شفاآنلاین> سلامت > مکمل‌ها، بخشی از نیازهای تغذیه‌ای ما هستند؛ به‌ویژه اگر متخصص تغذیه یا پزشک کمبودی را تشخیص دهد. گیاهان دارویی هم مانند مکمل‌ها می‌توانند بخشی از نیازهایمان را تامین کنند. اما با شیوع کرونا، بعضی از مکمل‌ها به‌دلیل شایعات دهان به دهان، حکم آب حیات را یافتند و قیمت هر بسته ویتامین C سربه فلک زد و ویتامین E، سهمیه‌بندی شد.
به گزارش شفاآنلاین : از طرفی قیمت زنجبیل و سیر به کیلویی چند صدهزار تومان رسید؛ دلیل آن هم تمام توصیه‌های درست و نادرستی بود که درباره خوراکی‌ها و تقویت سیستم ایمنی بدن در زمان کرونا شنیده و خوانده بودیم. کرونا، بر ساختار تغذیه‌ای- بهداشتی ما اثر گذاشت. اما کدام اثرها مثبت و کدام‌یک منفی بودند؟ برای یافتن پاسخ این سؤال با «کورش جعفریان/ دکتر علوم تغذیه و رژیم‌درمانی و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران» گفت‌وگو کرده‌ایم که می‌خوانید. بخشی از این اثرها، جهانی و بخشی دیگر مختص به تغییرات کشور ماست.
«افراد دارای اضافه وزن یا اضافه وزن بالا، مستعد ابتلا به انواع بیماری‌ها هستند.» این هشدار یا توصیه را بارها شنیده‌ایم و باید به‌عنوان حقیقتی کاملا علمی آن را بپذیریم؛ به‌ویژه اگر درباره تأثیر کرونا در افراد دچار اضافه وزن بشنویم. جعفریان دراین‌باره می‌گوید: «مطالعات نشان می‌دهد در بین افراد مبتلا به کرونا، افراد دچار اضافه وزن، ۱۱۳ درصد بیش از دیگران در معرض بستری شدن در بیمارستان قرار دارند.
این آمار همچنین نشان می‌دهد تأثیر کرونا بر افرادی که دارای اضافه وزن هستند، بیش از دیگران است. علاوه براین، ۷۴درصد از افرادی که به‌دلیل کرونا در بیمارستان بستری شده و به بخش مراقبت‌های ویژه یا ICU منتقل شدند، دچار اضافه وزن بودند. از سوی دیگر، ۴۸ درصد از افرادی که بر اثر کرونا فوت شدند، وزن بالایی داشتند.»
او ادامه می‌دهد: «این آمارها نشان می‌دهد اضافه وزن نه‌تنها زمینه‌ساز ابتلا به بیماری‌های مزمن بوده و از طرفی در افراد مبتلا به بیماری زمینه‌ای، اضافه وزن عامل خطرناکی است، بلکه این عامل، تأثیر ویروس کرونا روی بدن را نیز حادتر می‌کند. درواقع اضافه وزن بدن را مستعد ابتلا به بیماری‌های عفونی، مانند کرونا می‌کند.»
جعفریان با تأکید بر ضرورت کنترل وزن می‌گوید: «کاهش و کنترل همیشگی وزن باعث حفظ سلامتی می‌شود. علاوه براینکه ممکن است هرازگاهی با شکلی از بیماری پاندمی روبه‌رو شویم که در این صورت سلامت افراد دارای اضافه وزن بیش از دیگران به خطر می‌افتد؛ بنابراین کنترل وزن یکی از بهترین راهکارها برای ارتقای عملکرد سیستم ایمنی و حفظ سلامتی بدن است و این یکی از نکته‌های مثبت مرتبط با بیماری کرونا بود.»
کرونا به سیستم ایمنی باخت
مبلغ هر بسته ویتامین C، سر به فلک گذاشت! همه به‌دنبال خوردن موادغذایی حاوی ویتامین C بودند و این تلاش هم اشتباه و هم درست بود! اما چرا؟ جعفریان توضیح می‌دهد: «همه شنیده بودند که اگر سیستم ایمنی بدن عملکرد درستی داشته باشد، خطر ابتلا به کرونا کاهش می‌یابد. این حرف درست بود، اما برای تقویت سیستم ایمنی بدن، نمی‌توان یک‌شبه اقدام کرد. درواقع خوردن دوز بالای ویتامین C یا هر خوراکی‌ای که آن را به‌عنوان تقویت‌کننده سیستم ایمنی بدن می‌شناسند، نمی‌تواند معجزه کند.
