پایگاه خبری - تحلیلی دیپلماسی ایرانی، پیرامون حاشیه‌سازی‌های اخیر در مورد تصویب قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها در مجلس با سید جلال ساداتیان، سفیر پیشین ایران در انگلستان و تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفتگو کرده است.

سید جلال ساداتیان:

* بدون شک بر خلاف ادعای نمایندگان که معتقدند طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، نه تلاشی برای خروج از برجام، بلکه برای حمایت از آن و وا داشتن طرف های برجامی به انجام تعهدات خود است، طرح مذکور در بیرون این پالس دیپلماتیک و سیاسی را مخابره خواهد کرد که جمهوری اسلامی ایران در اقدام جدی، ذیل گریز هسته‌ای به دنبال خروج مستقیم از برجام است. چرا که تک تک مفاد به خصوص ماده یک تا پنج طرح مذکور که باید از طرف دولت و سازمان انرژی اتمی به مرحله اجرا درآید قطعاً به معنی خروج از برجام تلقی خواهد شد.

* با توجه به این نکته و نیز واکنش طرف های برجامی در چند روزی که از تصویب دو فوریت، تصویب کلیات آن و تاییدیه نهایی شورای نگهبان می‌گذرد، شاهد هستیم که این طرح مجلس نگرانی های جدی را در آنها به وجود آورده است. حتی کشوری مانند روسیه نیز اکنون به شدت نگران از اجرای این طرح و به دنبالش تبعات منفی سیاسی و دیپلماتیک آن است.

* بنابراین قطعاً اگر تا ۲۶ آذر ماه دولت یا سازمان انرژی اتمی هر اقدامی برای به اجرا درآوردن مصوبات این طرح داشته باشد می‌توان فضای دیپلماتیک نشست پیش رو را به شدت تحت الشعاع قرار دهد. البته همانگونه که اشاره کردم این مسئله به این مهم بستگی دارد که دولت تا زمان برگزاری نشست چقدر در اجرای مفاد طرح مذکور پیش رفته است و تا چه اندازه مصوبات را به مرحله اجرا در آورده است. اما در یک نگاه واقع بینانه به نظر من تک تک مفاد این طرح به قدری تند و رادیکال است که اجرایی شدن حتی یک مصوبه این طرح می‌تواند فضای دیپلماتیک کنونی را به شدت متشتت کند و عملاً مذاکرات برجامی به محاق بکشاند.

* واقعیت آن است که محمد جواد ظریف هم مانند حسن روحانی با مفاد این طرح مخالف است، چرا که وی هم بر این باور است که در شرایط حساس کنونی اجرایی کردن مفاد این طرح می‌تواند فضای دیپلماتیک که با روی کار آمدن جواد می‌تواند به آرامش و ثبات برسد را دستخوش تغییر خواهد کرد. لذا رئیس دستگاه سیاست خارجی با طرح این مواضع و سخنان سعی کرده از از یک سو یک نگرانی را در اروپایی ها و آمریکا برای تعجیل در عمل به تعهدات برجامیشان به وجود آورد و در عین حال این نگرانی را هم مرتفع کند که مفاد این طرح در صورتی که اروپایی ها و آمریکا به تعهدات برجامی خود عمل کنند به مرحله اجرا در نخواهد آمد. یعنی ظریف یا این سخنان تومان یک هشدار و یک رفع نگرانی را به طرف های مقابل داده است.

* در میدان عمل و در واقعیت به نظر می رسد که اگرچه در ظاهر با این طرح اکنون توپ در زمین اروپا و آمریکاست، اما قطعاً واشنگتن و تروئیکای اروپایی در زمین مد نظر ایران بازی نخواهند کرد، بلکه واکنشی را نشان خواهند داد که تهران مجبور به عقب نشینی، نه تنها از این مفاد طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، بلکه عقب‌نشینی از گام های کاهش تعهدات برجامی خواهد شد. به عبارت دیگر اگر تهران مصمم و مصر به انجام مفاد این طرح باشد قطعاً طرف های اروپایی برجام( آلمان، فرانسه و انگلستان) و نیز روسیه و چین نیز در یک اقدام مشترک در جبهه ایالات متحده آمریکا قرار خواهند گرفت و با توجه به حساسیت بالایی که از جانب اروپایی ها در خصوص برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران وجود دارد قطعاً با هرگونه اقدامی مبنی بر اجرایی کردن مصوبات این طرح زمینه شکل گیری اجماع جهانی، هم در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و هم شورای حکام به وجود خواهد امد و در نهایت اروپایی‌ها توپ را به زمین ایران خواهند انداخت.

