محمدجواد جمالی‌نوبندگانی * اینکه آقای بایدن برای بازگشت به برجام تعلل می‌کند، جای شگفتی است چرا که او خودش از طراحان برجام است اما همان راهی را می‌رود که ترامپ رفته بود و قلدرمآبانه می‌گوید ایران اول به برجام برگردد در حالی که دنیا می‌داند آمریکا از برجام خارج شده و او باید به برجام بازگردد.
قابل پیش‌بینی بود که آمریکا در حرف و ظاهر دنبال بازگشت به برجام است و در اصل می‌خواهد فشار حقوقی و سیاسی را از طریق اتحاد با سه کشور اروپایی بر ایران تحمیل کند. نکته‌ای که وجود دارد، این است که آنها این بار می‌خواهند اجماع جهانی علیه ایران ایجاد کنند و برای رسیدن به این هدف و اعمال فشار بیشتر از طریق سازمان بین‌المللی انرژی اتمی و آقای گروسی وارد خواهند شد. همچنین با توجه به تحرکاتی که آقای ماکرون درباره اسراییل و عربستان و اصرار بر وارد کردن آنها در بحث برجام دارد، قصد دارند ایران را تحت فشار بیشتر قرار دهند اما قطعا ایران هیچ گونه تغییری درباره وضعیت برجام را نخواهد پذیرفت. اضافه شدن کشورهایی مثل عربستان و اسراییل به برجام یا مذاکره درباره مباحث موشکی و امنیتی یا حتی بحث درباره حضورمان در منطقه و مباحث حقوق بشری موضوعاتی نیست که جمهوری اسلامی بخواهد درباره آنها به بهانه بازگشت غرب به برجام، مذاکره‌ای جدید داشته باشد.
آمریکا و اروپا بیشترین تسلیحات نظامی را به کشورهای عربی خاورمیانه می‌فروشند اما از ما می‌خواهند درباره موضوعات نظامی خود با آنها وارد مذاکره شویم؛ موضوعی که هیچ منطقی ندارد و اروپایی‌ها هم به دلیل اینکه به هیچ یک از تعهدات برجامی خود عمل نکردند، حق اظهارنظر و تعیین شرط برای ایران را ندارند.
بنابراین با توجه به شرایط موجود، زبان دیپلماسی درباره برجام کند شده است و آنها زمانی پای میز مذاکره ۱+۵ آمدند که باور داشتند ایران می‌تواند غنی‌سازی ۲۰ درصدی را انجام دهد و الان هم باید به این باور برسند که ایران می‌تواند غنی‌سازی ۲۰ درصد یا بالاتر از آن داشته باشد. پس خروج ایران از پروتکل الحاقی موضوعی است که می‌تواند به عنوان یک ابزار فشار در برابر آنها از سوی دولت ایران مورد استفاده قرار گیرد.
هر چند این پروتکل الحاقی، مصوبه مجلس ندارد و ما به صورت داوطلبانه برای نشان دادن حسن نیت‌مان به پروتکل‌های الحاقی پیوسته‌ایم اما تا مادامی که حسن نیت ما به ضعف تعبیر شود، منطقی نیست این پروتکل‌ها را بیش از این رعایت کنیم. حتی اگر جمهوری اسلامی ایران به فرض محال شروط مدنظر غربی‌ها را برای مذاکره بپذیرد، آنها موارد دیگری را مطرح خواهند کرد. پس دولت طبق زمان و ضرب‌الاجل تعیین شده در قانون مجلس، باید از پروتکل‌های الحاقی خارج شود تا طرف‌های غربی متوجه شوند به هیچ‌وجه در امور مربوط به منافع ملی با کسی شوخی نداریم.
اجرای این مصوبه مجلس و خروج از پروتکل الحاقی به منظور خروج از برجام نیست و ما همچنان عضو برجام هستیم و در صورتی که آنها به صورت عملی و واقعی به برجام بازگردند، ما هم آمادگی بازگشت به شرایط قبل از کاهش تعهدات را داریم هر چند سال‌ها در مقابل بی‌تعهدی‌های اروپا و آمریکا صبوری کرده و محق هستیم.
بنابراین با توجه به شرایط موجود و تعلل غربی‌ها برای بازگشت به برجام و اتمام مهلت قانونی مجلس برای خروج دولت از پروتکل‌های الحاقی نمی‌توان به طور صریح آینده و سرنوشت برجام را پیش‌بینی کرد. اما عدم استقبال بایدن برای بازگشت به برجام نشان می‌دهد آنها به این سادگی به برجام بازنمی‌گردند یعنی برنامه اولیه آنها همین بود که بعد از برجام، برجام ۲ و برجام ۳ را درباره موضوعات موشکی و حضور منطقه‌ای ما راه بیندازند. اما ترامپ ندانسته دست‌شان را در این باره رو کرد.
جمهوری اسلامی ایران قطعا درباره موضوعات امنیتی و نظامی خود با کسی مذاکره‌ای نخواهد کرد. کشورهای امارات و عربستان سعودی چون کشورهای همسایه هستند درباره موضوعات دیگری با آنها مذاکره خواهیم داشت که ربطی به برجام ندارد. مثلا پیام صلح هرمز را به آنها داده‌ایم و در این قالب حاضر به مذاکره هستیم اما خارج از آن هیچ مذاکره‌ای درباره برجام با آنها نداریم. همچنین تا مادامی که آمریکا و اروپا به تعهدات برجامی خود بازنگشته‌اند، دلیلی ندارد که ما همچنان به تعهدات و محدودیت‌هایی که بر خود اعمال کرده‌ایم عمل کنیم و خروج از پروتکل‌های الحاقی حق ماست و می‌تواند برایمان در این شرایط و بن‌بست راهگشا باشد.
* نایب‌رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم
∎