گروه ديپلماسي| ديپلماسي منطقه‌اي ايران در سال 94 با تلاش براي يافتن راهكاري ديپلماتيك در پرونده يمن كليد خورده است. وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در دو محور موازي عزم خود را براي پايان دادن ديپلماتيك به بحران امنيتي و سياسي در صنعا جزم كرده است. محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان از يك سو و مرتضي سرمدي، قائم‌مقام وزارت امور خارجه در مجموع به هفت كشور رفتند تا هم موضع جمهوري اسلامي ايران در خصوص بحران در يمن را تبيين كنند و هم نظر كشورهاي متفاوت منطقه‌اي براي حل اين پازل امنيتي را جويا شوند. نخستين مقصد محمد جواد ظريف، مسقط پايتخت عمان بود؛ كشوري كه بيشترين كمك‌ها به ايران و امريكا در آغاز مذاكرات هسته‌اي را كرد و بدين‌ترتيب نخستين مقصد ظريف پس از موفقيت ايران و 1+5 در لوزان براي انتشار بيانيه سوييس و عبور از فاز يك مذاكراتي، اين كشور بود تا آقاي وزير در توقف چندساعته در اين سلطان نشيني از همتاي عماني خود قدرداني كرده و البته وي را در جريان برخي جزييات مذاكرات هم قرار دهد. تمام بحث‌هاي وزير در مسقط به پرونده هسته‌اي محدود نشد و دو وزير امور خارجه در خصوص پرونده يمن هم رايزني كردند. همزمان با ديدار محمد جواد ظريف با همتاي عماني در مسقط، مرتضي سرمدي، قائم‌مقام وزارت امور خارجه نيز در بيروت به عنوان آخرين ايستگاه تور پنج مقصدي خود با مقام‌هاي كشور ميزبان در خصوص مذاكرات لوزان و مساله يمن گفت‌وگو و رايزني كرد. سرمدي اوايل هفته جاري سفر منطقه‌اي خود را از عراق آغاز كرد و پس از آن به عمان، تونس و الجزاير رفت. پرونده يمن كه در چند سال اخير پس از خيزش‌هاي مردمي در كشورهايي چون تونس، مصر، ليبي و بحرين، فراز و فرودهاي داخلي بسياري را تجربه كرده است از روز ششم فروردين ماه با تجاوز نظامي ائتلاف چند كشور عربي به رهبري عربستان سعودي وارد فاز جديدي شده است. صبح ششم فروردين كشورهاي منطقه با خبر آغاز عمليات «توفان اراده» از سوي عربستان در يمن از خواب بيدار شدند. عمليات نظامي كه گفته شد با دستور ملك سلمان، پادشاه عربستان آغاز شده و در سايه آن تجاوز نظامي به يمن رسما آغاز شد. بر اساس آخرين آمارها تاكنون 857 نفر در اين حملات كشته شده‌اند و نزديك به يك هزار منزل مسكوني در يمن تخريب شده است. 10 كشور از جمله تركيه، اردن، مصر، سودان و اعضاي شوراي همكاري خليج فارس به غير از عمان در اين حمله نظامي به يمن، حضور دارند. محمد جواد ظريف در حالي نخستين سفر غير هسته‌اي خود در سال 94 را به كشورهاي عمان و پاكستان اختصاص داده است كه منطقه در شرايط بسيار بحراني به سر مي‌برد. هنوز پرونده سوريه به دليل تعدد بازيگران داخلي، منطقه‌اي و بين‌المللي در آن به فرجام مناسبي نرسيده است. علاوه بر اين با وجود موفقيت‌هاي اخير دولت و ارتش عراق در بازپس‌گيري تكريت از دست نيروهاي داعش، اين گروه تروريستي هنوز در منطقه فرصت و بستر مناسب براي جولان دهي را دارد. علاوه بر اين بحران در بحرين نيز همچنان با سركوب گروه‌هاي شيعه ادامه دارد و امروز با دخالت نظامي عربستان سعودي و متحدانش در يمن، آتش درگيري‌هاي نظامي جاي تلاش براي حل مسائل با مذاكرات سياسي را گرفته است.
