رعایت پروتکل‌های سه‌گانه بهداشتی از سوی افراد واکسینه شده، ضروری است
کارشناسان تاکید دارند تا زمانی که ۷۰ درصد جمعیت کشور واکسینه نشده باشند، همه افراد جامعه حتی کسانی که واکسن زده‌اند، باید پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند. افزون بر این، افراد واکسینه شده نیز ضرورت دارد که برخی نکات مهم بعد از تزریق واکسن کرونا را رعایت کنند تا شاهد اثربخشی بالای واکسیناسیون باشیم.
پیام طبرسی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز با تشریح مراقبت‌های لازم پس از دریافت واکسن کرونا، گفت: «افراد دو هفته پس از دریافت دوز دوم واکسن، ایمنی لازم را پیدا می‌کنند. تا زمانی که ۷۰ درصد جمعیت کشور واکسینه نشده باشند، همچون تمامی افراد جامعه حتی کسانی که واکسن زدند باید پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند.»
این متخصص بیماری‌های عفونی، فلوشیپ عفونت در نقص سیستم ایمنی تاکید کرد:‌ «تا وقتی که واکسیناسیون ۷۰ درصدی جمعیت کشور انجام نشده کسانی که واکسینه شدند نباید در محل‌های عمومی پرازدحام و فضاهای مسقف و وسایل نقلیه عمومی مثل مترو و تاکسی ماسک خود را بردارند، یا آزادانه و بدون توجه به محدودیت‌ها و پروتکل‌های بهداشتی به مسافرت بروند یا در مهمانی شرکت کنند.»
طبرسی با اشاره به اینکه ویروس کرونا همچنان در گردش است و فرد واکسینه شده امکان دارد به کرونا مبتلا شود، خاطرنشان کرد: «برخی سالمندان پس از دریافت دوز اول واکسن تصور می‌کنند که ایمنی پیدا کرده اند و در تجمعات و مهمانی‌ها شرکت می‌کنند که متاسفانه ممکن است باعث ابتلای آنها به بیماری کرونا شود. در حال حاضر تعداد زیادی از افرادی که دوز اول واکسن را دریافت کردند دچار بیماری شده و در بیمارستان‌ها بستری هستند. این امر نشان می‌دهد تا وقتی دو هفته از تزریق دوز دوم واکسن کووید ۱۹ نگذشته باشد، ایمنی لازم در بدن ما ایجاد نمی‌شود.»
این استاد دانشگاه تاکید کرد: «زمانی می‌توانیم در جامعه به شرایط معمول و عادی بازگردیم که ۷۰ درصد جمعیت واکسینه شده باشند و تا آن مرحله هنوز فاصله داریم. بنابراین کماکان رعایت نکات بهداشتی برای همه افراد حتی کسانی که واکسن دریافت کردند، الزامی است.»
این متخصص بیماری‌های عفونی خاطرنشان کرد: «در فرد واکسینه شده مصرف داروهایی که از قبل توسط پزشک معالج وی تجویز شده ممنوعیتی ندارد. به غیر از برخی داروها که باعث سرکوب سیستم ایمنی و در نتیجه عدم پاسخگویی واکسن می‌شود، همچنان افراد می‌توانند داروهای قبلی خود را مصرف کنند.»
وی داروهایی نظیر متوتروکسات یا دوزهای بالای کورتون را از جمله داروهایی بیان کرد که باعث عدم پاسخگویی مناسب واکسن می‌شوند.
طبرسی گفت: «افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند با مشورت و هماهنگی پزشک معالج خود می‌توانند مدتی قبل و بعد از تزریق واکسن این داروها را قطع کنند تا واکسن اثربخشی لازم را داشته باشد، اما در سایر موارد داروهای تجویز شده توسط پزشکان ممانعتی با تزریق واکسن ندارد.»
او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «کسانی که پس از تزریق واکسن دچار عوارضی نظیر بدن درد و تب می‌شوند در صورتی که عوارض آنها خفیف باشد بهتر است تحمل کرده و دارویی مصرف نکنند، اما اگر تب و درد عضلانی و استخوانی آنها شدید است می‌توانند از مسکن استفاده کنند. در این شرایط نیز بهتر است استامینوفن مصرف کنند.»
