باران زرین‌قلم
در حالی که انتظار می‌رفت به واسطه شعارهای اقتصادی مطرح شده در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری، این روزها خبر نظرخواهی از اقتصاددانان در صدر اخبار مطروحه باشد، اما اقتصاددانان همچنان گروه مهجور در نظرخواهی‌های اخیر تلقی می‌شوند.
«توسعه ایرانی» به منظور اطلاع از کم و کیف تماس از دفتر رئیس‌جمهوری منتخب؛ با بسیاری از اقتصاددانان تماس گرفت اما در نهایت به واسطه قرارگیری موضوع در حریم شخصی افراد از اعلام اسامی دراین خصوص خودداری کرده و به روایت اقتصاددانان مطرح بدون بردن نام بسنده می‌کند.
اعضای اقتصادی کابینه رئیسی چه کسانی هستند؟
هنوز فرهاد رهبر مسئول هماهنگی و انتقال قدرت در نهاد ریاست جمهوری نشده بود که نامش به عنوان یکی ازمردان رئیسی در کابینه سیزدهم بر سر زبان‌ها افتاد. فرهاد رهبر البته در قامت نیرویی اقتصادی برای حضور در سیزدهمین کابینه ریاست جمهوری مطرح شد. نگاهی به پیشینه فرهاد رهبر که در سال‌های گذشته همواره در جرگه مردان مسئول قرار داشته است، نشان می‌دهد حدس و گمان‌ها در خصوص اینکه وی مهره‌چین اقتصادی کابینه سیزدهم است، چندان بیراه نیست.
نام او بیشتر به عنوان وزیر اقتصاد و دارایی و یا رئیس سازمان برنامه و بودجه مطرح است. وی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و رئیس پیشین دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی، در انتخابات ۹۶ و ۱۴۰۰ در ستاد انتخابات رئیسی بود. او در سال ۹۴ هم مشاور اقتصادی ابراهیم رئیسی در آستان قدس بود. حالا گفته می‌شود که او مهره‌چین اصلی کابینه اقتصادی رئیسی است. او در دولت یازدهم نایب رئیسی شورای راهبردی نظام مالیاتی ایران را برعهده داشت. در دولت سید محمد خاتمی نیز مدتی عهده‌دار سمت معاونت اقتصادی وزارت اطلاعات شد. در ابتدای دولت محمود احمدی‌نژاد به عنوان رئیس سازمان برنامه و بودجه منصوب شد و سپس به عنوان رئیس، به دانشگاه تهران رفت.
مدیریت او در دانشگاه تهران به گونه‌ای بود که محمود احمدی‌نژاد در نامه‌ای به کامران دانشجو، وزیر علوم وقت خواستار برکناری فرهاد رهبر شد و عنوان کرد رویکرد او در مدیریت دانشگاه تهران سیاست‌زده، غیر علمی و احیاناً امنیتی است.
پس از درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، فرهاد رهبر به ریاست دانشگاه آزاد منصوب شد، اما بنا بر شنیده‌ها، اختلاف شدیدی که بین او و علی‌اکبر ولایتی، رئیس هیأت موسس دانشگاه آزاد پیش آمد، موجب برکناری او از این سمت شد.
در میان حدس و گمان‌های متعدد، محمد یاراحمدی، فعال اقتصادی در توییتی اعلام کرده: «فرهاد رهبر، مسعود میرکاظمی، محمدرضا فاطمی امین، حجت عبدالملکی و یاسر جبرائیلی به‌عنوان اعضای کمیته تدوین برنامه اقتصادی دولت سیزدهم انتخاب شدند.» پیش تر از حصور رستم قاسمی نیز در کنار رئیس‌جمهور سخن به میان آمده بود. نگاهی به ترکیب اسامی نشان می‌دهد تمامی افراد حاضر در فهرست در اردوگاه اصولگرایی قرار دارند.
امروز باید اقتصاددانان در خط مقدم تحلیل‌ها و تماس‌ها و مشورت‌ها باشند؛ اما همچنان خبرسازی در این زمینه به چهره‌های جنالی سیاسی اختصاص دارد. اینجاست که برخی اقتصاددانان می‌گویند ممکن است سطح این درخواست‌ها به اقداماتی نمایشی و ... محدود شود مگر اینکه در روزهای آینده جهت‌گیری‌ها تغییر کند
چه کسانی طرف مشورت هستند؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد در شرایطی که اقتصاد دغدغه اول مردم است و اولویت اصلی کاندیداهای ریاست جمهوری اعلام می‌شد؛ مانور بر مسائل سیاسی و اجتماعی و تماس با افراد متعدد در این حوزه بیشتر در فضای رسانه‌ای بازتاب دارد.
