تعادل| برنامه جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوای کلان‌شهر‌ها مربوط به امروز و دیروز نیست. این طرح از سال 1379 در سازمان محیط زیست مورد بررسی قرار گرفت و این بررسی تا سال 1381 به طول انجامید، اما حالا رییس سازمان حفاظت محیط زیست مدعی شده اگر قرار باشد این برنامه اجرایی شود تا 70 درصد اقتصاد کشور تعطیل می‌شود. اما سوال اینجاست چطور می‌شود که اقتصاد کشور این همه آلودگی ایجاد می‌کند و در تمام این سال‌ها هیچ کس نبوده تا فکری به حال این وضعیت بکند؟ آلودگی هوای تهران و کلان‌شهرها بیش از یک دهه است که شکل جدی و خطرناکی به خود گرفته و هر بار هم مسوولان تقصیر را به گردن مردم می‌اندازند. استفاده از خودروی شخصی، مساله‌ای که باعث شد تا طرح زوج و فرد و طرح ترافیک را برای حل این معضل به میان بیاورند، طرح‌هایی که در نهایت هیچ تاثیر در پاک شدن هوا نداشتند. این معضل آلودگی هوا هر روز بدتر و بدتر شده و امسال هم به اوج خود رسید، با اینکه به واسطه بروز کرونا و محدودیت‌ها خیابان‌های شهرها تا حدودی خلوت شدند اما شدت آلودگی از هر سال بیشتر بود و این سوال را به وجود آورد که عامل اصلی آلودگی شهرها چه می‌تواند باشد. البته روزهای اول مثل همیشه بر انکار و انداختن توپ به زمین این و آن گذشت تا بالاخره معلوم شد استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها این بلا را سر هوای شهرها آورده و آنچه مردم تنفس می‌کنند خطرناک‌تر از آن چیزی است که در سال‌های پیش به اسم آلودگی بر اثر سوخت بنزین نفس می‌کشیدند. 

   کاهش آلودگی 

با استفاده از  پتانسیل دانشگاهی

اما رییس سازمان محیط زیست روز گذشته در مراسم رونمایی از برنامه جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها اعلام کرد که از ابتدای سال جاری تاکنون تهرانی‌ها 107 روز هوای ناسالم تنفس کرده‌اند که البته این میزان در سال گذشته حدود 306 روز بوده است. با این حساب بیش از یک سوم روزهای تهران تا به امروز آلوده بوده است. در شرایط حاضر اگر قانون هوای پاک اجرایی شود 70 درصد اقتصاد تعطیل خواهد شد. عیسی کلانتری افزود: در راستای کاهش آلودگی هوا استفاده از پتانسیل دانشگاه‌ها جزو برنامه‌های دولت و سازمان حفاظت محیط‌زیست است، البته هنوز آنطور که باید از این پتانسیل استفاده نمی‌شود در حالی که دانشگاه‌ها می‌توانند از بین برنده بسیاری از مشکلات محیط زیستی کشور باشند. باید برای احقاق حق شهروندی مانند هوای پاک از توان دانشگاه‌ها استفاده کرد نباید اجازه پایمال شدن این حق را بدهیم. فراموش نکنیم که پتانسیل علمی کشور بسیار بالا است شاید به پیش از انقلاب و اوایل انقلاب برمی‌گردد که همه دوست داشتند دکتر یا مهندس شوند بنابراین باید اکنون از این ظرفیت استفاده کنیم.

   احیای دوباره دریاچه ارومیه

او با اشاره به احیای دریاچه ارومیه با کمک دانشگاه‌های کشور افزود: ابتدا تعدادی از همین دانشگاهی‌ها می‌گفتند امکان احیا وجود ندارد چون به مساله باریک نگاه می‌کردند اما بعد از انجام تحقیقات مشخص شد که احیا امکان‌پذیر است، دولت هم تصمیم گرفت با محوریت دانشگاه شریف و ١۴ دانشگاه دیگر احیا را انجام دهد و تا پایان امسال عملیات سخت افزاری دریاچه به پایان می‌رسد.

