دو عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای پای صحبت منتقدان خود نشستند. عباس عراقچی و مجــــیدتخت روانچی دو دیپلمات مذاکره کننده بودند که روز گذشته با حضور در نشست «مذاکرات هسته‌ای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی» به سخنان منتقدان بیانیه سوئیس گوش فرا دادند و به دغدغه‌ها و نگرانی‌های آنها درباره توافق نهایی هسته‌ای پاسخ گفتند. هرچند آنها در نشست دیروز با حمایت برخی دیگر از استادان علوم سیاسی و دانشجویان حاضر نیز همراه شدند.
حسین سلیمی، فؤاد ایزدی، ‌محمد جمشیدی، قاسم افتخاری،‌ ابراهیم متقی،‌ مجتبی مقصودی و حسین موسویان از جمله استادان و صاحبنظران مدعوی بودند که نظرات خود را درباره مذاکرات هسته‌ای و بیانیه سوئیس بیان کردند.
منتقدان بیانیه نگران
رفع تحریم‌ها
نشست روز گذشته دانشگاه علامه طباطبایی سه میهمان منتقد داشت. منتقدانی که تأکید داشتند در قامت مخالف نایستاده‌اند بلکه سعی دارند نگرانی‌ها و پیشنهادات خود را با مذاکره کنندگان در میان بگذارند. فؤاد ایزدی از استادان منتقد در سخنان خود با بیان اینکه به بازبینی عمیق مذاکرات هسته‌ای نیاز داریم و باید هدف از مذاکرات برداشتن تمامی تحریم‌ها باشد، نقطه تمرکز خود را بر ضرورت رفع تحریم‌ها و مشکلات موجود بر سر راه تحقق آن قرار داد.
ایزدی با بیان اینکه بر اساس بیانیه سوئیس تعداد محدودی از تحریم‌ها (5 تحریم از مجموع 28 تحریم امریکا علیه ایران) برداشته می‌شود، گفت: امیدوارم این نتیجه‌گیری درست نباشد اما به نظر می‌رسد هدف از طراحی مذاکرات تنها رسیدن به توافق است نه برداشتن تمامی تحریم‌ها.
به گزارش «ایران»، فؤاد ایزدی «تصویب طرح سنا مبنی بر نظارت بر توافق احتمالی با ایران» و نیز اخص کردن تحریم‌های هسته‌ای برای لغو یا تعلیق در اثر توافق را از جمله موانع لغو همه تحریم‌ها علیه ایران دانست و اظهار داشت: «دولت امریکا باید متعهد شود با تغییرات سیاسی در قوه مجریه و مقننه در صورت پایبندی ایران به تعهداتش تمامی تحریم‌ها را علیه ایران لغو کند. همچنین زمانی تعهدات ایران الزام‌آور باشد که کنگره به همراه مجلس ایران توافق نهایی را به تصویب برساند.»
محمد جمشیدی، از استادان علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز دیگر چهره منتقدی بود که در این نشست به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت. جمشیدی  ضمن تأکید بر اینکه راهبرد امریکا منزوی کردن ایران در منطقه است، حفظ فردو به عنوان منطقه مصونیت استراتژیک را مهم دانست و افزود: اگر این منطقه دچار تزلزل شود، احتمال تهدید نظامی افزایش می‌یابد. جمشیدی در ادامه با انتقاد از زمانبندی هر یک از فعالیت‌ها و برنامه هسته‌ای ایران در چارچوب بیانیه لوزان گفت: این که قرار است برای هر یک از برنامه هسته‌ای ما یک دوره زمانی قرار داده شود به ضرر ماست و بهتر است یک دوره زمانی مشخص بر تمامی برنامه هسته‌ای‌مان قرار گیرد.