گروه ديپلماسي| روشن شدن چشم‌انداز حل و فصل پرونده هسته‌اي، آغازي براي تحركات ديپلماتيك تهران در بهبود و گسترش روابط دوجانبه با كشورهاي همسايه و تلاش براي حل و فصل تنازعات منطقه‌اي شده است. روز گذشته محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان نخستين سفر خود را پس از دستيابي به تفاهم سياسي در پرونده هسته‌اي كشورمان به دو كشور تاثيرگذار منطقه يعني عمان و پاكستان كه از روابط نزديكي نيز با كشورمان برخوردار هستند، آغاز كرد. بررسي روابط دو جانبه و تحولات منطقه‌اي از اهداف سفر دو روزه وزير امور خارجه به كشورهاي عمان و پاكستان اعلام شده است اما به نظر مي‌رسد بررسي بحران رو به فزوني يمن بحث اصلي اين ديدارها باشد. تهاجم نظامي عربستان و كشورهاي عربي به يمن در حالي وارد پانزدهمين روز خود شده است كه ديپلماسي منطقه‌اي كشورمان پس از اندكي فراغت از مذاكرات هسته‌اي و در راستاي حل و فصل مسالمت‌آميز بحران، وارد فاز جديدي شده است. عربستان در روزهاي اخير تلاش‌هاي گسترده‌اي را براي يافتن هم‌پيماناني براي حمله به يمن در دستور كار خويش قرار داده است و در اين راستا نه تنها با كشورهاي عرب بلكه به دنبال يافتن هم‌پيماناني از كشورهايي همچون افغانستان، آذربايجان، تركيه و پاكستان است و در اين بين عمان، تنها كشور حاشيه جنوب خليج فارس است كه از همراهي با سياست‌هاي خصمانه عربستان عليه مردم يمن خودداري كرده است. از سوي ديگر، پاكستان نيز تصميم‌گيري درباره همكاري با عربستان را منوط به تاييد پارلمان اين كشور كرده و به نظر مي‌رسد تاكنون پارلمان اين كشور به جمع بندي نرسيده است. اين در حالي است كه كارشناسان و برخي از مقامات پاكستان بر لزوم عدم مداخله در اين بحران و تلاش براي حل و فصل مسالمت‌آميز آن تاكيد دارند. تلاش‌هاي تهران براي حل و فصل مسالمت‌آميز بحران يمن با سفر دو روز گذشته رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه به تهران آغاز شد كه روساي جمهوري دو كشور از لزوم پايان يافتن درگيري‌ها و خشونت در يمن و گفت‌وگوهاي يمني - يمني سخن گفتند و سفر ظريف به عمان و پاكستان نيز در همين راستا است.
استقبال از ظريف با رانندگي بن علوي
محمدجواد ظريف صبح ديروز با استقبالي متفاوت از سوي يوسف بن علوي، وزير امور خارجه عمان، سفر چند ساعته خود به اين كشور را آغاز كرد. ظريف در بدو ورود به مسقط مورد استقبال يوسف بن علوي قرار گرفت و با خودرويي كه وزير خارجه عمان راننده آن بود، به محل ديدار رفت. وزراي خارجه ايران و عمان پس از ورود به محل ديدار، رايزني‌هاي خود را در خصوص مناسبات دوجانبه، تحولات منطقه‌اي و به ويژه اوضاع يمن آغاز كردند. ظريف در اين ديدار با اشاره به نقش بي‌بديل دولت عمان در فراهم كردن زمينه‌هاي مناسب براي روند مذاكراتي جهت پرداختن به موضوع هسته‌اي، تصريح كرد: موفقيت ما در اين