«محمد سلطانی‌فر» مدرس و مدیر گروه ارتباطات اجتماعی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد در گفتگو با خبرنگار ایلنا، به بررسی دلایل اقبال عمومی نسبت به کلاب‌هاوس به عنوان شبکه اجتماعی جدیدی که مبتنی بر صداست، پرداخت.

سلطانی‌فر با بیان اینکه «کلاب هاوس در خلاء شکل‌گیری گفتمان میان مردم و مسئولان قدرت گرفت؛ خلاءایی که در طول شاید ۴۰۰-۵۰۰ سال گذشته پدیدار شده است.» یادآور شد: در طول همین چند قرن، شاید هیچ‌گاه شاهد این نبودیم که مسئولان به طور واقعی و مستقیم به حرف مردم گوش کنند و یا وارد چالش‌هایی شوند و در این چالش‌ها مردم بتوانند حرف‌های واقعی و حرف دل‌شان را به مسئولان بزنند. برای همین معتقدم یکی از مهم‌ترین دلایل رشد کلاب‌هاوس در ایران، دیالوگی است که بین مردم و مسئولان و حتی بین خود مردم در آن شکل گرفته و پدیدار شده است.

او ادامه داد: معنایی که از هجوم مخاطبان و کاربران به کلاب‌هاوس درک می‌شود، این است که این خلاء گفتمانی، دیالکتیکی و گفتگویی خیلی جدی است و تبدیل به حفره عمیقی شده که هیچ‌کسی به فکر ترمیم و پر کردنش برنیامده است. درحالی‌که کلاب‌هاوس دارد این نقش را ایفا و به صورت زنده این فضا را ایجاد می‌کند که مردم با هم گفتگو کنند، حرف‌های موافق و مخالفان خود را بشنوند و بدون سانسور و بدون ترس و نگرانی از پیامد گفته‌هایشان، بتوانند باهم وارد دیالوگ شوند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: این خلاء بسیار مهم، می‌طلبد که ما به عنوان اساتید دانشگاه و مسئولان به عنوان کسانی که رای مردم را برای انتخابات می‌خواهند، بیایند و مونولوگ‌های از بالا به پایین را در سخنرانی‌هایشان، تبدیل به گفتگویی دو طرفه و نه فقط برای فصل انتخابات که برای همیشه، بکنند.

سلطانی‌فر بسیاری از مشکلاتی که اگر به آنها رسیدگی نشود می‌تواند تبدیل به فاجعه و بحران‌های عدیده‌ای در کشور شود را حاصل خلاء ناشی از گفتگو خواند و گفت: بسیاری از دعواهای خانوادگی، خیابانی و حقوقی که بین مردم شکل می‌گیرد به دلیل همین ضعف گفتمانی بین طرفین دعواست که با پدیده‌ای به نام وکیل و قاضی و واسطه‌هایی که تنها منافع و پول خودشان را می‌بینند مواجه می‌شوند و آنها هم چون می‌دانند منافع‌شان در نبود ارتباط بین این دو طرف است سعی می‌کنند این حفره را عمیق‌تر و گودتر کنند و اجازه ندهند که طرفین دعوا بنشینند و باهم رو در رو صحبت کنند.

معاون مطبوعاتی سابق وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر اینکه باید به سمت ایجاد فضاهای گفتمانی برای طرفین دعوا در دادگاه‌ها، زن و شوهر و فرزندان در خانواده‌ها، اختلاف‌های بین فامیل و دوست و آشنا و... برویم، خاطرنشان کرد: اگر واقعا به سمت حل این مساله از طریق گفتگو، آن هم گفتگوی مستقیم و زنده و بدون واسطه برویم، معنایش این است که شروع به پرکردن یک خلاء اجتماعی کرده‌ایم.

سلطانی‌فر در ادامه به کارکرد این شبکه اجتماعی در این روزها که نزدیک انتخابات ریاست‌جمهوری هستیم اشاره کرد و گفت: جو حاکم بر کلاب‌هاوس فعلا متاثر از فضای کشور در آستانه انتخابات است؛ در این دوره زمانی، همه چیز در کشور ما مجاز است و می‌بینید چیزهایی که در طول چهار سال اتفاق نمی‌افتد چگونه در این دو ماه، در شبکه‌های اجتماعی، صداوسیما و گفتگوهای عمومی رخ می‌دهد. همین الان صداوسیما شروع کرده به پخش برنامه‌هایی از بحث‌های جناحی و بیان دیدگاه‌های کاندیداهای مختلفی که وارد عرصه انتخابات می‌شوند. اما همه اینها یک فصل دارد و بلافاصله بعد از انتخابات، هم صداوسیما یادش می‌رود چه مسئولیت‌هایی دارد و هم مسئولان که چه قول‌هایی در این گفتگوها داده‌اند؛ همه اینها فراموش می‌شود، تا چهار سال آینده.