جمشیدی درباره تحریم‌ها با بیان این که استراتژی امریکا از نظامی‌محور به اقتصادی‌محور در دوره اوباما تغییر کرده است، اظهار داشت: بر اساس بیانیه لوزان تحریم‌ها علیه ایران نه به طور جامع برداشته می‌شود و نه کلیه تحریم‌ها قرار است برداشته شود و به نظر من این شیوه نگارش بیانیه به طور متزلزل تحریم‌ها را کاهش داده است و قابل اعتماد نیست. وی همچنین با اظهار اینکه توصیه می‌کنم در مورد لغو تحریم‌ها واژه «مرتبط با هسته‌ای» کاملاً در توافقنامه نهایی برداشته شود، خواستار لغو همه تحریم‌های اعمال شده علیه ایران از طریق مذاکرات شد.
ابراهیم متقی، از دیگر استادان منتقدی بود که در همایش مذاکرات هسته‌ای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی به اظهار نظر پرداخت. وی در اظهاراتی که برخلاف انتظار لحنی تندتر از دو منتقد دیگر داشت، گفت ما بارها اعلام کردیم فردو خط قرمز ماست و درخصوص آن انعطاف‌پذیری نداریم، اما امروز فردو تبدیل به یک آزمایشگاه فیزیک هسته‌ای می‌شود.
متقی با بیان اینکه آنچه امریکایی‌ها خواستند در فرآیند مذاکرات حاصل شده است و در فضای بازی هسته‌ای وضعیت برد- برد برای دو کشور که دارای سیاست‌های راهبردی کاملاً مغایر با هم هستند، هیچ گاه شدنی نیست، افزود: اینکه می‌گویند هر وقت بخواهیم به قابلیت گذشته بازمی‌گردیم صحیح نیست؛ چرا که ما در یک فرآیند دو ساله می‌توانیم به فرآیند ۱۸ سال گذشته خود برسیم. وی درباره سرنوشت تحریم‌ها افزود: تحریم‌ها بر اساس آنچه ثبت شده است، به هیچ وجه در تیرماه برداشته نخواهد شد و با توجه به تجربه‌ای که از رژیم تحریم‌های امریکا دارم، برداشته شدن این تحریم‌ها یک شاهکار است که هیچ گاه حاصل نمی‌شود. متقی در پایان با بیان اینکه پس از مذاکرات و در صورت احتمال حصول توافق، تصاعد فشار علیه ایران بالا می‌یابد، گفت: روند آینده افزایش تحریم‌ها و انتقال آنها به حوزه‌های دیگر منتهی خواهد شد.
دفاع استادان علوم سیاسی
از نتایج مذاکرات
با وجود این انتقادات فضای همایش «مذاکرات هسته‌ای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی» بیشتر تحت تأثیر دیدگاه استادانی بود که از زوایای مختلف به نتایج مثبت مذاکرات هسته‌ای در دولت یازدهم و نتایج آن پرداختند.
حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در این باره با یادآوری اینکه این مذاکرات، مذاکراتی کم‌نظیر و منحصر به فرد در تاریخ بین‌الملل است، گفت: این مذاکرات نقاط مشترک و نقاط تفاوت با مذاکرات گذشته دارد و مهم‌ترین نقطه افتراق این مذاکرات این است که برنده و بازنده ندارد و هر دو طرف مذاکره یک عزم برای تحول بنیادین شکل گرفته است. وی با بیان اینکه الگوی رفتاری و قاعده بازی در نظام بین‌الملل در حال متحول شدن است، افزود: در دوران جدید در سیاست خارجی ایران کنش گفتاری جدیدی شکل گرفته است. نگاه متفاوتی به وجود آمده که اگر به درستی ادامه پیدا کند، می‌تواند منافع ملی را برای ما بیشتر به ارمغان بیاورد و قفل‌هایی را در سیاست‌ خارجی ما باز کند.