تقویت سیستم ایمنی باید تدریجی و با تغذیه درست و مداوم اتفاق بیفتد.» او ادامه می‌دهد: «عملکرد درست سیستم ایمنی بدن نیز به عوامل متعددی مانند ژنتیک، تغذیه مناسب، ورزش، حفظ تناسب اندام، دوری از استرس ، دوری از دخانیات و... وابسته است. در این بین، تغذیه سالم بیش از هر عاملی می‌تواند روی تقویت سیستم ایمنی بدن اثر مثبت داشته باشد.
او اضافه می‌کند: «بنابراین اگر تا پیش از این بیماری، تصویر و تصور درستی از سیستم ایمنی و عملکرد آن وجود نداشت، کرونا نشان داد افرادی که از سیستم ایمنی فعال و سالمی برخوردار هستند، دچار بیماری نشده یا درصورت ابتلا نیز بیماری را به سلامت از سر می‌گذرانند. آگاهی از نحوه عملکرد سیستم ایمنی و ضرورت تقویت آن از دیگر آموزه‌های مثبت بیماری کرونا بود.»
لقمه‌ها اصلاح شد
هفته‌ای چندبار فست‌فود مصرف می‌کردید؟ چندبار به‌دلیل ارزان بودن فلان محصول غذایی، نوع فله‌ای آن را به نوع بسته‌بندی و کمی گران‌تر آن ترجیح داده‌اید؟ چندبار در هفته نوشابه می‌نوشیدید؟ این استاد دانشگاه درباره تصحیح ناخواسته اما مثبت الگوی مصرف و انتخاب خوراکی‌ها می‌گوید: «با شیوع کرونا، مصرف فست‌فودها به شکل چشمگیری کاهش یافت. خرید خوراکی‌های فله‌ای (روباز و بدون بسته‌بندی) کاهش یا حتی دربسیاری موارد متوقف شد. درمقابل گرایش به مصرف خوراکی‌های استاندارد، بسته‌بندی شده و تولید شده تحت نظارت مراجع معتبر غذایی – دارویی افزایش یافت.»
نشستیم خوردیم
عکس‌های متعدد از نماهای مختلف شیرینی‌ها، غذاها و نان‌های خانگی یادتان هست؟ دستور تهیه انواع غذاها، نوشیدنی‌ها و شیرینی‌هایی که هر روز در گروه‌های خانوادگی دست به‌دست می‌شد. این نشان می‌داد که قرنطینه زندگی را به سمت نشستن و خوردن سوق داده است.
جعفریان درباره تغییر سبک زندگی ناشی از قرنطینه می‌گوید: «قرنطینه و ترس از ابتلا به کرونا مردم را خانه‌نشین کرد، اما در کنار این خانه‌نشینی، سبک و ساختار تغذیه نیز تغییر کرد. رفتارها به سمت کم‌تحرکی و به حداقل رسیدن مصرف انرژی دریافتی پیش رفت. این تغییرات زمینه‌ساز افزایش وزن افراد تا ۱۰درصد در بعضی موارد شد و از این آسیب، کودکان نیز بی‌نصیب نماندند.»
او اضافه می‌کند: «کرونا نشان داد قرنطینه می‌تواند زمینه‌ساز افزایش وزن شود؛ عاملی که خود خطری برای افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی مانند کروناست. درواقع قرنطینه علاوه بر کاهش تحرک بدنی، باعث گرایش بیشتر به خوردن و استفاده از غذاهای پرکالری و چرب شد. از سوی دیگر، فرصت زیاد باعث شد تا بسیاری به آشپزی به‌عنوان سرگرمی و راهی برای کاهش استرس و اضطراب روی آورند.»
بضاعت کم، بیماری می‌آورد
کرونا، چقدر روی کار و میزان درآمد شما یا اطرافیان‌تان اثر گذاشت؟ این بیماری همه مشاغل را تحت‌تأثیر قرار داد؛ گرچه سهم بعضی بیشتر و بعضی کمتر بود. اما این تغییر چه تأثیری روی تغذیه افراد داشته و خواهد داشت؟ این متخصص تغذیه در این‌باره توضیح می‌دهد: «کرونا، سفره‌ها را لاغر کرد و این تأثیر بیش از همه بر طبقه فرودست فشار وارد کرد و می‌کند.»
