به گزارش خبرنگار صنفی-آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ مقاله نویسی و به ویژه نگارش مقاله‌های علمی و پژوهشی در سال های اخیر به شدت مورد توجه واقع شده است و افراد زیادی اقدام به نگارش مقاله‌های پژوهشی می‌کنند. حال این سوال پیش می‌آید که چرا مقاله پژوهشی بنویسیم و اصلا اهمیت نوشتن مقاله پژوهشی در چیست و مزایای چاپ مقاله چه می باشد. دلایل زیادی برای نگارش یا نوشتن یک مقاله پژوهشی وجود دارد هرچند همیشه این دلایل جنبه مثبت ندارد و گاهی اتفاق می‌افتد که پژوهشگران به دلایل منفی اقدام به نگارش مقاله های پژوهشی می‌کنند. در ادامه سعی می کنیم چند نمونه مهم از دلایل و مزایای چاپ مقاله پژوهشی را برای شما شرح دهیم.
آموزش| بخش اول
چگونه یک «رزومه علمی و کاری» خوب از خود بنویسیم؟
اولین دلیلی که در این زمینه می‌توان به آن اشاره کرد اهمیت توسعه دانش می باشد. مشخصا نوشتن یک مقاله پژوهشی موجب بروز یافته های جدید درباره موضوع آن مقاله می شود و این کار کمک شایانی به رشد و توسعه دانش در جهان می کند. دومین دلیلی که برای اهمیت نوشتن یک مقاله می توان به آن اشاره کرد توسعه بخش بودن آن مقاله و حل مشکلات مختلف می باشد. بسیار اتفاق افتاده است که پژوهش یک مقاله به حل بسیاری از بحران ها و مشکلات اجتماعی و فرهنگی و حتی شخصی افراد کمک بسیار زیادی کرده است. حل مشکلات به وسیله یک مقاله پژوهشی در دو بعد کلی و فردی تقسیم می شود. در بعد کلی توسعه بخش بودن مقاله برای جامعه سازمان و یا حتی دانشگاه و آموزشگاه محل خدمت نویسنده سودمند است. در بعد فردی نیز نگارش مقالات علمی باعث می‌شود تا کارنامه علمی فرد رشد کرده و وی را از نظر علمی در مرتبه بالا قرار دهد. علاوه بر این نگارش یک مقاله پژوهشی باعث می شود تا شخص نویسنده دانش خودش را نیز افزایش دهد از این جهت نیز نوشتن یک مقاله علمی اهمیت خودش را نشان می دهد. در این بخش از پرونده آموزشی قصد داریم در چند گزارش متفاوت صفر تا صد مقاله نوسی را مورد بررسی قرار دهیم .
قدم اول: کلیات مقاله نویسی
برای آشنایی با کلیات یک مقاله و علاقه‌مند شدن به این موضوع نیازمند این هستیم که مراحل زیر را انجام دهیم تا به مرور بتوانیم هنر نوشتن و پرداختن به موضوعات تخصصی را در خود تقویت کنیم.
زیاد مقاله بخوانید
قبل از اینکه شروع به نوشتن کنید، مقالات مرتبط با موضوع خود را انتخاب و مطالعه کنید. با نحوه نگارش، ساختار مقاله و اینکه در هر بخش مطالب چگونه آغاز میشوند و بهم ارتباط پیدا می کنند آشنا شوید. مثلا بخش مقدمه با چه جمله ای آغاز شده سپس به بررسی چه چیزی پرداخته و نهایتا به چه مطلبی به پایان رسیده است. ترتیب نوشتن مطالب و نحوه بسط دادن آنها بسیار مهم است.
تمرین و بازخورد
یکی از نکاتی که باید همواره به آن توجه داشته باشید این است که باید تا جایی که می‌توانید مقاله بنویسید. مهم نیست که کار شما چقدر ایراد دارد، فقط باید بنویسید. می توانید بعد از نوشتن یک مقاله آن را برای کسی که مهارت کافی در زمینه مقاله نویسی دارد، ارسال کنید تا ایرادات آن را به شما بگوید. ایراداتی که در هربار از مقاله شما گرفته می شود، باعث می شود شما با نکات ریز مقاله نویسی آشنا شوید.