قاسم افتخاری، از دیگر استادان مدعو این نشست با حمایت از تیم هسته‌ای ایران گفت: اگر از من بپرسند می‌گویم ما هر چیز که از مذاکرات می‌خواستیم به دست آوردیم و در مقابل هیچ چیز نداده‌ایم. وی سپس با تقسیم‌بندی تکنولوژی هسته‌ای به دو رسته بالادستی (با هدف دستیابی به سلاح هسته‌ای) و پایین دستی (برنامه هسته‌ای غیرنظامی) درباره ارزیابی تفاهمنامه سوئیس، گفت: این تفاهمنامه قابل ارزیابی است. اگر طرفدار تکنولوژی بالادستی باشید با این تفاهمنامه مخالفت می‌کنید اما اگر طرفدار تکنولوژی پایین دستی باشید، از این تفاهمنامه حمایت می‌کنید. وی در ادامه افزود: بر اساس این تفاهمنامه همه تحریم‌هایی که علیه ایران به دلیل غنی‌سازی اورانیوم شده بود، برداشته می‌شود. زیرا این تحریم‌ها پیامد مصوبات شورای امنیت است و غربی‌ها با بیان این‌که ما مصوبات شورای امنیت را اجرا می‌کنیم، این تحریم‌ها را اعمال کردند. افتخاری با تأکید بر اینکه بنیان و اساس تحریم‌ها علیه ایران سست شده است، گفت: تأسیسات هسته‌ای ما دست نخورده باقی مانده است. ممکن است برخی کار نکند اما همه تأسیسات پابرجا هستند.
حسین موسویان نیز در حمایت خود از نتایج مذاکرات اظهار داشت: با مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 شکاف‌هایی در جامعه بین‌الملل ایجاد شده است که کم نظیر و استثنایی است که می‌توان به شکاف موجود در داخل حاکمیت امریکا، شکاف موجود در لابی یهودی، شکاف موجود در داخل حاکمیت اسرائیل و شکاف موجود در روابط امریکا و اسرائیل اشاره کرد. عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران با 1+5 در توضیح دو امتیاز بزرگی که در اثر این مذاکره‌ها به دست آمده است، گفت: لغو تحریم‌های مربوط به هسته‌ای و به رسمیت شناخته شدن حق غنی‌سازی اورانیوم و آب سنگین دو امتیاز بزرگی است که به دست آمده است.
وی افزود: در مقابل این دو امتیاز، دو امتیاز به طرف مقابل می‌دهیم. یکی سیستم راستی‌آزمایی بسیار وسیع و دیگری محدودیت در برنامه‌ هسته‌ای ایران است. تا زمانی که این دو امتیاز را ندهیم، نمی‌توانیم به دو امتیاز دیگر دست یابیم.
پاسخ عراقچی و روانچی
به دل‌نگرانی‌ها
مذاکره کنندگان ارشد هسته‌ای پس از گوش دادن به سخنان موافقان و منتقدان در جایگاه پاسخگویی و ابهام‌زدایی از آنچه مطرح شده بود، قرار گرفتند. عباس عراقچی در این باره با تأکید بر اینکه هنوز هیچ توافقی وجود ندارد و بیانیه سوئیس تنها مجموعه‌ای از راه‌حل‌هاست، گفت: من با شنیدن صدای منتقدان در این همایش و در روزهای گذشته واقعاً امیدوار شدم که انتقادات موجود ناشی از دغدغه‌های جدی است. اما برخی از این انتقادات نیز ناشی از نبود اطلاعات کامل است.
عراقچی با این پیش‌بینی که احتمالاً ادامه مذاکرات آسان‌تر از گذشته خواهد بود مگر آنکه دست‌هایی که در کار است تا به هر شکلی مذاکرات را از کار بیندازد کار را سخت‌تر کند، در دفاع از نتیجه مذاکرات گفت: اگر مذاکرات آن گونه‌ای بود که عده‌ای می‌گویند؛ یعنی سر ما کلاه رفته بود که دیگر لازم نبود کنگره به میدان بیاید و بگوید تمام توافقات باید به تصویب ما برسد.
