گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس؛ یکی از مهمترین مسیرهای تحقق اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید داخلی صنایع، پیاده سازی اقتصاد دانش بنیان است. اقتصادی که مبتنی بر شرکت‌های دانش بنیان و ارتباط صنعت و دانشگاه بنیان نهاده شده  است. از این رو در سال حمایت از تولید و مانع زدایی از آن باید به شناسایی موانع پیش روی ارتباط صنعت و دانشگاه برای رفع نیازهای فناورانه این بخش از اقتصاد پرداخت. 

بنا بر گزارش مرکز آمار سهم هزینه‌کرد تحقیق و توسعه به تولید ناخالص داخلی به عنوان شاخص اقتصاد دانش‌بنیان ۰.۸ درصد است که یک چهارم میانگین کشورهای توسعه‌یافته است. دانشگاه‌ها با تحقق نیمی از تحقیق و توسعه، نقش بسزایی در توسعه اقتصادی کشورها دارند ولی در ایران با وجود اینکه بالغ بر ۷۰ درصد از درآمد دانشگاه‌های دولتی از محل درآمدهای دولتی است سهم هزینه‌کرد تحقیق و توسعه دانشگاه‌ها به تولید ناخالص داخلی ۰.۲۵ درصد است که یک ششم میانگین کشورهای توسعه‌یافته است. بنابراین دانشگاه‌های ایران در حل مسائل صنعتی کشور با چالش جدی مواجه هستند.

دلیل عمده چالش ارتباط صنعت و دانشگاه نداشتن زبان مشترک است. این چالش به معنی متفاوت بودن انتظارات صنایع از دانشگاه‌ها و عدم تطابق توانمندی دانشگاه‌ها با تقاضاهای صنعتی است. نبود این زبان مشترک باعث شده است تا دانشگاه‌ها و صنایع تجارب تلخی از همکاری داشته باشند. این سوابق ذهنی صنایع و دانشگاه‌ها از یکدیگر بر همکاری امروز این دو نهاد تأثیر جدی گذاشته است.

کارگزاران علم و فناوری میان صنعت و دانشگاه زبان مشترک می‌سازند

برای ایجاد زبان مشترک بین دانشگاه و صنعت، ابزارهایی مثل اداره ارتباط با صنعت، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری ایجاد شده است. این ابزارها علی‌رغم اینکه ضروری هستند نتوانسته‌اند این چالش را حل کنند. برای حل این چالش، نیاز به بخش خصوصی متخصص و انگیزه‌مندی است تا این زبان مشترک را ایجاد کند.

این شرکت‌های خصوصی که در بسیاری از کشورهای دنیا تجربیات موفقی داشته اند تحت عنوان کارگزار علم و فناوری یاد می‌شود. این شرکت‌ها تقاضاهای صنعتی را شناسایی و به زبان علمی برای دانشگاه تبدیل می‌کنند و آن را در اختیار مجریان مناسب دانشگاهی قرار می‌دهند و در صورت عقد قرارداد بین دانشگاه و صنعت حق‌الزحمه خود را دریافت میکنند.

بهم‌رسانی دانشگاه و صنعت، نقطه پایانی کار نیست بلکه این عضو جدید زیست‌بوم علم و فناوری قرار است با شکستن و مدیریت پروژه، کار ایجاد زبان مشترک بین دانشگاه و صنعت را انجام دهد. این کارگزارها با ارزیابی فضای دانشگاه و تقاضای صنعت، ضعف‌های دانشگاه را شناسایی کرده و متناسب با تقاضای صنعت، محصول و خدمت را به صنعت تحویل می‌دهد. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته دنیا، این کارگزارها با تشکیل تیم‌های علمی و فناوری قدرتمند در داخل دانشگاه و هدایت و آموزش آن‌ها، مجریان دانشگاهی را در راستای حرکت به سمت تقاضاهای صنعتی پرورش می‌دهند.

تجربه‌‌ای موفق از عملکرد کارگزاران علم‌و‌فناوری در عرصه جهانی

چنین کارگزارهایی که در برخی از کشورها در ابتدا با عناوینی مثل انستیتو تحقیقاتی شکل می‌گیرند شرکت‌های مستقر در دانشگاه‌ها هستند. چنین مراکزی با حمایت از تحقیق و توسعه‌های دانشگاهی، تولید اختراعات و بازاریابی برای آن‌ها سعی می‌کنند فناوری‌ها و نوآوری‌ها در مرز دانش را روانه بازار کنند.

موسسه تحقیقاتی دانشگاه استنفورد (SRI) یکی از صدها شرکت کارگزاری است که در سال ۱۹۴۶ توسط دانشگاه استنفورد در پارک منلوی سیلیکون ولی شکل گرفته است. هدف از ایجاد آن، جذب تقاضاهای صنعتی به دانشگاه و تولید فناوری از مسیر دانشگاه بوده است. این شرکت کارگزاری در ۱۰ سال اخیر بالغ بر ۴ میلیارد دلار درآمد داشته است و در طول عمر ۷۵ ساله خود، ۶۰ شرکت مختلف را رشد داده و به استقلال رسانیده است. همچنین این شرکت سالانه بالغ بر ۱۰۰۰ پروژه تحقیق و توسعه انجام می‌دهد و بالغ بر ۴۰۰۰ اختراع ثبت شده دارند.

برای حل چالش ارتباط صنعت و دانشگاه در ایران چه باید کرد؟

ایجاد و یا استقرار شرکت‌های کارگزاری بخش خصوصی در دانشگاه‌ها یکی از روش‌های ارتباط بین دانشگاه و صنعت است. این شرکت‌های خصوصی و تخصصی در صورت عقد قرارداد بین دانشگاه و صنعت یا فروش فناوری‌های توسعه داده شده در دانشگاه، حق‌الزحمه خود را دریافت می‌کنند. در حال حاضر، تعدادی از این کارگزارهای علم و فناوری در دانشگاه‌های صنعتی شریف، علم و صنعت، تهران، صنعتی کرمانشاه و دانشگاه آزاد مستقر شده‌اند و امید است با تداوم این روند و توسعه این شرکت‌ها، چالش ارتباط صنعت و دانشگاه حل شود.

* دکتر مصطفی امینی؛ کارشناس علم و فناوری

انتهای پیام/