سرویس سیاست جوان آنلاین: یکی از تعهدات غیرمتناظر سند بین‌المللی برجام که توسط طرف ایرانی پذیرفته شده نظارت‌های مالایطاق از مراکز هسته‌ای است؛ تعهداتی که بسیار گسترده است و از تابستان سال ۹۴ تا کنون در مراکز حساس هسته‌ای و بعضاً نظامی اجرا می‌شود. پذیرش نظارت‌های بسیار گسترده و خارج از قواعد ان پی تی نه تنها با مخالفت افکار عمومی داخلی همراه بود بلکه منجر به آن شد که امریکا و اروپا به دلیل نفوذ و سیطره‌ای که در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارند، توانستند دسترسی و اشراف کاملی نسبت به سطح و میزان توانمندی انرژی هسته‌ای ایران پیدا کنند و امروز پس از آنکه قریب به هشت سال کشور را با انواع و اقسام هزینه‌های اقتصادی، سیاسی، معیشتی و بین‌المللی مواجه ساخت و کماکان کشور هزینه‌های ناشی از آن را می‌پردازد. لغو دسترسی‌های غیرقانونی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند تا حدود بسیاری آب رفته را به جوی بازگرداند و اگر دولت جو بایدن تصمیم داشته باشد زمانی به برجام بازگردد، ایران نیز کارت‌های مناسبی برای چانه‌زنی با طرف مقابل داشته باشد.
در همین باره غریب‌آبادی سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، اعلام کرد که نامه توقف اجرای اقدامات داوطلبانه ایران تحت برجام از تاریخ ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ تحویل مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد: «این اقدام در اجرای قانون مصوب مجلس شورای اسلامی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران و در راستای حقوق مصرح جمهوری اسلامی ایران تحت بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام و به علت عدم‌پایبندی طرف‌های مقابل به تعهدات خود در جهت رفع تحریم‌های غیرقانونی، صورت گرفته است. از این پس، همکاری‌های ایران و آژانس صرفاً بر مبنای تعهدات پادمانی ادامه خواهد یافت تا زمانی که با لغو تحریم‌ها به صورت عملی و ملموس، زمینه برای بازگشت ایران به اجرای مجدد این اقدامات فراهم گردد.»
ترس غرب از کاهش تعهدات ایران
بعد از تصویب قانون کاهش تعهدات هسته‌ای توسط مجلس شواری اسلامی و اجرای برخی از مفاد آن توسط دولت، رسانه‌ها و اندیشکده‌های غربی تعلل جو بایدن در بازگشت به برجام را حاوی هزینه برای غرب تفسیر کرده و از رئیس جمهور امریکا خواسته‌اند تا شرایط و تمهیداتی را برای احیای سند برجام در دستور کار خود قرار دهد.
در همین باره لس‌آنجلس تایمز با تأکید بر اینکه «بایدن باید گام نخست را برای احیای توافق هسته‌ای بردارد» نوشته است: «بایدن درست می‌گوید که ایران باید به پایبندی کامل بازگردد، اما این یک اشتباه است که او منتظر چنین چیزی بماند، بی‌آنکه به ایران نشان دهد که جدیت لازم را برای احیای این توافق دارد. ایران در چند نوبت پافشاری کرده که این بایدن است که گام نخست را باید بردارد. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران به سی ان ان گفت: این امریکا بود که توافق را ترک کرد، آن را نقض کرد و هر کشوری را که به این توافق وفادار ماند، جریمه کرد. پس بر امریکاست که به توافق بازگشته و به تعهداتش عمل کند.» این رسانه امریکایی ادامه می‌دهد: «بایدن باید به رابرت مالی مجوز دهد تا کانال ارتباط با تهران را باز کند. سرانجام اینکه بایدن باید تلاش کند همزمان با پیشرفت در موضوع هسته‌ای، با ایران بر سر حمایت از گروه‌های پیکارجو، برنامه موشک‌های بالستیک و نقض حقوق بشر به چالش برخیزد. اما جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، یک اولویت گرانسنگ است.»
سردبیری لس‌آنجلس تایمز در ادامه خطر تعلل بایدن را اینگونه به دولت فعلی امریکا گوشزد می‌کند: «یک ایران هسته‌ای منطقه را ناپایدار می‌کند، نفوذ کارسازتری به این کشور می‌دهد و احتمالاً دیگر کشور‌های منطقه را وا می‌دارد که بلندپروازی‌های هسته‌ای خود را دنبال کنند. دست آخر اینکه اگر ایران سلاح هسته‌ای در اختیار داشته باشد، ممکن است در یک بحران به استفاده از آن متوسل شود یا دست کم این هراس وجود داشته باشد که این کار را می‌کند و همین به حمله پیش‌دستانه دیگر کشور‌ها بینجامد.» دیگر نشریه امریکایی فارین پالیسی نیز می‌نویسد: «احیای برجام به امریکا اهرم بیشتری برای فشار به ایران می‌بخشد، اما حفظ فشار حداکثری، تهران را به میز مذاکره باز نمی‌گرداند و برنامه هسته‌ای آن را متوقف نمی‌کند. ایران برای به حداقل رساندن تأثیر تحریم‌ها بر سرمایه‌گذاری بر زیرساخت‌های «اقتصاد مقاومتی» متمرکز شده تا اقتصادش را از راه‌هایی که بیشتر به درون متکی است نه به خارج به ویژه به غرب، پیش ببرد.» این رسانه می‌افزاید: «امروز ایران نه تنها به هیچ وجه در آستانه سقوط قرار ندارد بلکه پیش‌بینی می‌شود اقتصاد آن در سال ۲۰۲۱ بهبود یابد.»