کلانتری تاکید کرد: همچنین هوای پاک به عنوان حقوق شهروندی حق مسلم مردم است چون اگر سه دقیقه نفس نکشیم می‌میریم، برنامه‌های خوبی در این زمینه وجود دارد از جمله قانون هوای پاک، حال اگر در اجرا مشکلی بود تقصیر برنامه‌ریزی نیست، باید شرایط کشور را در نظر بگیریم چون به علت تحریم‌ها درآمد ارزی نداریم. اکنون سه میلیون موتورسیکلت کاربراتوری در تهران وجود دارد که نمی‌توانیم مانع تردد آنها در سطح شهر شویم از سوی دیگر هم امکان تعویض آنها نیز نیست. برخی مسوولان می‌گویند که تحریم‌ها در ایجاد هوای ناسالم اثر نداشته در حالی که تحریم‌ها باعث شد نتوانیم خودرو و موتورسیکلت‌های فرسوده را از رده خارج کنیم. 

    صنایع مازوت سوز متهم اول آلودگی هوا

رییس سازمان حفاظت از محیط زیست در بخش دیگری از سخنانش گفت: امروز خودروهای بنزینی آلاینده درجه سه محسوب می‌شوند، صنایعی که مازوت مصرف می‌کنند سهم زیادی در آلودگی هوا دارند، قرار بود سالانه ۷۰ هزار کامیون و ۶ هزار اتوبوس جایگزین شود اما نتوانستیم انجام دهیم چون درآمد ارزی نداریم، ۷۰ هزار کامیون به هفت میلیارد دلار و اتوبوس‌ها به یک میلیارد دلار پول نیاز دارد اگر می‌توانستیم این تعداد کامیون را جایگزین کنیم امسال ۲۸۰ هزار کامیون آلاینده از رده خارج می‌شد اما به علت تحریم‌ها و نداشتن درآمد ارزی موفق به انجام این کار نشدیم. او افزود: سوخت خودروها تقریبا استاندارد است اما سوخت نیروگاه‌ها استاندارد نیست علت آن هم وجود تحریم است، دیوانه‌ای که کشور ما را تحریم کرده بود به زودی می‌رود اما اثرش برای ما می‌ماند، دولت نتوانست برنامه‌های خود را اجرا کند و به این به ما ضربه زد چون درآمد ارزی کشور محدود شد و تقریبا نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی متوقف شد، پول‌های ما در کشورهایی مانند کره جنوبی، ترکیه و هند بلوکه شده و به ما نمی‌دهند، بخش عمده‌ای از آلودگی هوا با ارتباطات ارزی مرتبط است، مسائل سیاست خارجی اثرات خود را بر روی هوای پاک هم نشان می‌دهد. وقتی که سه میلیون موتورسیکلت کاربراتوری در سطح شهر تهران تردد می‌کند معادل ۱۵ میلیون دستگاه خودروی فرسوده آلودگی ایجاد می‌کند و ما نمی‌توانیم آنها را نوسازی کنیم.

    سال‌ها پ‍ژوهش برای ساخت 

خودرویی با استاندارد‌های جهانی

کلانتری ادامه داد: برخی گمان می‌کنند سیاست‌های خارجی هیچ ارتباطی با آلاینده‌های داخلی ندارد در حالی که ارتباط مستقیمی دارد، ما نمی‌توانیم فناوری را وارد کنیم با این وضعیت پژوهشی که داریم باید ۱۵ تا ۲۰ سال دیگر منتظر بمانیم تا بتوانیم خودرویی غیرآلاینده تهیه کنیم، روز گذشته موتور سه سیلندر کمتر آلاینده به خط تولید رسید شاید باید چندین سال پژوهش کنیم تا بتوانیم خودرویی با استانداردهای روز دنیا تولید کنیم. همه اینها به تحریم‌ها بر می‌گردد که به ما لطمه زد و شدت تخریب محیط زیست را بالا برد. رییس سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: حداقل باید ۴۰۰ هزار کامیون سنگین از رده خارج شود و به علت فرسودگی اجازه ورود به تهران و برخی کلانشهرها را ندارند از این رو به شهرستان‌ها سرازیر شدند که بعد از مدتی در آنجا هم اثر خود را خواهند گذاشت. به این ترتیب اگر در بخش هوای پاک سرمایه‌گذاری نشود همچنان هوای ناپاک خواهیم داشت، خودروهای فرسوده مانند کامیون‌ها و اتوبوس‌ها به ویژه در تهران باید نوسازی شوند، ۶ هزار و ۵۰۰ اتوبوس در تهران وجود دارد که حدود چهار هزار تای آن فرسوده است عمرشان بالای ۳۰ سال است، همه اینها باید نوسازی شوند.