روند، موفقيت شما و ساير برادران‌مان در منطقه نيز هست. وي با استقبال از ايفاي نقش از سوي كشور عمان در قضاياي مهم منطقه‌اي از جمله مسائل مربوط به بحران يمن، حمايت جمهوري اسلامي ايران از اين نقش و آمادگي كشورمان براي همكاري با عمان در اين راستا را مورد تاكيد قرار داد. وزير امور خارجه كشورمان همچنين ضمن ابراز نگراني از وضعيت انساني در يمن و ضرورت رسيدگي به آن براي جلوگيري از تشديد اين وضعيت و همچنين ضرورت كمك‌رساني به آوارگان و مجروحان يمن، ضرورت شكل‌گيري گفت‌وگوهاي يمني- يمني و مسووليت كليه كشورها جهت تلاش براي بازگشت ثبات و آرامش به آن كشور را يادآور شد. بن علوي نيز در اين ديدار ضمن تبريك به مناسبت موفقيت به دست آمده در مذاكرات هسته‌اي در لوزان، تاكيد كرد: موفقيت شما در حل و فصل موضوع هسته‌اي، آثار خوبي در منطقه خواهد داشت و زمينه‌اي براي استفاده ساير كشورها از فناوري مسالمت‌آميز هسته‌اي پديد خواهد آورد. وزير امور خارجه عمان با تاكيد بر حق مسلم ايران براي استفاده از فناوري صلح‌آميز هسته‌اي، بيانيه سوييس را دستاورد مهمي براي جمهوري اسلامي ايران و ديگر كشورها دانست. وي با تاكيد بر ضرورت توجه بيشتر به تحولات يمن، گفت‌وگو را راه‌حل اصلي براي حل و فصل مشكلات آن كشور برشمرد و نسبت به تلاش‌هاي همه‌جانبه براي انجام گفت‌وگوهاي منظم و هدفمند جهت بازگشت ثبات به يمن ابراز اميدواري كرد. طرفين همچنين بر ضرورت ارتقاي مناسبات دو كشور ايران و عمان در حوزه‌هاي مختلف تاكيد كردند.
قدرداني ظريف از نقش مسقط در موضوع هسته‌اي ايران
رييس دستگاه ديپلماسي كشورمان پس از اين ديدار و در جمع خبرنگاران از نقش عمان در برخي قضاياي منطقه‌اي و به خصوص موضوع هسته‌اي، سپاسگذاري كرد. اين در حالي است كه جان كري، وزير امور خارجه امريكا پيش از كنفرانس خبري خود در لوزان سوييس براي قرائت بيانيه مشترك ايران و گروه 1+5 از نقش و تلاش سازنده عمان در پرونده هسته‌اي تشكر كرده بود. ظريف ادامه داد: مرحله اخير مذاكرات هسته‌اي با نقش ويژه عمان و مداخله ويژه آن شروع شد و اميدواريم با اراده سياسي همه طرف‌ها به نتيجه برسد. وي در خصوص ميزباني مجدد عمان نيز گفت: ما بارها از ميزباني برادران و خواهران‌مان در سلطنت عمان براي مذاكرات استقبال كرده‌ايم. فكر مي‌كنم همه هيات‌ها علاقه‌مند باشند از مسقط بازديد كنند، اما هنوز تصميمي گرفته نشده است. ظريف گفت: هنوز درباره هيچ جا تصميمي گرفته نشده است. وي عنوان كرد: مايل بودم از فرصت موجود براي پيگيري روابط دو جانبه و آخرين تحولات هسته‌اي، مسائل منطقه‌اي و به خصوص موضوع يمن استفاده كنم. رييس دستگاه ديپلماسي ايران افزود: آماده‌ايم با سلطنت عمان هرگونه همكاري داشته باشيم. ظريف پس از گفت‌وگو با خبرنگاران در ضيافت نهار همتاي عماني خويش شركت كرد و سپس از مسجد سلطان قابوس بازديد كرد.