او ادامه می‌دهد: «کاهش قدرت خرید مردم باعث شد تا بسیاری از اقلام خوراکی اتفاقا مهم و مفید از سفره غذایی مردم حذف شوند. این مسئله نه‌تنها در همین دوران کرونا باعث افزایش آمار ابتلا یا حتی مرگ‌ومیر ناشی از آن شد، بلکه تا سال‌ها نیز شاهد تأثیر منفی تهیدستی، لاغر شدن سفره مردم و سوء‌تغذیه خواهیم بود.»
جعفریان درباره گروه‌های پرخطر می‌گوید: «شاید بتوانیم تاحدی مشکلات تغذیه‌ای عموم مردم را جبران کنیم، اما امکان جبران آثار به جا مانده روی زنان باردار، زنان در دوران شیردهی، کودکان در حال رشد یا افرادی که به‌دلیل بیماری‌های خاص به تغذیه سالم و کامل نیاز داشتند، اما کرونا و فقیر شدن سفره‌ها مانع از آن شد، دیگر قابل جبران نیست.»
سیستم را ایزوله نکنید
به غیراز شیوع کرونا، با هیچ روش دیگری نمی‌شد نخستین اصول بهداشتی مانند شستن دست‌ها پیش از غذا خوردن را به بعضی افراد آموزش داد! شیوع کرونا باعث شد تا رفتارهای بهداشتی ما تغییر کنند. اما این نکته مثبت مطلق نیست، ولی چرا؟ به عقیده جعفریان «درحال حاضر آمار ابتلا به آنفلوآنزا و سرماخوردگی به‌طور چشمگیری کاهش یافته و با آمار سال‌های قبل در همین زمان قابل قیاس نیست. یکی از دلایل آن بدون شک رعایت نکته‌های بهداشتی به‌دلیل شیوع کروناست. بهداشت در همه مکان‌های عمومی رعایت می‌شود.
تا اینجای ماجرا، با شرایط بسیار خوبی روبه‌رو هستیم، اما این نکته یادمان باشد که سیستم ایمنی را برای استفاده کوتاه‌مدت نمی‌خواهیم؛ بنابراین باید سیستم ایمنی ما اصطلاحا ایزوله نشده و دچار ضعف عملکرد نشود.» او ادامه می‌دهد: «یکی از عواملی که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند، مواجه شدن آن با باکتری‌های مفید است؛ برای مثال باکتری‌های موجود در موادغذایی پروبیوتیک. از سوی دیگر، قرار گرفتن در محیطی که دارای کمی آلودگی است. بنابراین اگر محیط را بسیار ضدعفونی کنیم، خطر ضعف در سیستم ایمنی به‌دلیل عدم‌رویارویی با عوامل بیماری‌زا وجود دارد. به این ترتیب سعی کنید با رعایت حد مناسبی از بهداشت، فقط بدن را در مقابل عوامل بیماری‌زا مراقبت کرده و بدن را ایزوله نکنید.»
استرس، خوراک اضافه‌وزن است
یک سالی است همه ما در معرض استرس دائمی ناشی از کرونا قرار داریم. می‌دانیم که استرس و اضطراب اصلا خوب نیست، اما چرا؟ این استاد دانشگاه توضیح می‌دهد: «افزایش سطح استرس و در کنار آن، ابتلا به حدی از افسردگی- به‌دلیل فاصله‌گذاری اجتماعی که در جوامعی مانند کشور ما مسئله ارتباطات خانوادگی و اجتماعی مهم است- سلامت روان جامعه را به خطر انداخت، اما جسم نیز از این حادثه دور نماند.
این تغییر شرایط روانی نامطلوب، الگوی تغذیه‌ای را نیز تغییر داد. به این معنا که میل به مصرف موادغذایی شیرین و چرب افزایش یافت و درمقابل مصرف میوه و سبزی کم شد.» او ادامه می‌دهد: «این تغییر الگوی تغذیه‌ای تنها مختص کشور ما نیست و آمارهای جهانی نیز این تغییر الگو را نشان می‌دهد. به این ترتیب استرس و افسردگی زمینه‌ساز تغییر الگوی تغذیه‌ای و به‌دنبال آن اضافه وزن و درنهایت افزایش خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها ناشی از اضافه وزن شد. درواقع استرس می‌تواند الگوی رفتاری- تغذیه‌ای درست ما را به سمت الگوی نادرست پیش برده و گاهی تا سال‌ها وقت نیاز است تا این عادت نادرست، تصحیح شود.» ∎
نظر شما