این فلوشیپ عفونت در نقص سیستم ایمنی تاکید کرد: «افراد پس از واکسینه شدن نیز باید پروتکل‌های بهداشتی را همچون گذشته کامل و جدی رعایت کنند. به گفته مرکز CDC آمریکا همه افرادی که هر دو دوز واکسن را دریافت کردند وقتی در کنار هم در خانواده قرار دارند می‌توانند ماسک خود را بردارند. ما هنوز به آن مرحله نرسیده‌ایم، بنابراین همچنان استفاده از ماسک ضروری است.»
طبرسی به افراد واکسینه شده توصیه کرد: «پس از دریافت واکسن، مصرف مایعات کافی توصیه می‌شود تا در صورت ضعف و بی‌حالی مشکلی برای افراد ایجاد نشود. معمولا عوارض گوارشی کمتر مشاهده می‌شود، اما اگر فردی پس از تلقیح واکسن کرونا دچار حالت تهوع شدید بود، می‌تواند از داروهای ضد تهوع مثل اندونسترون یا دیمیترون استفاده کند.»
این متخصص بیماری‌های عفونی استحمام پس از تزریق واکسن را بدون مانع برشمرد و گفت: «استحمام هیچ ممانعتی ندارد و افراد می‌توانند با خیال راحت حمام کنند.»
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، درد محل تزریق را یکی دیگر از عوارض ناشی از واکسن عنوان کرد و افزود: «درد محل تزریق واکسن در روزهای اولیه کاملا عادی است و به تدریج رفع می‌شود، اما در موارد بسیار نادر ممکن است ورم و آبسه یا هماتوم در محل تزریق واکسن مشاهده شود. در این صورت می‌توان تا ۴۸ ساعت کمپرس سرد و گرم محل تزریق را انجام داد. افراد در صورت بهبود نیافتن، بزرگتر و شدیدتر شدن ورم و درد و ایجاد تب باید به پزشک مراجعه کنند.»
طبرسی با اشاره به این که فعلا در شرایط حساسی قرار داریم، گفت: «بیماری کرونا امروزه قابل پیشگیری است. تمام افراد جامعه برای حفظ سلامت خود و عزیزانشان باید پروتکل‌های بهداشتی، فاصله‌گذاری و محدودیت‌های اعمال شده را رعایت کنند تا واکسیناسیون به طور عمومی در جامعه انجام شود و از شر بیماری رها شویم.»
این استاد دانشگاه تاکید کرد: «تا زمانی که واکسیناسیون عمومی انجام نشده است رعایت نکات بهداشتی بسیار ضرورت دارد. گرچه در حال حاضر آمار بیماران کاهش یافته است، اما درصورت رعایت نشدن پروتکل‌های بهداشتی و محدودیت‌ها ممکن است وارد پیک بعدی شویم.»
افراد واکسینه شده، همچنان پروتکل‌ها را رعایت کنند
همچنین مصطفی علوی مقدم، متخصص عفونی و فلوشیپ آلرژی ایمونولوژی بالینی و فلوشیپ طب اورژانس دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی نیز تاکید کرد: «رعایت پروتکل‌های سه گانه بهداشتی شامل شست و شوی مکرر دست، ماسک و فاصله‌گذاری اجتماعی هنوز برای تمامی افراد جامعه، چه به کووید ۱۹ مبتلا شده باشد یا نشده باشند و چه واکسن تزریق کرده باشند یا نه الزامی است.»
وی خاطرنشان کرد: «این تصور که فرد مبتلا به بیماری کرونا پس از بهبودی مجددا به این بیماری مبتلا نمیشود اشتباه است. به تمامی افراد اعم از پرخطر یا کم خطر پس از بهبودی از کرونا و واکسینه شدن توصیه اکید می‌کنیم که حتما رعایت پروتکل‌های بهداشتی سه گانه و تغذیه را انجام دهند، زیرا ممکن است که به فرم خفیف بیماری مبتلا شده و بدون آن که متوجه شود به دیگران منتقل کند.»
