یاسر مختاری
روز پایانی دی‌ماه در تاریخ جمهوری اسلامی ایران به نام هوای پاک نام‌گذاری شده است. هوایی که در دوماه اخیر روی ناپاک و سیاهش را در کلانشهرهای کشور علی‌الخصوص در تهران نشان داد. ناپاکی هوایی که برای پاکی‌اش قانون جامعی نیز وجود دارد دلایل گوناگونی دارد، دلایلی که هرچه باشند به گفته شهردار پایتخت زدودن آنها «تلاش تمامی حاکمیت» و بر اساس آنچه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: « بودجه مناسب می‌خواهد.» اگرچه از اوایل این هفته تا حدودی شاخص‌ها هوای قابل قبولی را نشان می‌دادند اما همچنان نگرانی‌ها در این مورد وجود دارد، چرا که به گفته رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران سالانه بیش از 4 هزار مرگ در تهران به دلیل آثار ناشی از آلودگی هوا ثبت می‌شود. علاوه بر این مشخص نیست چه تعداد از شهروندان دچار بیماری‌های قلبی و ریوی می‌شوند.
رفع آلودگی هوا نیازمند تلاش‌ حاکمیت
به گزارش خبرنگار سپید، پیروز حناچی شهردار تهران، در مراسم سفیران هوای پاک که صبح روز سه‌شنبه 30 دی‌ماه برگزار شد، با بیان این که ترافیک و به تبع آن آلودگی هوا از جمله مشکلات کلانشهرها است، اظهار کرد: «به تناسب جمعیت، عمده کلانشهرها این مشکلات را تجربه می‌کنند اما به این معنی نیست که این مشکلات چاره‌ای نداشته و لاینحل هستند.»
شهردار پایتخت با تاکید بر اینکه در زمانی که شرایط بحرانی می‌شود تمامی اقدامات مثبت فراموش می‌شوند، اظهار کرد: «اگر نمودار دو دهه شهر تهران را نگاه کنیم می‌بینیم که آلاینده‌ها روند کاهشی داشته است، اما میزان کاهش و سرعت آلاینده‌ها به گونه‌ای است که می‌تواند تمام زحمات را به باد بدهد.»
وی بیان کرد: «یکی از نعمت‌های کشور ما نفت است اما از سوی دیگر یکی از ویژگی‌های نفت داشتن گوگرد بالا است. البته در شهر تهران گازوئیلی که از این فرآورده نفتی استفاده می‌شود گوگرد استانداردی دارد و مسئولین به درستی می‌گویند که در تهران مازوت سوزانده نمی‌شود، اما دقت داشته باشید که آلودگی از مرز تقسیمات کشوری تبعیت نمی‌کند و اگر در قزوین و آب یک گازوئیل پر گوگرد سوازنده می‌شود، تاثیرش به تهران هم می‌رسد.»
وی با اشاره به قانون هوای پاک اظهار کرد: «18 دستگاه مختلف در اجرای این قانون دارای نقش هستند. اتفاقا در این قانون کمترین نقش به شهرداری‌ها داده شده است و تنها نقش توسعه حمل و نقل عمومی را برعهده دارند. ما در شهرداری تهران نیز ۷۰ درصد بودجه آزاد خود را به این مسئله اختصاص دادیم. اما باید بگویم که حل مشکل آلودگی هوا و ترافیک در شهری به مانند تهران یک مسئله حاکمیتی است و شهرداری نمی‌تواند به تنهایی بار این حجم سنگین را به دوش بکشد.»
شهردار تهران با تاکید بر سخت‌گیرانه‌تر شدن شاخص‌های سنجش آلودگی هوا در تهران تصریح کرد: «به طور طبیعی در آذر و دی شاهد وارونگی هوا در تهران هستیم و این خصیصه هوای تهران است و حتی در سابقه تاریخی نیز آمده که هوای زمستان تهران مه داشته و حالا مه و آلودگی با هم وجود دارد.»
حناچی با اشاره به ارتباط آلودگی هوا و کرونا اظهار کرد: « ثابت شده است که افزایش کرونا با آلودگی هوا ارتباط دارد. امسال به روش‌های مختلف عکس‌های ماهواره‌ای تهران را با سال گذشته بررسی کردیم و تفاوت معناداری را به خصوص در نزدیکی کانون‌های آلایندگی که نزدیک به صنایع بزرگ بودند مشاهده کردیم. این منابع آلایندگی مازوت و یا گوگرد بی کیفیت می‌سوزاندند. عکس‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد وضعیت امسال حادتر شده است که البته شاید شرایط تحریم در این مورد بی‌تاثیر نبوده است.»