وی در پاسخ به دغدغه منتقدان درباره عاقبت تحریم‌ها اظهار داشت: این که برخی فکر می‌کنند هدف مذاکرات تنها برداشته شدن تحریم‌هاست اصلاً درست نیست. بلکه ما می‌خواستیم حق‌مان به آنچه که به‌دست آورده‌ایم، مورد شناسایی و احترام قرار گیرد و در آوردگاه اراده‌ها بین ما و کشورهای غربی اراده خود را به طرف مقابل تحمیل کنیم. عراقچی با بیان اینکه مذاکرات برای این بود که زیر سلطه نرویم، تأکید کرد: رمز قدرت ما در آینده همین است و نه سلاح هسته‌ای.
این عضو تیم مذاکره کننده با تأکید بر نظر رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه غنی‌سازی ما آینده صنعتی باید داشته باشد، تصریح کرد: صحبت ایشان بر مبنای 190 هزار سو بسیار روشن بود و نشان می‌دهد که ما نمی‌خواهیم یک برنامه دکوری داشته باشیم و ضمانت غنی‌سازی صنعتی داشتن تحقیق و توسعه است که در بیانیه لوزان نیز به آن اشاره شد.  
وی خواسته دیگر ایران در مذاکرات را حفظ رآکتور آب سنگین اراک دانست و با تشریح روند مذاکرات بر سر آب سنگین اراک افزود: امریکایی‌ها اول به بازطراحی ارائه شده اصلی ایران ابراز تردید کردند اما بعد از ساعت‌ها مذاکره بالاخره اذعان کردند که طراحی ایران می‌تواند عملیاتی شود. با این حال باز هم به بهانه‌گیری‌های سیاسی‌شان ادامه دادند. چون می‌گفتند نمی‌توانند به کنگره پاسخ دهند اما در نهایت طراحی ایران را پذیرفتند.
عراقچی در ادامه به بحث نظارت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران اشاره کرد و گفت: در پذیرفتن این نظارت‌ها ما دقت کرده‌ایم تا از آنها سوء استفاده برای اهداف جاسوسی صورت نگیرد. وقتی ما برنامه مخفی نظامی نداریم هر چقدر می‌خواهند بیایند و بازرسی کنند. به شرط آن که از نظارت‌ها سوء استفاده نکنند.
مجید تخت روانچی، دیگر مذاکره کننده هسته‌ای ایران نیز در اظهاراتی با بیان اینکه ما دنبال مخفی‌کاری نیستیم و در این مذاکرات می‌خواهیم تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه برداشته شود، به انتقادات مطرح شده پاسخ داد.
تخت روانچی در پاسخ به اظهارات فؤاد ایزدی مبنی بر اینکه به نظر می‌رسد هدف از مذاکرات تنها دستیابی به توافق است، گفت: واقعاً هدف ما رسیدن به توافق در هر شرایطی نیست.
وی در پاسخ به اظهارات ابراهیم متقی درباره این‌که بیانیه لوزان نه تنها احتمال حمله نظامی به ایران را کم نمی‌کند بلکه بیشتر می‌کند، گفت: این اظهارات توهین‌آمیز است. آیا وزیر امور خارجه کشورمان به دنبال توافقی است که احتمال حمله نظامی به کشور را افزایش دهد؟ بیایید یک بار دیگر بیانیه را بخوانیم نه فکت شیت امریکایی را.
این دیپلمات کشورمان درباره اظهارات برخی مبنی بر این‌که چرا تنها تحریم‌های هسته‌ای لغو می‌شود و دیگر تحریم‌ها باقی می‌ماند، گفت: ما درباره مذاکرات هسته‌ای گفت‌وگو می‌کنیم و بر همین اساس تمامی تحریم‌های شورای امنیت لغو خواهد شد. ما از ابتدا هم نمی‌خواستیم درباره موضوعات دیگر مانند حقوق بشر صحبت کنیم.
گفتنی است که مجتبی مقصودی دیگر استاد سخنران این همایش در سخنان خود به بررسی مذاکرات هسته‌ای از منظر جامعه‌شناسی سیاسی پرداخت. مشروح این سخنرانی را می توانید در صفحه 10 روزنامه ایران امروز مطالعه کنید