علوی توصیه کرد: «پس از تزریق واکسن، برای احتیاط بیشتر، افراد باید در محل واکسیناسیون به مدت ۱۵ دقیقه بمانند. در صورت وجود سابقه واکنش‌های آلرژیک از جمله آلرژی غذایی، واکنش به نیش حشرات، آلرژی دارویی و نظایر آن فرد ۳۰ دقیقه پس از تزریق واکسن باید در محل واکسیناسیون بماند.»
این عضو هیات علمی دانشگاه، عوارض شایع بعد از واکسیناسیون را شامل درد، قرمزی یا تورم محل تزریق، احساس سنگینی در بازو، احساس خستگی، سردرد، تب و درد عضلانی یا علایمی شبیه آنفلوانزای خفیف برشمرد که در طول یک تا دو روز بهبود می‌یابد.
وی عنوان کرد: «اگر بعد از تزریق واکسن، علایم بیماری شدید نظیر سردرد شدید، درد شکم، علایم عصبی یا هر علامت ناتوان کننده‌ دیگر بروز کرد یا علایم خفیف بیش از سه یا چهار روز ادامه داشت، باید به پزشک مراجعه شود؛ زیرا احتمال دارد بیماری همزمان دیگری وجود داشته باشد.»
توصیه کارشناسان: از عوارض خفیف واکسن کرونا نترسید
صاحبنظران نظام سلامت بر این نکته اتفاق نظر دارند که در شرایط فعلی، نباید مردم را از عوارض واکسن بترسانیم، زیرا مزایای واکسیناسیون بسیار بیشتر از عوارض نادر واکسن‌های موجود است.
محمدحسین آئینی، متخصص علوم آزمایشگاهی هم در گفتگو با سپید از آسیب‌های نگاه وسواس‌گونه نسبت به عوارض واکسن‌های کرونا می‌گوید و یادآور می‌شود: «با توجه به در دسترس بودن فضای مجازی و سهولت جستجوی اینترنتی، ممکن است برخی افراد درباره عوارض نادر واکسیناسیون کرونا به جستجوی اینترنتی بپردازند، در حالی که بسیاری از این اطلاعاتی که با جستجوی اینترنتی به دست می‌آید، موثق و علمی نیست. خیلی اوقات، این عوارض بسیار نادر و بعید است، اما فرد با جستجوی اینترنتی به اشتباه به این باور می‌رسد که خودش هم ممکن است در صورت تزریق واکسن کرونا به این عوارض مبتلا شود.»
او تاکید می‌کند: «جستجوی اینترنتی درباره عوارض واکسن، صرفا موجب بروز نگرانی بی‌مورد می‌شود. دقیقا مثل اینکه ساعت‌ها درباره عوارض دارویی که پزشک تجویز کرده است، به جستجو در فضای مجازی بپردازیم. این جستجوها توسط افرادی که تخصصی در حوزه سلامت ندارند، کمکی به حال بیمار نمی‌کند. در مورد واکسیناسیون هم همینطور است. جستجوی اینترنتی درباره عوارض احتمالی واکسیناسیون، صرفا افراد را سردرگم و ناامید می‌کند. هرچقدر زمان این جستجوی اینترنتی افزایش پیدا کند، فرد به احتمال زیاد در نهایت به این نتیجه می‌رسد که اصلا واکسن تزریق نکند، در صورتی که این نتیجه‌گیری غلط می‌تواند خطر جدی برای سلامت افراد باشد.»
آئینی یادآور می‌شود: «اغلب کارشناسان سلامت بر این موضوع تاکید دارند که عوارض احتمالی واکسن‌های کرونا، بسیار نادر است. این عوارض در برابر خطر اصلی کرونا، بسیار ناچیز است. نباید بخاطر یک خطر بسیار دور، کوچک و نادر، خطر بزرگ‌تر و نزدیک‌تر را نبینیم. مردم مطمئن باشند هر فردی که واکسیناسیون کرونا را خطرناک می‌داند و مردم را به واکسن نزدن تشویق می‌کند، قطعا فردی ناآگاه در حوزه سلامت است که دغدغه‌اش، سلامت مردم نیست.»