املای نانوشته غلط ندارد
از نوشتن نترسید. برخی از افراد حس کمال گرایی دارند. آنها به خودشان می‌گویند که اول باید تمام نکات مقاله نویسی را یاد بگیرم و سپس اولین مقاله خود را بنویسم. اما ما به شما می‌گوییم که این کار غلط است. نوشتن، تمرین و تکرار است که باعث می شود شما در هر بار نوشتن یک نکته جدید یاد بگیرید. هر اشتباه یه درس است و تا اشتباه نکنیم هرگز یاد نخواهیم گرفت. اینطور تصور کنید که نوشتن مقاله به مانند آشپزی می باشد، در هربار پختن غذا یک فن جدیدی برای لذیذ شدن غذایتان یاد میگیرید تا در نهایت یه غذای فوق العاده بپزید.
ما توصیه می‌کنیم که مقالات زیادی بخوانید و حتی از مقالاتی که موضوع بسیار ساده‌ای را بررسی کرده‌اند تقلید کنید، اما لازم است به نویسنده مقاله نیز توجه کنید. سعی کنید مقالات افرادی که در رشته شما سرشناس هستند را مطالعه کرده و الگو قرار دهید. زیرا بسیاری از مقالاتی که منتشر میشوند از لحاظ ساختاری و اصول مقاله نویسی، کیفیت بسیار پایینی دارند و پیروی و استفاده شما از این مقالات ممکن است سبب گمراهی شما در نگارش مقاله و آشنایی با اصول نادرست مقاله نویسی شوید.
از ضعیف به قوی
قرار نیست اولین مقاله ای که می‌نویسید، واقعا کامل و بی عیب و نقص باشد. اولین مقاله شما می‌تواند یک مقاله ضعیف باشد. برای مثال، می‌توانید یک موضوع ساده را انتخاب و یک مقاله در مورد آن بنویسید. برای مثال بررسی تاثیر موسیقی در مراکز خرید. برای این کار یک پرسشنامه طراحی می کنید و در مراکز خرید به مردم می دهید تا پر کنند و نهایتا با تجزیه تحلیل آن پرسشنامه‌ها یک مقاله بنویسید. در هر رشته‌ای که باشید می‌توانید موضوعات ساده‌ای برای کار پیدا کنید و حتی در پایان ممکن است بتوانید آن مقاله را در یک همایش ارائه دهید.
از تجربیات دیگران استفاده کنید
شاید در هنگام جستجوی مقاله متوجه شده باشید که بسیاری از مقالاتی که در مجلات چاپ میشوند موضوع ساده و تکراری هستند. شما هم می‌توانید یکی از آن مقالات ساده را انتخاب و همان موضوع را دوباره انجام دهید. برای این کار می توانید از پایگاه‌های فارسی مثل سایت sid.ir که مقالات رایگان در اختیار شما قرار می‌دهند بروید و با وارد کردن یک کلیدواژه، مقالات زیادی را دریافت کنید. برای مثال با تایپ کلمه آلزایمر با حجم بالایی از مقالات با موضوعات مختلف روبرو خواهید شد که می توانید از میان آنها یک موضوع ساده را انتخاب کنید.
کار مشترک انجام دهید
اگر پیش یک استاد یا دانشجوی تحصیلات تکمیلی بروید و از او بخواهید که یک مقاله مشترک بنویسید، به احتمال بسیار زیاد او قبول خواهد کرد. فرصت همکاری با یک متخصص و یا استاد دانشگاه که تجربه بالایی در این زمینه دارد، می‌تواند شما را زودتر به هدفتان برساند.
قدم دوم: آشنایی با ساختار کلی یک مقاله علمی
تمام مجلات علمی دارای یک فرمت معین یا سبک نوشتن مخصوص به خود هستند و تنها مقالاتی که این فرمت را رعایت کرده باشند مورد پذیرش قرار می‌گیرند. این سبک نوشتن تعیین می‌کند که مقالات شما دارای چه بخش‌هایی باشد، چه تعداد کلمه داشته باشد و نحوه رفرنس دهی در آن از کدام روش رفرنس نویسی تبعیت کند. حتی نوع نمودارها و جداولی که در مقاله قرار می دهید باید مطابق با اصول مجله ای باشد که قرار است مقاله در آن چاپ شود. البته اکثر مقالات دارای یک ساختار استاندارد ثابتی هستند که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.