سفر به اسلام‌آباد با نيم نگاهي به صنعا
محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان پس از مسقط راهي اسلام‌آباد شد. رييس دستگاه ديپلماسي كشورمان به محض ورود به اسلام‌آباد در فرودگاه بي‌نظير بوتو مورد استقبال سجال حيدر، مديركل غرب آسيا، آسياي ميانه و ايران وزارت خارجه پاكستان قرار گرفت. نخستين ديدار رسمي ظريف در اسلام‌آباد با سرتاج عزيز، مشاور نخست‌وزير پاكستان در امنيت ملي و امور خارجي اين كشور بود. وي همچنين شب گذشته در ضيافت شام سرتاج عزيز نيز حضور يافت. بر اساس گزارش‌هاي رسيده، رييس دستگاه ديپلماسي جمهوري اسلامي ايران صبح امروز نيز با روساي نمايندگي‌هاي ايران در پاكستان صبحانه كاري خواهد داشت و پس از آن با محمد نواز شريف، نخست‌وزير پاكستان ملاقات خواهد كرد. وزير خارجه ايران در ادامه ديدارهايش با مقامات پاكستان با رضا رباني، رييس مجلس سنا و ژنرال راحيل شريف فرمانده ارتش ديدار و گفت‌وگو مي‌كند. ظريف همچنين ناهار را مهمان وزير دارايي پاكستان خواهد بود و پس از آن با اياز صادق، رييس مجلس ملي پاكستان به رايزني خواهد پرداخت. پايان‌بخش برنامه‌هاي سفر يك روزه و نيمه ظريف به پاكستان، شركت در نشست خبري است. ظريف در حالي سفر به تعويق افتاده خود به اسلام‌آباد را انجام داد كه به نظر مي‌رسد در اين سفر دو روزه ماجراي يمن و تلاش‌ها براي متوقف كردن حملات عربستان سعودي به اين كشور اصلي‌ترين سوژه بحث ميان مقام‌هاي دو كشور باشد. در اين سفر 22 نفر از جمله ابراهيم رحيم پور، معاون آسيا و اقيانوسيه وزير امور خارجه وي را همراهي مي‌كنند. هرچند كه گفته مي‌شود مساله يمن بر بسياري از گفت‌وگوها در اسلام‌آباد سايه انداخته است اما روابط دوجانبه ميان تهران و اسلام‌آباد هم به دليل تنش‌هايي كه ميان دو كشور در يك سال و نيم اخير شكل گرفته و البته تا حدودي هم كنترل شده از اهميت فوق‌العاده‌اي براي بحث و تبادل نظنز برخوردار است. فعاليت گروه‌هاي تروريستي كه در مرز ميان ايران و پاكستان فعال هستند و استان سيستان و بلوچستان ايران را هم درگير خود كرده‌اند از ديگر پرونده‌هايي است كه بايد در اين سفر در خصوص آن بحث و تبادل نظر شود. وزير امور خارجه ايران در حالي به اسلام‌آباد رسيده است كه در تازه‌ترين عمليات تروريستي كه گروه جيش العدل مسووليت آن را بر عهده گرفته است، هشت مرزبان ايراني به شهادت رسيده‌اند. پيش از اين قرار بود محمد جواد ظريف در واپسين روزهاي سال گذشته به اسلام‌آباد سفر كند كه اين سفر به دليل مذاكرات هسته‌اي ايران و 1+5 به تعويق افتاد. در شرايطي كه حمله عربستان سعودي به يمن با واكنش نه‌چندان منفي عملي كشورهاي عربي روبه‌رو شده است، پاكستان در زمره نخستين كشورهايي است كه پيشنهاد حضور ايران در هر مذاكره‌اي براي پايان دادن به بحران در يمن را داده است. 24 ساعت پيش از سفر محمدجواد ظريف به اسلام‌آباد، نواز شريف نخست‌وزير پاكستان اعلام كرد تا قبل از نشست‌هاي ديپلماتيك از جمله با ايران و تركيه و مشخص شدن نتيجه، عجله‌اي ندارد كه براي مشاركت يا عدم مشاركت در حمله عليه يمن تصميم بگيرد. نواز شريف اعلام كرد كه اين كشور قبل از يك دور فعاليت‌هاي ديپلماتيك با ايران و تركيه درباره يمن، براي تصميم خود پيرامون مشاركت يا عدم مشاركت در حمله عليه يمن با فرماندهي عربستان عجله‌اي ندارد. عربستان از پاكستان درخواست كرده كه با جنگنده، كشتي و نيروهاي زميني‌اش به كمك اين كشور در حمله عليه يمن بيايد اما پاكستان تاكنون پاسخي نداده و تاكيد كرده است بايد براي اين موضوع به راه‌حلي ديپلماتيك دست يافت و اسلام‌آباد قصد مشاركت در نبردي كه