اجماع‌سازی اولویت بایدن
جو بایدن آنگونه که باید به رفتار‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در قبال کاهش برخی از تعهدات یکجانبه هسته‌ای واکنش نشان نداده است و به گونه‌ای رفتار می‌کند که انگار بازگشت به برجام اولویت دولت وی حداقل طی ماه‌های اول نیست. این در حالیست که صبر توأم با سکوت بایدن نشان می‌دهد که وی احتمالاً، همچنان به طرف ایرانی فرصت می‌دهد تا بخش دیگری از تعهدات خود را نیز کاهش دهد تا بستر به شکلی سازمان‌یافته برای اجماع جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران شکل بگیرد. به معنای دیگر جو بایدن برای افزایش فشار‌های غیرهسته‌ای به جمهوری اسلامی ایران و احتمالاً تصویب قطعنامه‌های جدید در قالب موشکی و منطقه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل نیازمند آن است تا رفتار ایران در حوزه هسته‌ای از حد تعادلی که پیش از این بود، خارج شود و بعد از گزارش‌های قهری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و افزایش گلایه‌های اروپا، بستر اجماع جهانی علیه ایران و صدور قطعنامه‌های مشابه آنچه در هسته‌ای صورت گرفت را فراهم سازد.
چنانچه به گذشته برگردیم و روند صدور شش قطعنامه ضدایرانی را در پرونده هسته‌ای مرور کنیم درخواهیم یافت که رویکردی که دولت بایدن در دست گرفته است، آغاز همانی راهی است که باراک اوباما در قبال ایران هسته‌ای شروع کرد و بعد از هشت سال با شش قطعنامه ضدایرانی فصل هفتم به پایان رساند.
نمای نزدیک
سخنگوی دولت:
توقف پروتکل الحاقی منافاتی با همکاری با آژانس ندارد
ما همچنان برجام را توافقی معتبر و بهترین توافق ممکن می‌دانیم و آماده‌ایم که فوراً و در صورت بازگشت امریکا و سایر طرف‌های توافق به تعهداتشان، تمامی گام‌های برداشته شده بر اساس پاراگراف ۳۶ برجام را به وضعیت اولیه در توافق برجام بازگردانیم.
سخنگوی دولت در مورد سررسیدن موعد قانون رفع تحریم‌ها در ٢١ فوریه و رفع نشدن تحریم‌ها و تصمیم دولت در این‌باره بیان داشت: بر اساس بند ششم قانون مجلس شورای اسلامی، از آنجایی که تحریم‌ها تا امروز لغو نشده، دولت و سازمان انرژی اتمی مجبور به تعلیق اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی است که موجب کاهش نظارت‌ها و بازرسی‌های فراپادمانی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای خواهد شد. وی اضافه کرد: این مسئله امری زمان‌بر نیست و وقتی موعد آن برسد، اجرای داوطلبانه پروتکل می‌تواند به سرعت متوقف شود. ایران عضو پادمان است و بر اساس تعهدات پادمانی، بخش عمده‌ای از نظارت‌ها، یعنی نظارت‌هایی که در چارچوب پروتکل الحاقی نیستند، باقی خواهند ماند.
ربیعی گفت: بنابراین توقف اجرای داوطلبانه پروتکل به معنای قطع همکاری با آژانس نیست.
این همکاری ادامه خواهد داشت و جمهوری اسلامی ایران قطعاً طی نامه‌ای همه موارد را از قبل به اطلاع آژانس خواهد رساند، کما اینکه تا کنون نیز چنین کرده است. سخنگوی دولت اظهار داشت: روشن است که این اقدام خلاف میل باطنی و به دلیل تعلل امریکا در لغو تحریم‌ها و انجام تعهداتش بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد انجام می‌گیرد. ما همچنان برجام را توافقی معتبر و بهترین توافق ممکن می‌دانیم و آماده‌ایم که فوراً و در صورت بازگشت امریکا و سایر طرف‌های توافق به تعهداتشان تمامی گام‌های برداشته شده بر اساس پاراگراف ۳۶ برجام را به وضعیت اولیه در توافق برجام بازگردانیم. وی افزود: امیدواریم که سه کشور اروپایی و امریکا از فرصت کوتاه باقی مانده استفاده کنند و اجازه ندهند که دستیابی به راه‌حل‌های دیپلماتیک در رسیدگی به این اختلاف غیرضروری بغرنج‌تر شود.