کمتر از دو هفته به پایان دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ باقی‌مانده است، اما در پی حمله خشونت‌بار طرفداران رئیس‌جمهور به ساختمان کنگره در روز چهارشنبه، اعضای دموکرات کمیسیون قضایی مجلس نمایندگان خواستار سلب اختیار از وی شده‌اند. آن‌ها با ارسال نامه‌ای به مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور، با اصرار از وی خواسته‌اند که دونالد ترامپ را برکنار کند و آقای ترامپ را به تهییج شورشیان و «تلاش برای تضعیف دموکراسی» متهم کرده‌اند. موضوع اصلی بحث متمم ۲۵ام قانون اساسی آمریکا است که روال قانونی انتقال قدرت از رئیس‌جمهور به معاونش را به شکل موقت یا دائمی مشخص می‌کند.
چگونگی انتقال قدرت
متمم ۲۵ام به معاون رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد که در صورت ناتوانی رئیس‌جمهور از انجام وظایفش - مثلاً ناتوانی به خاطر مشکلات جسمی یا روحی - جای وی را بگیرد. بخش موردبحث این متمم بند چهارم آن است که به معاون رئیس‌جمهور و اکثریت اعضای کابینه اجازه می‌دهد که آقای ترامپ را ناتوان از انجام وظایفش معرفی کنند. آن‌ها باید با امضای نامه‌ای خطاب به رئیسان مجلس نمایندگان و سنا اعلام کنند که شخص رئیس‌جمهور شایستگی حکومت یا توان «رسیدگی به مسئولیت‌ها و وظایف جایگاهش را ندارد». بعدازآن، مایک پنس به شکل خودکار زمام امور را در دست خواهد گرفت. به رئیس‌جمهور فرصت داده خواهد شد که به‌صورت کتبی به این اقدامات واکنش نشان دهد و اگر با آن‌ها مخالفت کند، تصمیم نهایی به عهده کنگره خواهد بود. برکناری رئیس‌جمهور تنها بارأی دوسوم نمایندگان سنا و مجلس نمایندگان ممکن است و شخص معاون تا زمان حل‌وفصل اختلافات به‌عنوان رئیس‌جمهور عمل خواهد کرد. موضوع متمم ۲۵ام یک‌بار دیگر نیز در ماه اکتبر و هم‌زمان با ابتلای دونالد ترامپ به کووید-۱۹ مطرح‌شده بود، چراکه گمان می‌رفت که او به خاطر بیماری نتواند کشور را اداره کند. در همان دوره، نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان، بر اساس متمم ۲۵ام طرحی ارائه کرد که طبق آن کمیسیونی برای بازبینی شایستگی رئیس‌جمهور تشکیل می‌شد.
آیا سابقه دارد؟
متمم ۲۵ام در سال ۱۹۶۷ تصویب شد، یعنی چهار سال بعد از ترور جان اف کندی. هدف از این متمم برطرف کردن کاستی‌های قانونی پیرامون جانشینی رئیس‌جمهور در صورت ناتوان شدن وی از اجرای وظایفش بود. به همین خاطر، بعضی از رئیس‌جمهورها از این متمم استفاده کرده‌اند؛ مخصوصاً بند سوم که به آن‌ها اجازه می‌دهد قدرت خود را برای مدتی محدود به معاونشان منتقل کنند. جورج دبلیو بوش دو بار در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۷ به خاطر کولونوسکوپی زمام امور را به معاونش منتقل کرد. رونالد ریگان نیز وقتی در سال ۱۹۸۵ برای جراحی سرطان در بیمارستان بستری شد همین کار را کرد؛ اما تا به امروز هیچ رئیس‌جمهوری با استفاده از متمم ۲۵ام از قدرت کنار گذاشته نشده است.
راه‌های برکناری ترامپ
صحبت‌هایی نیز مبنی بر استیضاح مجدد دونالد ترامپ مطرح‌شده است. الهان عمر، نماینده دموکرات مینه‌سوتا در مجلس نمایندگان، خبر از نوشتن طرح استیضاح او داده است و تعداد دموکرات‌های حامی این طرح نیز دارد افزایش پیدا می‌کند. دونالد ترامپ یک‌بار هم در دسامبر ۲۰۱۹ استیضاح شد. این کار توسط اکثریت دموکرات مجلس نمایندگان صورت گرفت و دلیلش هم اتهام درخواست کمک از اوکراین برای کسب برتری در انتخابات بود. اتهام او دو چیز بود: سوءاستفاده از قدرت و مانع‌تراشی برای کنگره؛ اما اکثریت جمهوری‌خواه سنا در ادامه وی را از این اتهامات تبرئه کرد. او تنها سومین رئیس‌جمهور تاریخ آمریکا است که استیضاح می‌شود. برای استیضاح کردن باید در کنگره اتهاماتی مطرح شود که پایه و اساس محاکمه‌ای را تشکیل دهند. قانون اساسی ایالات‌متحده می‌گوید که «رئیس‌جمهور را می‌توان با استیضاح و محکومیت به خاطر خیانت، رشوه، یا دیگر جرائم یا بزه‌های سنگین برکنار کرد.» این روندی سیاسی است، و نه جزایی. استیضاح دو مرحله دارد - طرح استیضاح ابتدا در مجلس نمایندگان مطرح می‌شود و در صورت تصویب برای شروع محاکمه به سنا فرستاده می‌شود؛ اما برکناری رئیس‌جمهور به رأی موافق حداقل دوسوم نمایندگان سنا نیاز دارد، اتفاقی که هرگز در تاریخ آمریکا نیفتاده است. اگر دونالد ترامپ از طریق استیضاح برکنار شود، معاونش مایک پنس جای وی را در اتاق بیضی خواهد گرفت. تابه‌حال هیچ رئیس‌جمهوری دو بار در دوره قدرتش استیضاح نشده است؛ اما معلوم نیست که وقت کافی برای استیضاح دونالد ترامپ در دو هفته باقی‌مانده از ریاست‌جمهوری‌اش وجود داشته باشد. طبق رویه، جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب، قرار است که ۲۰ ژانویه جای وی را بگیرد.
نظر شما