    آب هم وضعیت بهتری از هوا ندارد

کلانتری گفت: در بخش آب هم وضعیت ما بهتر از هوا نیست، هنوز فکر می‌کنیم آب داریم و بی‌رویه مصرف می‌کنیم، سالانه ۹۰ میلیارد متر مکعب آب تجدیدپذیر داریم که همه را مصرف می‌کنیم این روش مصرف ریشه محیط زیست را نابود می‌کند، وزارت نیرو در حال تهیه قانون جامع مصرف آب است در حالی که وزارت نیرو به عنوان بهره‌بردار به این قانون نگاه می‌کند در حالی که محیط زیست باید به عنوان یک منابع پایدار به آن نگاه کند، ما می‌گوییم باید ۴۰ درصد آب تجدید مصرف مصرف شود در حالی که الان ۱۰۰ درصد آن را مصرف می‌کنیم، سالانه ۲۵ میلیارد متر مکعب آب نفوذی ما است که بالای ۵۰ میلیارد متر مکعب مصرف می‌کنیم. او با بیان اینکه وضعیت خاک کشور هم بهتر نیست، افزود: منابع محیط زیست ما دارد پایمال می‌شود، مساله هم به هیچ عنوان امنیتی یا سیاسی نیست، این کشور باید پایدار بماند، در قانون اساسی آمده و رهبر انقلاب هم بارها تاکید کرده‌اند که محیط زیست مساله این دولت و آن دولت این نسل و آن نسل نیست باید منابع را برای نسل‌های بعدی حفظ کنیم. منابع تجدیدپذیر باید حفظ شود، زمانی که اگر تمام مردم ایران هم چاه کن می‌شدند نمی‌توانستند ۵۰ درصد از آب‌های زیر زمینی را خارج کنند اما امروز با فناوری تا آخرین قطره آب را خارج می‌کنیم. فناوری را در راه تخریب به کار گرفتیم.

     مسائل محیط زیستی سیاسی و امنیتی نشود

معاون رییس‌جمهوری تاکید کرد: درخواست می‌کنم که مسائل محیط زیستی سیاسی و امنیتی نشود این موضع را از محیط زیست خارج کنیم، راه درست محیط زیست سالم استفاده از دانش و توانمندی داخل کشور است، مثلا به کشاورز هر چه آب بدهند نمی‌گوید کافی است و استقبال هم می‌کند اما محیط زیست می‌گوید که نباید بیشتر از ۴۰ درصد از آب‌های تجدیدپذیر استفاده شود که می‌توان با فناوری بهره‌وری را بالا برد، به نظر می‌رسد در برنامه‌های ما جامع‌نگری نبوده است اما امروز این امکان را داریم تا از توان علمی دنیا استفاده کنیم مانند احیای دریاچه ارومیه که از تجربیات حدود ۴۰ کشور بهره ببریم. کلانتری گفت: در زمینه تنوع زیستی و حیات وحش هم آن‌طور که باید موفق نبوده‌ایم مثلا برای زادآوری یوزپلنگ از راه‌های زیادی استفاده کردیم اما موفق نبودیم چون در این زمینه پژوهش کاملی انجام ندادیم دانشگاه‌ها در این زمینه ضعیف عمل کردند و ما این آمادگی را داریم که اعتبار مورد نیاز در این زمینه را از صندوق ملی محیط زیست تامین و در اختیار دانشگاه‌ها قرار دهیم.