کمتر از دو هفته تا مهلت تعیین شده از سوی مجلس شورای اسلامی برای امریکا در راستای لغو تحریم ها و بازگشت به برجام زمان باقی است. آذرماه امسال نمایندگان مجلس مصوبه «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» را از تصویب گذراندند که پس از تایید شورای نگهبان به قانون تبدیل شد.

بر پایه این قانون، در صورتی که تا سوم اسفند امسال تحریم‌های مالی، بانکی و نفت برداشته نشوند، دولت باید سالانه ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰ درصد ذخیره کند. همچنین بازرسان آژانس باید از ایران اخراج شوند و جمهوری اسلامی اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند. بر اساس پروتکل الحاقی پیمان منع گسترش سلاح هسته‌ای (ان‌پی‌تی) بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجازند سرزده و هر زمان که لازم بدانند از تاسیسات هسته‌ای ایران بازرسی کنند.

از آنجا که مصوبه مجلس با مهر تایید شورای نگهبان به قانون تبدیل شده از سوی دولت لازم الاجرا است. با نزدیک شدن به این موعد، همواره تیم دیپلماسی دولت روحانی به طرف آمریکایی هشدار می دهند تا شاید بایدن به تبعات ناشی از گذر زمان و اجرای مصوبه مجلس شورای اسلامی آگاه شود.

در همین ارتباط «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه در پیامی ویدئویی که به مناسبت چهل ودومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی منتشر کرد، خطاب به دولت بایدن گفت: با حضور دولتی جدید در واشنگتن این فرصت وجود دارد که رویکرد تازه‌ای آزموده شود، اما پنجره کنونی به سرعت در حال بسته شدن است. به زودی دولت من مجبور خواهد بود تا اقدام جبرانی تازه‌ای اتخاذ کند، در پاسخ به عدم پایبندی تاسف بار آمریکا و اروپا به تعهداتشان ذیل توافق هسته‌ای، این اقدام جبرانی همانگونه توسط پارلمان ما مقرر شده و در انطباق با حقوق ما در چارچوب برجام شامل گسترش برنامه هسته‌ای ما و کاهش همکاری‌مان با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.

همزمان شاهد هشدار جدی «سیدعباس عراقچی» معاون سیاسی وزارت امور خارجه بودیم که با اشاره به مهلت تعیین شده از سوی مجلس گفت: «اگر تحریم‌ها قبل از آن تاریخ لغو نشوند، ما راهی نداریم جز اینکه تصمیمی را که گرفته شده است، اجرا کنیم تا از این طریق پروتکل الحاقی را متوقف نماییم و این بدان معنی است که تعداد بازرسی‌ها و تعداد بازرسان بین المللی در ایران کاهش می یابد.» بر مبنای پروتکل الحاقی، بازرسان آژانس می توانند از سایت‌های هسته ای ایران بازرسی‌هایی به صورت سرزده داشته باشند و ایران تا کنون به صورت داوطلبانه آن را اجرا می کرد.

کارشناسان سیاسی بر این باورند در دولت روحانی که دموکرات ها با ایران به توافقی سخت و پیچیده دست یافتند، می توان به اجرای موفق و مجدد برجام دست یافت. روی کار آمدن دولتی دیگر در ایران در نیمه نخست سال ۱۴۰۰ و از سرگیری مذاکرات با تیم دیپلماسی جدید، مشکلاتی به مراتب بیشتر از شرایط امروز رخ خواهد داد.

البته در روزهای اخیر برخی منابع خارجی از عقب نشینی بایدن از ادعاها و مطالبات گزاف گذشته خبر داده اند که نمی تواند بی ارتباط با پایان یابی مصوبه مجلس شورای اسلامی باشد.

خبرگزاری «رویترز» دوشنبه بیستم بهمن ماه به نقل از سه منبع آگاه نوشت که دولت بایدن در پی احیای گام‌به‌گام برجام است و در این مسیر «گام‌های متقابل کوچک» به‌عنوان یک مرحله موقت برداشته خواهد شد. به گزارش خبرگزاری مذکور، آمریکا در بررسی چگونگی احیای توافق هسته‌ای با ایران، درحال سنجش طیف وسیعی از ایده‌هاست و یکی از گزینه‌های آمریکا این است که به‌منظور دستیابی به فرصت بیشتر برای رسیدن به هدف نهایی، فعلا هر دو طرف گام‌های کوچکی را بردارند، بدون آن‌که نیاز به رعایت کامل شرایط برجام باشد.

این منابع آگاه به «رویترز» گفته اند که واشنگتن به تهران اجازه دستیابی به مجموعه‌ای از منافع اقتصادی را خواهد داد که البته کمتر از مزایای رفع تحریم‌ها است. در مقابل، تهران نیز بار دیگر به مفاد توافق هسته ای همانند گذشته پایبند بماند.

هنوز مشخص نیست که در صورت رسمیت یافتن این پیشنهاد از سوی بایدن، تهران چه واکنشی از خود نشان خواهد داد اما در اینکه مسئولان جمهوری اسلامی از مطالبه اصلی خود که همان «لغو تحریم ها» است، عقب نخواهند نشست شک و شبهه ای وجود ندارد. همان گونه که رهبری چند روز پیش در این باره تاکید کرد «ایران هنگامی به تعهدات برجامی خود بازخواهد گشت که آمریکا همه تحریم‌ها را در عمل و نه در حرف یا بر روی کاغذ، لغو کند و این لغو تحریم‌ها مورد راستی‌آزمایی ایران قرار گیرد». به فرمایش مقام معظم رهبری «این، سیاست قطعی و غیرقابل برگشت جمهوری اسلامی و مورد اتفاق همه مسئولان است و هیچکس از آن عدول نخواهد کرد.».

بایدن هم تجربه حضور در مذاکرات هسته ای که در دولت اوباما به برجام منتهی شد را دارد و هم تجربه مقاومت پیروزمندانه ایران در برابر فشار حداکثری دونالد ترامپ. بنابراین تیم سیاست خارجی او باید به این نکته توجه بیشتری داشته باشد که بدون رفع تحریم، هیچ امیدی به نجات برجام وجود ندارد، ضمن اینکه اجرای مصوبه مجلس شورای اسلامی و تغییر دولت در ایران چه بسا که این کلاف در هم تنیده را پیچیده تر کند. از این رو انتظار می رود که کاخ سفید از این فرصت بهره گرفته و آن را به تهدید تبدیل نکند.