* چون قطعاً مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد و تمام شش قطعنامه پیشین و تحریم های مربوطه اعمال خواهد شد. در این صورت دیگر حق وتوی روسیه و چین هم ارزشی ندارد و پرونده فعالیت های هسته ای ایران دوباره به شورای امنیت ارجاع داده خواهد شد. هر چند که با توجه به واکنش اولیانوف بعید است که مسکو و کرمیلن هم بخواهند بر خلاف اجماع جهانی در حمایت از تهران اقدامی انجام دهند.

با این تحلیلی که شما ارائه کردید آیا این ظن و گمان وجود ندارد که مجلس یازدهم از اساس و به عمد به دنبال بالا بردن حساسیت طرف های برجامی تا مرز فعال شدن مکانیسم ماشه و ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت است تا از این طریق زمینه بازگشت بایدن به برجام و مذاکرات احتمالی مختل شود. به هر حال هر فردی با اندک شناخت از تحولات دیپلماتیک به خوبی به تبعات به شدت مخرب اجرای این طرح واقف است، چه رسد به نمایندگان مجلس؟

من نمی خواهم به تخریب مجلس یازدهم بپردازم. به هر حال همانگونه که در قانون جمهوری اسلامی ایران مصوب شده است مجلس توان و اختیار ورود به هر موضوعی را دارد و بنا به صلاح دید خود می‌تواند در قالب طرح و یا لایحه دولت، قوانینی برای مدیریت هرچه بهتر کشور وضع کند. اما به نظر می‌رسد که با توجه به شرایط حساس کنونی و نیز با توجه به اینکه ابعاد فعالیت های هسته ای ایران یک مسئله فراقوه‌ای است و باید در یک نگاه کلان و جایی مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام و یا شورای عالی امنیت ملی در خصوص آن تعیین تکلیف شود و با تدبیر و منویات مقام معظم رهبری پیش رود، آنچه که به نظر می‌رسد در یک هفته گذشته، ذیل تصویب دو فوریت و کلیات طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها در مجلس شورای اسلامی صورت گرفته است تابع برخی خط دهی های سیاسی، حزبی و جریانی در داخل باشد. چون این طرح در این شرایط اساساً فراتر از نیازمندی های واقعی کشور است و گامی در جهت تقویت قوه مجریه، به خصوص وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی نیست.

بلکه این طرح از سوی نمایندگان مجلس بیشتر با هدف مختل کردن مذاکرات و بر خلاف منافع ملی به دولت ابلاغ شده است. پیرو این نکت واقعیت آن است که این طرح منافع ملی کشور را با تهدید مواجه خواهد کرد. چون دونالد ترامپ درطول دوران ریاست جمهوری خود با اقدامات متعدد و متنوع از خروج از برجام گرفته تا اعمال سیاست فشار حداکثری و پیگیری تحریم های تقریباً بی سابقه علیه جمهوری اسلامی ایران و فشار به جامعه جهانی برای ایجاد اجماع بین‌المللی علیه تهران بر آن بود که تهران در یک اقدام انتحاری و خارج از عقلانیت دیپلماتیک اقدام به خروج از برجام کند، اما به هر حال کشور توانست با یک مدیریت و با وجود مشکلات متعدد و فراوان، شرایط را پیش ببرد و دونالد ترامپ را در این مسئله ناکام بگذارد.

اکنون که در روزهای پایانی دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ قرار داریم و به نظر می رسد با روی کار آمدن بایدن فضای دیپلماتیک قدری مثبت شود، این طرح می تواند همه چیز را به هم ریزد. حال در راستای نکته شما این که نمایندگان به عمد و در یک همزمانی معنادار با تحولات منطقه ای و بین المللی کلیات این طرح را تصویب کردند و با عجله تاییدیه شورای نگهبان را گرفتند و آن را به دولت ابلاغ کردند تا مفاد آن اجرایی شود یا خیر، جای سوال و اما و اگر دارد. لذا این طرح، چه با هدف انتخابات ۱۴۰۰ و در اختیار گرفتن کرسی پاستور بوده، چه با هدف اینکه دولت را در چند ماه پیش رو در زمینه دیپلماسی و مذاکره ناکام بماند تا به توفیقی دست پیدا نکند یا هر هدف دیگری که پشت کشیدن این طرح، تصویب کلیات آن و ابلاغش به دولت وجود داشته باشد، در شرایط کنونی منافع کشور را تامین نخواهد کرد.