علیرضا زاکانی، رییس مرکز پژوهش‌های مجلس، با اشاره به مصوبه مجلس یازدهم برای «لغو تحریم‌ها» هشدار داد که اگر آمریکا، آلمان، انگلیس و فرانسه نجنبند، در اسفندماه ایران قطعاً با پروتکل الحاقی به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خداحافظی می‌کند.

او امروز یکشنبه در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی در مورد سند برجام و چالش‌های بین ایران و آمریکا گفت: «برجام سندی است که جز به رفع تحریم‌ها باقی نخواهد ماند. همان گونه که دوره بزن‌و برو تمام شده است دوره تحمیل ننگ‌نامه و تحمیق ملت‌ها تمام شده است.»

کمتر از ده روز به پایان مهلت دولت حسن روحانی برای عمل به مصوبه مجلس شورای اسلامی ایران در خصوص اقدامات متقابل در صورت عدم لغو تحریم‌های آمریکا مانده است. بر اساس این مصوبه که دوازدهم آذرماه سال جاری تصویب و سپس به تأیید نهایی شورای نگهبان رسید، اگر دولت آمریکا تا سوم اسفندماه سال ۱۳۹۹ تحریم‌های علیه ایران را لغو نکند، ایران یکی دیگر از گام‌های کاهش تعهدات برجامی را عملیاتی خواهد کرد. گام جدید، توقف اجرای پروتکل الحاقی و نظارت‌های فراپادمانی است که برای شرکای غربی برجام و آمریکا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

محمدجواد لاریجانی، معاون اسبق وزارت خارجه و رئیس فعلی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی هم روز گذشته در خصوص لزوم خروج سریع ایران از پروتکل الحاقی گفت: «روش مقامات دولتی مانند روحانی و ظریف درباره برجام و شیوه ادامه کار با آمریکایی‌ها خطرناک و کج‌راهه است.»

پنجره مذاکرات در حال بسته شدن است

محمدجواد ظریف ۲۲ بهمن‌ماه ۱۳۹۹ گفت که «ایران به دنبال این بود تا با روی کار آمدن دولت جدید آمریکا رویکرد تازه‌ای را بیازماید ولی به دلیل تعلل آن‌ها این پنجره در حال بسته شدن است.»

وزیر امور خارجه ایران همچنین تأکید کرد، این کشور به‌زودی همکاری‌های خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را کاهش خواهد داد، او توضیح داد که «این اقدام در پاسخ به عدم پایبندی تأسف‌بار آمریکا و اروپا به تعهداتشان ذیل توافق هسته‌ای، از سوی مجلس مقرر شده و در انطباق با حقوق در چارچوب برجام شامل گسترش برنامه هسته‌ای ما و کاهش همکاری‌مان با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجرا می‌شود.»

حالا با نزدیک شدن به اسفندماه چهره‌های اصول‌گرا بر لزوم اجرای سریع و بدون کم‌وکاست این مصوبه مجلس تأکید کرده و درحالی‌که دولت آمریکا و رئیس‌جمهوری این کشور به دنبال پیداکردن راهی جهت حل مناقشه برجام هستند، قصد دارند این کشور و شرکای اروپایی را به نقطه صفر مذاکرات بازگردانند.

تهدید دولت اعتدال در خصوص عدم اجرای مصوبه مجلس ایران

زهره الهیان، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران نیز در گفتگویی توضیح داده است که «پس از تصویب قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و حفظ صیانت از ملت ایران، مجلس مصمم است که در صورت عدم اجرای تعهدات کشورهای اروپایی در لغو تحریم، در تاریخ سوم اسفندماه ایران از اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی خارج شود. »

الهیان تأکید کرده: «دولت (ایران) باید مقدمات خروج از پروتکل الحاقی را فراهم کند و اگر غیر از این عمل کند، قطعاً مجلس، مسئولان دستگاه‌های ذی‌ربط را فرامی‌خواند و با ابزارهای نظارتی، اجرای دقیق قانون را دنبال خواهد کرد. »

بازگشت به گذشته و خروج از پروتکل

پروتکل الحاقی در سال ۱۹۹۳ میلادی، توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تقویت و گسترش نظام پادمان‌های آژانس، تدوین و در سال ۱۹۹۷ میلادی به تصویب شورای حکام رسیده است.

نظارت آژانس تا پیش از پروتکل الحاقی بر اساس پادمان‌ها و نظارت‌های کلاسیک آن انجام می‌گرفت، اما تصویب پروتکل الحاقی، اجازه قانونی را برای بازرسی‌های گسترده‌تر و سرزده از کشورهای عضو پیمان عدم اشاعه (NPT) فراهم می‌کند. کشورهای عضو آژانس باید این پروتکل را به‌عنوان «ضمیمه توافق جامع پادمان» بپذیرند.

ایران نیز در مهرماه ۱۳۸۲ و در جریان حضور هم‌زمان وزرای امور خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان در تهران، طی اقدامی که هدف آن «اعتمادسازی» با کشورهای اروپایی بود، تصمیم گرفت «به طور داوطلبانه» پروتکل الحاقی را امضا و اجرا کند.

اما با ارجاع پرونده اتمی ایران به شورای امنیت، مجلس فوریت طرحی را که چندی پیش از آن به تصویب رسانده بود، از تصویب نهایی گذراند و دولت ایران را ملزم به کاهش همکاری با آژانس و لغو اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی کرد.

حالا یک بار دیگر تاریخ در حال تکرار شدن است و به نظر می‌آید باتوجه‌به اظهارنظرهای روزهای اخیر مقامات آمریکایی و ایرانی پیش‌بینی رئیس‌جمهور سابق آمریکا در خصوص سخت بودن مسیر بازگشت به برجام برای دولت فعلی در حال محقق شده و هیچ چشم‌انداز روشنی در کوتاه‌مدت جهت حل این مناقشه برای طرفین آن وجود ندارد./