ساختار یک مقاله علمی
1. عنوان
2. مولف یا مولفان با ذکر موسسه وابسته
3. چکیده
4. کلیدواژه‌ها
5. مقدمه : این بخش در حدود 30 درصد حجم مقاله را در بر می‌گیرد و شامل توضیح مفصلی از موضوع مقاله، پژوهش‌های پیشین مرتبط با موضوع مقاله و بیان فرضیات و اهداف مطالعه می‌باشد.
6. روش: این بخش در حدود 30 درصد حجم مقاله را در بر می‌گیرد و هدف از نوشتن این بخش، ارائه روش کار یا روش مطالعه، مواد و دستگاه های مورد استفاده ( در تحقیقات آزمایشگاهی) و در کل مسیری که طی می‌شود تا اهداف و فرضیات نهایتا به یک نتیجه مشخص برسد.
7. نتایج: این بخش در حدود 15 درصد حجم مقاله را دربر می‌گیرد و تمامی نتایج بدست آمده از بخش روش، در این بخش قید می‌شود.
8. بحث و نتیجه گیری: این بخش در حدود 25 درصد حجم مقاله را دربر می‌گیرد و در این بخش نتایج بدست آمده مورد بحث و تحلیل قرار می‌گیرد و با نتایج کارهای گذشتگان مورد مقایسه قرار می‌گیرد.
9. منابع: این بخش در حدود 10 درصد حجم مقاله را شامل می‌شود.
البته ساختار مقاله و تهیه گزارش از یک پژوهش علمی، با توجه به روش به کار گرفته شده در پژوهش، متفاوت است. به همین منظور یک تقسیم بندی کلی برای روشهای استفاده شده در علوم انجام گرفت.
1. روشهای کمی (تحقیقات میدانی)
2. روشهای کیفی (در اینجا به معنی تحقیقات کتابخانهای)
ساختار مقاله مبتنی بر پژوهش میدانی
روش ها و اصول کلی ناظر بر گزارش فعالیت پژوهشی شاخه های علوم، تقریبا به طور خاصی به کار می روند که همگی متکی بر «روش علمی»است. تمامی مقالات نوشته شده در رشته های مختلف علوم انسانی بر پایه پژوهش های میدانی می باشد و تقریبا در تمام رشته های انسانی دارای ساختار ثابت زیر می باشند:
1. مقدمه
2. روش
3. نتایج
4. بحث و تفسیر
ساختار مقاله مبتنی بر پژوهش توصیفی
اصول به کارگرفته شده در پژوهش های توصیفی با توجه به روش های به کارگرفته شده در پژوهش های میدانی، مقداری متفاوت است. هر چند این اصول ممکن است با توجه به موضوع های مختلف تحقیقی و رشته های مختلف، تغییر نماید، ساختار کلی که تقریبا همه پژوهش های توصیفی باید در قالب آن درآیند، به شرح زیر است.
1. مقدمه
2. طرح بحث (متن)
3. نتیجه گیری
ساختار مقاله مبتنی بر پژوهش کیفی
ساده ترین تعریفی که می‌توان از پژوهش کیفی داشت این است که "پژوهشی که ارائه یافته های آن از طریق روشهای آماری و یا سایر ابزارهای کمی سازی به دست نیامده باشد". امروزه پژوهش‌های کیفی با توجه به ارائه نتایج تفسیری و معنایی، مقبولیتی عام یافته اند. امکان پژوهش بر روی مفاهیمی چون تجارب زنده، هیجانات و احساسات، تحرکات اجتماعی، تعاملات بین افراد و جوامع، کشف علل ظهور و از بین رفتن پدیده های اجتماعی، همه و همه انگیزهای مضاعف و زمین های مساعد برای گرایش پژوهشگران به این گونه پژوهش‌ها به وجود می آورند.
قدم سوم: به طور کلی هر پژوهش کیفی شامل سه جزء است:
1. داده‌ها که از منابع متنوعی مانند مصاحبه، مشاهده و اسناد به دست می‌آیند.
2. شیوه ها و روندهایی که برای تحلیل و سازماندهی داده ها به کار میروند، مانند مفهوم پردازی و کاستن از حجم داده ها، تشکیل مقوله ها و بر قرار کردن شبکه مفاهیم.
3. ارائه گزارش.
در گزارش‌های بعدی از سری مراحل آموزش مقاله نویسی به موضوعاتی از قبیل نگارش متن وعنوان مقاله خواهیم پرداخت.
گزارش از محمد رمضانی
∎