایت کرده‌اند که روز عرفه در عرفات در خدمت آن حضرت بودیم، پس از خیمه بیرون آمدند با گروهی از اهل بیت و فرزندان و شیعیان با نهایت تذلل و خشوع رو به سوی کعبه دعای عرفه را زمزمه فرمودند.
آداب روز عرفه
اگر حاجی در ساعاتی از روز نهم ذیحجه که «الحج عرفه» است در آن ساعات، آن مکان را درک نکند، حج او تمام نیست و باید سال دیگر قضای آن را به جا آورد.
کاروان عظیم حج بعد از ظهر از مکه مکرمه حرکت کرده در حالیکه سرها برهنه و تن‌ها از لباس‌هایی معمولی و همیشگی عاری گشته است و هر یک دو قطعه پارچه سفید پوشیده با نظمی متین و برنامه‌ای الهام بخش و آهنگی شورانگیز از نغمه آسمانی«لبّیک اللهم لبّیک لبّیک لا شریک لک لبّیک انّ الحمد و النّعمه لک والملک لا شریک لک لبّیک» که این ذکر آسمانی، تمام شهر مکه را فرا گرفته و حرکت می‌کنندو مقارن زوال ظهر روز نهم همه در صحرای عرفات جمع می‌شوند.
فضیلت روز عرفه
روایت است که امام سجاد (ع) در روز عرفه صدای سائلی را شنید که از مردم سئوال می کرد، حضرت به او فرمود:«وای بر تو! آیا در مثل چنین روزی از غیر خدا سئوال می‌کنی و حال آنکه در این روز برای بچه‌هایی که در شکم مادرانند، امید سعادت و خوشبختی می‌رود.»
فضیلت شب عرفه
درباره شب عرفه روایت شده است که دعای خیر در آن مستجاب و کسی که در آن به فرمانبرداری خداوند مشغول باشد، پاداش صد و هفتاد سال عبادت را خدای متعال به او عطا فرماید. زیارت امام حسین (ع) در این شب مستحب است.
رفتن به عرفات و یا کربلا، بهترین مکان‌ها برای استجابت دعا در روز عرفه است. اهمیت دعا در این روز به اندازه‌ای است که روزه این روز را برای کسی که روزه باعث ضعف او هنگام دعا شود، ممنوع کرده‌اند.
پاداش زیارت امام حسین (ع) در روز عرفه به اندازه‌ای است که از امام صادق (ع) روایت شده:«خداوند متعال برای زائرین قبر حسینی قبل از اهل عرفات (حجاج) جلوه کرده، حوائج های آنان را برآورده، گناهانشان را بخشیده و آنان را به خواسته‌هایشان می‌رساند و آنگاه نزد اهل عرفات آمده و با آنان نیز اینگونه رفتار می‌کند.»
حجاج شامگاه روز عرفه و شب دهم ذی الحجه، پس از ادای فریضه مغرب کوچ می‌کنند. «فاذا افضتم مِن عرفاتٍ فاذکروا الله عند المشعرِالحرامِ؛ «پس هنگامی که از عرفات بازگشتید،در مشعرالحرام به ذکر خدا بپردازید.»
برخی از اعمال شب و روز عرفه
۱. احیا و نماز و عبادت در شب عرفه
۲. دعا در شب عرفه (که گفته شده است مستجاب می‌گردد)
۳. زیارت امام حسین (ع) در شب عرفه.
۴. غسل.
۵. روزه روز عرفه (اگر سبب ضعف و مانع از دعا و مناجات نشود) .
۶. قرائت دعای عرفه امام حسین (ع) (که بهتر است بعد از نماز عصر باشد) .
۷. قرائت دعای عرفه امام سجاد (ع) (که در صحیفه سجادیه موجود است).
۸. زیارت امام حسین (ع) در روز عرفه.
۹. زیارت حضرت اباالفضل العباس (س) در روز عرفه .
۱۰. اعتراف و اقرار به گناهان.
۱۱. دو رکعت نماز که در رکعت اوّل بعد از حمد، سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره کافرون خوانده می‌شود. سپس چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید (این نماز در واقع همان نماز حضرت امیرالمؤمنین (ع) است) .
فضیلت روزه گرفتن در روز عرفه
روزه روز عرفه ثواب زیادی دارد، اما باز ثواب آن به اندازه ی یک روز از روزه ی ماه رمضان نمی رسد، زیرا روزه ی ماه رمضان جزو فرائض است ولی روزه ی عرفه جزو مستحبات می باشد و همیشه واجبات از مستحبات افضلتر هستند.
اما بدون شک اجر روزه ی عرفه زیاد است؛ رسول الله ـ صلی الله علیه و سلم ـ می فرماید:
«(ثواب) آن را نزد الله اینگونه احتساب می کنم که کفاره گناهان سال قبل و سال بعدش باشد». (رواه مسلم)
قول راجح و صحیح اینست که گناهان کبیره جز با توبه و پشیمان شدن از آن و دوری نمودن برای همیشه از گناه، پاک نمی شود و لذا بر این اساس روزه ی روز عرفه موجب پاک شدن گناهان کبیره نخواهد شد، اللخصوص حق الناس که مطلقا تا ادای دین مردم محو نمی شود. بنابراین رای صحیح اینست که روزه ی عرفه ان شاءالله موجب کفاره ی گناهان صغیره خواهد بود.
اما زنان در هنگام حیض و نفاس نمی توانند روزه بگیرند، ولی آنها می توانند روزه های سنت دیگری و یا سایر عبادات را انجام دهند، مثلا پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرماید:
(من صام رمضان إیمانا و احتسابا غفرله ما تقدم من ذنبه) «کسی که از روی ایمان و امید کسب اجر و پاداش، ماه رمضان را روزه بگیرد گناهان (صغیره) گذشته او بخشوده می‌شود».