نکته مهم اینجاست که این اولین باری نیست که تماس با افراد حاضر در طیف‌های مختلف در دستور کار قرار می‌گیرد. در اولین دوره تشکیل دولت احمدی‌نژاد نیز بسیاری کارشناسان اقتصادی و اهل فن در سایر حوزه‌ها از سوی رئیس‌جمهوری وقت برای اعلام نظر و ارائه مشورت دعوت شدند. در نهایت آنچه حاصل شد، تفاوت عجیب ترکیب کابینه و اولویت‌های دلت نهم با موارد اعلامی از سوی اقتصاددانان بود و دولت وقت ترجیح داد به جای حل مشکلات زیربنایی دست به اقداماتی تبلیغی و حتی پوپولیستی بزند.
ماجرا آنجا پیچیده شد که کم‌کم اقتصاددانان منتقد از مسئولیت‌های دولتی خود حتی در پژوهشکده‌های دولتی کنار گذاشته شدند تا نظر مخالفی به گوش نرسد. اکانت جامعه نو نیز در توییتی اعلام کرده است: «جالب است که رئیس‌جمهور تازه برای دریافت مشورت و راه‌حل سراغ اقتصاددان‌ها را نگرفت که اتفاقا غالب آنها گرایش سیاسی برجسته ندارند. علامتی خیلی بد و نشانه این است که احتمالابه تور شبه اقتصاددانان شارلاتان افتاده است.»
بررسی‌های «توسعه ایرانی» اما نشان می‌دهد که در این میان برخی اقتصاددانان طرف تماس دفتر رئیس‌جمهوری منتخب بوده‌اند. مساله مهم اینجاست که گرایش اغلب اقتصاددانانی که تماسی از سوی دفتر رئیس‌جمهوری منتخب داشته‌اند، اصولگرایی است. به عبارت دیگر بخش مهمی ازاین افراد به اصولگرایی آرمانی اعتقاد داشته و معتقدند بدون رفع تحریم و همچنین حل بحران سیاسی، می‌توان در حوزه اقتصاد تصمیمات بزرگ گرفت.
یکی از اقتصاددانانی که در این خصوص با «توسعه ایرانی» سخن می‌گفت، تاکید کرد: تا جایی که من خبر دارم اقتصاددانان تکنوکرات و افرادی که در این طیف حضور دارند، چندان با چراغ سبز دولت روبرو نشده‌اند و کسانی طرف مشورت هستند که کلیدواژه‌های عدالت و ... را بیشتر برجسته می‌کنند.
باید توجه داشت رئیس‌جمهوری منتخب از اولین روزهای ورود به تبلیغات انتخاباتی به سرعت تماس و دیدار با فعالان اقتصادی را در دستور کار قرار داد. حضور ابراهیمی رئیسی در جمع اعضای هیات نمایندگان اتاق بازرگانی از یک سو و همچنین حضور وی در تالار بورس و صحبت با سهامداران معترض از سوی دیگر دو اقدام برجسته و مهم وی در این دوران تلقی می‌شود .
قرارگاه دولت سیزدهم کجاست؟
هر چند در تمام این سال‌ها اقتصاد زیر سایه سیاست قرار داشته و به گفته روحانی اقتصاد به سیاست باج داده است، اما حالا بحران اقتصادی بر صدر بحران‌های جامعه ایرانی نشسته است. کاهش شدید قدرت خرید مردم ایران در سال‌های اخیر ، پس از تشدید تحریم‌ها و بحران ارزی رخ داده از مهمترین دلایلی است که اقدام عاجل در این حوزه را به مطالبه افکار عمومی تبدیل کرده است. رشد تورم در سه سال اخیر فاصله جامعه ایرانی با خرید کالاهای سرمایه‌ای را بیش از پیش افزایش داده است.
در عین حال این نکته را باید مدنظر قرار داد که بالا بودن نرخ بیکاری وعقب‌ماندگی مزد از تورم دو عامل بزرگ و مهمی است که کیفیت زندگی در خانوار ایرانی را نشانه رفته است. هر چه هست امروز باید اقتصاددانان در خط مقدم تحلیل‌ها و تماس‌ها و مشورت‌ها باشند؛ اما همچنان خبرسازی در این زمینه به چهره‌های جنالی سیاسی اختصاص دارد. اینجاست که برخی اقتصاددانان می‌گویند ممکن است سطح این درخواست‌ها به اقداماتی نمایشی و ... محدود شود مگر اینکه در روزهای آینده جهت‌گیری‌ها تغییر کند.