وی ادامه داد: «۶۰ درصد علت آلودگی هوای تهران منابع متحرک هستند و هیچ راهی جز کنترل آلاینده ها نیست. کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی راهبرد اصلی ما است که البته نباید اجرای همه راه حل‌ها را به گردن دولت انداخت و باید روش و شیوه زندگی را تغییر داد.»
وی با اشاره به افزایش مشکلاتی همچون فشار خون ، دیابت، چاقی و غیره در بین شهروندان گفت: «این روزها نیازمند مدیریت یکپارچه شهری هستیم و باید همه دستگاه‌ها در یک شهر هم جهت حرکت کنند. نباید هر دستگاهی به روش خود عمل کند. البته باید دقت کرد مردم تاثیرگذاری تصمیمات را می‌خواهند اما باید از دستگاهی توقع داشته باشیم که مسئولیت و اختیار داشته باشد.»
آلودگی هوا عامل مرگ چهار هزار تهرانی
زهرا صدراعظم نوری رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران نیز در این مراسم با بیان اینکه این روز بهانه و تلنگری برای جلب توجه و افزایش حساسیت‌ها است، گفت: «ما در جهانی زندگی می‌کنیم که طی ۱۲ ماه اخیر دو میلیون نفر از مردم جهان به دلیل ابتلا به کرونا جان خود را از دست دادند و می‌بنیم که همگان به تلاش افتادند که جلوی این روند را بگیرند اما چگونه است که ما سالانه شاهد مرگ ۷ میلیون نفر در جهان به علت آلودگی هوا هستیم اما حساسیتی دیده نمی‌شود.»
وی بیان کرد: «در شهر تهران سالانه چهار هزار مرگ در اثر آلودگی هوا ثبت می‌شود، چه فرقی بین مرگ با کرونا یا آلودگی هوا وجود دارد، مرگ مرگ است و باید حساسیت‌ها افزایش پیدا کند.»
نوری تاکید کرد: «تحقیقات ثابت کرده است آلودگی هوا زمینه ابتلا به کرونا را افزایش می‌دهد و در واقع رابطه معناداری بین آلودگی هوا و ابتلا به کرونا وجود دارد. بنابراین باید تلاش کنیم که با کاهش آلودگی هوا از ابتلای بیشتر به کرونا نیز جلوگیری شود.»
وی با تاکید بر توانایی خود پالایشی هوای تهران گفت: «هوای تهران به گونه‌ای‌ است که با افزایش آلودگی هوا، نسبت به پالایش خود اقدام می‌کند اما این توانمندی مهم نیز ظرفیت محدودی داشته و وقتی آلودگی هوا زیاد می‌شود هوا قدرت پالایش خود را از دست می‌دهد. در روزهای اخیر که شاهد افزایش اکسید گوگرد و ذرات ۱۰ میکرونی در هوای تهران هم هستیم این قدرت از دست رفته و حجم آلایندگی افزایش یافته است.»
وی با بیان این که اگر عزم و برنامه واقعی برای کاهش آلودگی هوا نباشد هر چقدر جلوتر برویم وضعیت هوا بدتر می شود گفت: «آمار مرگ 4 هزار نفر بر اثر آلودگی هوا مسئله کمی نیست و این در حالی است که حدود ۲.۷ میلیارد دلار نیز برآورد میزان خسارت آلودگی هوا قلمداد شده است و آیا زمان آن نرسیده که دولت و مجلس برای این موضوع چاره اندیشی کنند؟ از آنها می‌خواهم که فکر اساسی و اقدام جدی داشته باشند و فقط توپ را در زمین مدیریت شهری نیندازند. چرا که شهرداری تهران آنچه را که در توانش بوده و قانون به او محول کرده است انجام داده است. لذا از دولت و مجلس می‌خواهیم در اعتبارات سالانه خود نگاه جدی به پایتخت داشته باشند چرا که هزینه‌های پایتخت بودن تهران به دوش مردم است.»
نوری با اشاره به افزایش بارگذاری‌های صنایع خرد و کلان در اطراف تهران، گفت: از دولت و مجلس می‌خواهیم که سیاست‌های بازدارنده اتخاذ کنند و همچنین از شهردار تهران درخواست می‌کنیم تا با دستور مجدد خود استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر ، پاک و خورشیدی را در شهرداری تهران توسعه دهد.»