همچنین علیرضا خوشدل، رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران و دکترای تخصصی اپیدمیولوژی بالینی هم تاکید کرد: «هیچ واکسنی در دنیا نه فقط برای بیماری کووید که برای همه بیماری‌ها بدون عارضه تلقی نمی‌شود. همه واکسن‌ها عوارضی دارند، ولی آنچه ما را برای استفاده از واکسن قانع می‌کند این است که خطر عوارض از خطر بیماری بیشتر نباشد. در حال حاضر با خطر جدی بیماری کووید ۱۹ مواجه هستیم که میزان مرگ و میر آن به نسبت جمعیت کم نیست، درحالی که عوارضی که از واکسن‌های مختلف گفته می‌شود هزاران بار کمتر از خود بیماری است. پس منطق حکم می‌کند واکسن به طور گسترده استفاده شود.»
او با اشاره به اینکه اثربخشی واکسن‌های کرونا از ۵۰ تا بالای ۹۵ درصد اعلام شده، خاطرنشان کرد: «باید درنظر داشت که درصد اثربخشی‌های اعلام شده مربوط به کارآزمایی بالینی است که جمعیت مورد مطالعه، برگزیده می‌شوند و تحت مطالعه قرار می‌گیرند. این اثربخشی در معدودی از افراد جمعیت خود را نشان می‌دهد، اما ممکن است با آنچه در جمعیت عمومی خود را نشان می‌دهد کمی متفاوت باشد. مثلا اثر کمتر یا بیشتری داشته باشد.»
خوشدل یادآور شد: «نکته مهم این است که با تزریق واکسن اعم از واکسن‌هایی که اثربخشی کمتر یا بیشتری دارند، همچنان امکان ابتلای مجدد به کرونا وجود دارد، درحالی که تقریبا در 100 درصد موارد مانع مرگ و میر می‌شود. یعنی امکان دارد فرد مجددا به بیماری مبتلا شود، ولی خطر تشدید بیماری و مرگ و میر تقریبا در همه انواع واکسن به شدت کم می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود مردم هر واکسنی که در دسترس داشتند که از مبادی اصولی و علمی عبور کرده و مورد تایید وزارت بهداشت قرار گرفته باشد را حتما تزریق کنند، اما نسبت به اینکه ممکن است به واکسن بهتری با عوارض کمتری دسترسی داشته باشند وسواس نداشته باشند، چون در شرایط فعلی بهترین کار تزریق هر واکسن تایید شده و در دسترس است.»
او با بیان اینکه بیشتر عوارض گزارش شده از واکسن‌ها خفیف است، توضیح داد: «برخی از عوارض گزارش شده عوارض تزریق است که اگر حتی یک سوزن را وارد بدن کنید ممکن است عوارضی مثل درد یا قرمزی ناحیه تزریق داشته باشد و یا ترس هنگام تزریق باعث تپش قلب و نگرانی شود. واکنش‌های سیستم اعصاب خودکار نیز می‌تواند منجر به درد شدید و حتی غش کردن شود، اما همه اینها عوارض بسیار معدود و خفیفی است که ارتباطی با واکسن ندارد و معمولا قابل کنترل هستند.»
این دکترای تخصصی اپیدمیولوژی بالینی تصریح کرد: «آنچه مردم را بیشتر نسبت به عوارض واکسن کرونا نگران می‌کند در مورد لخته شدن خون و مواردی از این قبیل است که در یکی دو واکسن دنیا گزارش و در اخبار اعلام شد. البته تزریق آن واکسن‌ها تا مدتی برای بررسی بیشتر متوقف شد، ولی پس از بررسی‌های تکمیلی دوباره مورد استفاده قرار گرفت. ضمن اینکه باید توجه داشت این عوارض معمولا به ندرت و در افراد با بیماری‌های زمینه‌ای اتفاق می‌افتد. در عین حال، توصیه می‌شود اگر افراد واکسینه شده پس از تزریق واکسن کرونا، هرگونه درد و ناراحتی داشتند که قبلا تجربه نکرده بودند، حتما با پزشکان مشورت کنند و نگران نباشند، چون برای بیشتر این عوارض راه حل‌های کنترل خوبی وجود دارد.»