او با اشاره به اینکه «کلاب‌هاوس فضایی را برای گفتگو در دنیا شکل داده اما در ایران این اتفاق خیلی جدی‌تر بروز پیدا است.» گفت: مردم تشنه ما که منتظر گفتگوی مستقیم و حتی بیان دیدگاه‌های خودشان –ولو به اشتباه- بوده‌اند، برای شنیدن و شنیده شدن خیلی مشتاقانه وارد این شبکه اجتماعی شدند. البته من اعتقاد دارم این شور و هیجان تا چند ماه آینده شاید افت کرده و حالتی عادی پیدا کند. چون به ‌هرحال یک پدیده نو و غیر معمول است و بعد از اینکه روتین شد، شاید مثل خیلی چیزهای دیگر برای مردم عادی شود. اما به هرحال دلیل موفقیتش در این دوران، همان خلاء گفتگویی است که اشاره کردم.

مولف کتاب «پوشش خبری» در پاسخ به این پرسش که «آیا پس از انتخابات، فضای گفتگو در کلاب هاوس از مسائل سیاسی به اجتماعی تغییر می‌کند؟» گفت: این مساله بستگی به لیدرهایی دارد که در گروه‌ها و اتاق‌های مختلف، گفتگوها را هدایت می‌کنند. من آرزویم این است که فضای گفتگو در شبکه‌های اجتماعی مانند کلاب هاوس به سمت مسائل اجتماعی و فرهنگی برود چون معتقدم مسائل سیاسی فصل و دوره دارد و تمام می‌شود، اما مسائل ریشه‌ای‌تر و عمیق‌تری به‌نام مباحث فرهنگی و اجتماعی و حتی اقتصادی داریم که همیشگی است.

سلطانی‌فر ادامه داد: سیاست به دلیل جذابیت‌های خاصی که در فصل‌های انتخاباتی دارد به عنوان محور غالب بحث‌ها در بسیاری از گروه‌های این شبکه اجتماعی شکل می‌گیرد اما همه داستان‌ها برای سیاست نیست. کاری که در این انقلاب بعد از ۴۲ سال انجام دادیم این بود که متاسفانه همه چیز را سیاسی کردیم و همه مردم خود را سیاسی می‌دانند و اصلا هم حاضر نیستند آن را به دست سیاست‌مداران بسپارند و فکر می‌کنند می‌توانند درباره همه چیز تصمیم بگیرند؛ این نگاه غیر تخصصی به موضوع سیاسی خیلی بد است.

او یادآور شد: من خدا خدا می‌کنم که کلاب هاوس به سمت فضایی غیر سیاسی برود و آدم‌ها و لیدرهای اتاق‌ها آن را سیاست‌زدایی کنند و به سمت مباحث جدی‌تری مانند فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بروند. مسائلی که اصلا درباره‌شان صحبت نکردیم؛ در این ۴۲ سال انقدر به سیاست پرداختیم که همه‌مان سیاست‌زده شدیم و خسته هم شدیم چون نتیجه‌ای در بر نداشت. این همه گفتیم و این چپ شد و آن یکی راست و یکی اصول‌گرا و دیگری اصلاح‌طلب و هیچ اتفاقی هم نیفتاد. به نظرم مباحث خیلی عمیق‌تر و جدی‌تری در جامعه داریم که باید به آنها بپردازیم.

این استاد دانشگاه با ذکر مثالی خاطرنشان کرد: در موضوع و موضع جهانی شدن تا دل‌تان بخواهد حرف زده‌ایم و سخنرانی کرده‌ایم اما نیامدیم به طور جدی، آموزه‌هایی از مردم جهانی و جهانی شدن را به مردم‌مان یاد بدهیم و بگوییم ما با این ابزارها و تکنولوژی و موبایل‌هایی که در اختیار گرفتیم عملا پا در عرصه جهانی شدن گذاشته‌ایم. خب، اما بقیه الزامات جهانی شدن چیست؟

سلطانی‌فر با تاکید بر اینکه «الزامات دیگری هم هست اما در این عرصه، صفرِ مطلقیم.» در پایان تصریح کرد: نه آموزش جهانی شدن دیدیم نه جهانی کردن نه جهان‌گرایی؛ با هر سه موضعی که به این مساله نگاه کنیم، نیاز داریم که جوامع را از حالت سنتی، محلی و ملی خارج کرده و به سمت جهانی شدن ببریم. مساله‌ای که بسیار مهم‌تر از بحث اصلاح‌طلب و اصول‌گرا و انتخابات است و باید در شبکه‌های اجتماعی گفتگومحور مانند کلاب هاوس درباره‌شان بحث کنیم.