در حالی حناچی و صدراعظم نوری از اجرای وظایف مدیریت شهری تهران سخن گفتند که روز سه‌شنبه که عیسی کلانتری در مراسم رونمایی از برنامه جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا اظهار کرد: « در شهر تهران تاکنون حدود یک سوم روزهای سال هوا آلوده بوده است، در واقع هوای تهران در ۱۰۷ روز از سال جاری آلوده بوده است. خوشبختانه با توجه دولت به موضوع گرد و غبار، آلایندگی ناشی از این ذرات نسبت به گذشته کمتر شده است و حتی می‌توان گفت که امسال هیچ روز آلوده‌ای در کشور به‌دلیل گرد و غبار با منشاء داخلی نداشتیم این درحالیست که گرد و غبار با منشاء خارجی همچنان در کشور پابرجا است.»
وی با بیان اینکه دانشگاه‌های کشور پتانسیل فراوانی دارند که می‌تواند مشکل‌گشای مسائل کشور باشد، تصریح کرد: «هوای سالم، آب سالم و... بخشی از حقوق شهروندی مردم است که برای تامین آنها می‌توان از دانشگاه‌های کشور کمک گرفت.»
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به تاثیر تحریم‌ها بر آلودگی هوا گفت: «مسئولان گاهی می‌گویند که تحریم‌ها نقشی روی هوا ندارد اما به‌هر حال تحریم‌ها سبب شد که نتوانیم خودروهای فرسوده را جایگزین کنیم. درحال حاضر دو سوم از علت آلودگی هوا به موتورهای گازوییل‌سوز و صنایعی برمی‌گردد که از مازوت استفاده می‌کنند. بخش عمده‌ای از مشکلات در حوزه هوای پاک به موضوعات ارزی ارتباط دارد و مسائل سیاست‌های خارجی اثرات خود را در هوای پاک نشان می‌دهد.»
معاون رئیس‌جمهور در ادامه با اشاره به همکاری دانشگاه‌ها با سازمان محیط زیست در تهیه برنامه اقدام ملی کاهش آلودگی هوای کلانشهرهای کشور اظهار کرد: «دانشگاه‌ها نشان دادند که می‌توانند برنامه‌ریزی درستی داشته باشند و اگر در اجرا موفق نبودیم تقصیر برنامه‌ریزی‌ها نیست. آلودگی هوای کلانشهرها بیشتر توسط انسان ایجاد می‌شود. برای مثال تولید برق آلودگی دارد و باتوجه به فناوری‌های امروز نمی‌توان گفت که برق تولید نشود. به هرحال تحریم‌ها در اینگونه موضوعات نقش دارد. قرار بود که دولت سالانه ۷۰ هزار کامیون جایگزین کامیون‌های فرسوده و 6 هزار اتوبوس را جایگزین کند اما به دلیل محدودیت منابع ارزی این کار میسر نشد.»
وی با بیان اینکه کیفیت بنزین و گازوییل وسایل نقلیه تقریبا مطابق با استانداردها است، تصریح کرد: «سوخت نیروگاه‌ها اما فرق دارد. تحریم‌ها سبب شد که دولت نتواند به برنامه‌های خود در برخی بخش‌ها عمل کند و برنامه‌های نوسازی هم در بخش خودرویی و هم در بخش صنعت عقب افتاد.»
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه گفت: «بخشی از پول‌های ما در ترکیه، کره جنوبی و هند بلوکه شده است. حدود سه میلیون موتورسیکلت کاربراتوری فرسوده در شهر تهران داریم که چندین برابر خودروی بنزینی آلودگی تولید می‌کند. ما اگر بخواهیم خودروی داخلی غیر آلاینده تولید کنیم حدود ۱۵ تا ۲۰ سال زمان خواهد برد.»
معاون رییس جمهوری ادامه داد: «درحال‌حاضر ۴۰۰ هزار کامیون باید از رده خارج شوند که متاسفانه به شهرها سرازیر شده‌اند. از شش هزار و 500 اتوبوس تهران حدود چهار هزار اتوبوس اسقاطی هستند و عمر آن‌ها بالای ۳۰ سال است. تازمانی که برای هوای پاک سرمایه‌گذاری نشود، هوای ناپاک خواهیم داشت.»