اختلافات مذهبي جهان اسلام را تقويت مي‌كند، ندارد. پيش از اين نيز نواز شريف اعلام كرده بود كه مشاركت پاكستان در عمليات عليه يمن، منوط به تصميم‌گيري پارلمان اين كشور است. پاكستان همچنين در آغاز حمله عربستان به يمن گفته بود كه اگر عربستان مورد حمله قرار بگيرد، اسلام‌آباد در دفاع از عربستان ترديد نخواهد كرد. مساله يمن در حالي اصلي‌ترين موضوع روي ميز ديدارهاي دوجانبه مقام‌هاي ايران و پاكستان است كه عبدالرضا رحماني فضلي، وزير كشور ايران نيز روز يكشنبه در مراسمي در سفارت پاكستان در ايران از همكاري منطقه‌اي ميان ايران و پاكستان براي حل بحران‌هاي منطقه‌اي از جمله پاكستان استقبال كرد. سفر محمد جواد ظريف به پاكستان 24 ساعت پس از حضور رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه به تهران صورت گرفت. هرچند كه دعوت از اردوغان در جريان سفر ژانويه حسن روحاني به تركيه صورت گرفته بود اما حضور وي در تهران همزمان با بالا گرفتن تلاش‌هاي منطقه‌اي براي پايان دادن به بحران در يمن، معناي خاصي به خود گرفت. بسياري از تحليلگران منطقه‌اي با توجه به ادامه بحران امنيتي ناشي از حضور تروريست‌هاي افراط‌گرا در سوريه و عدم اتفاق نظر گروه‌هاي سياسي در اين كشور و بحران امنيتي در عراق به دنبال يافتن راهكاري سياسي براي پايان دادن هرچه سريع‌تر بحران در يمن هستند. در اين ميان به نظر مي‌رسد كه همكاري ايران و عربستان براي پايان دادن به بحران در يمن ساده‌ترين راهكاري است كه البته به يك ميانجي براي جرقه اوليه نياز دارد.
افراط و تروريسم
تهديد مشترك ايران - پاكستان
ظريف پس از ورود به پاكستان و در جمع خبرنگاران در اسلام‌آباد عنوان كرد: ايران و پاكستان هر دو با خطر افراط روبه‌رو هستند. وزير خارجه كشورمان پاكستان را يكي از همسايگان جمهوري اسلامي ايران خواند و با بيان اينكه مردم ايران و پاكستان علايق گسترده فرهنگي، عاطفي و تاريخي دارند، روابط با پاكستان را براي جمهوري اسلامي ايران از اهميت زيادي برخوردار دانست. ظريف در خصوص تقويت همكاري‌هاي دو كشور نيز با ذكر اين نكته كه قطعا در اين سفر درباره تقويت همكاري‌ها گفت‌وگو مي‌كنيم، افزود: در اين سفر در مورد روابط دوجانبه و روابطي كه مي‌تواند به نفع توسعه مناسبات دو طرف باشد، صحبت مي‌كنيم. رييس دستگاه ديپلماسي از شهادت هشت مرزبان ايراني ابراز تاسف كرد و گفت: متاسفانه ايران و پاكستان هر دو با خطر افراط و تروريسم مواجه هستيم و متاسفانه شاهد شهادت هشت مرزبان كشورمان به دست تروريست‌ها بوديم. وي مبارزه با تروريسم را نيازمند همكاري‌هاي بسيار جدي بين دو كشور خواند و افزود: علاوه بر اين در زمينه مسائل منطقه‌اي نيز نيازمند همكاري هستيم. ظريف با بيان اينكه جمهوري اسلامي ايران به دنبال صلح و ثبات در منطقه است، گفت: معتقديم بايد با پاكستان به عنوان يك كشور مهم در منطقه در اين زمينه همفكري داشته باشيم.
ابراز تاسف دولت پاكستان نسبت به حادثه تروريستي نگور
در آستانه سفر محمدجواد ظريف به پاكستان، وزارت امور خارجه اين كشور با صدور بيانيه‌اي مطبوعاتي با اشاره به دريافت خبر شهادت هشت مرزبان كشورمان در منطقه نگور در تاريخ 17 فروردين، ضمن ابراز مراتب تسليت دولت پاكستان به دولت جمهوري اسلامي ايران و خانواده و بازماندگان حادثه تروريستي مذكور، اين اقدام تروريستي را قويا محكوم كرد. در بيانيه وزارت امور خارجه پاكستان آمده است: «سازمان‌هاي امنيتي مرتبط در پاكستان فعالانه درحال تحقيق در خصوص اين حادثه كه در داخل خاك ايران انجام گرفته بوده و از مقامات جمهوري اسلامي ايران درخواست كرده‌اند كه هر گونه سند و مدركي در اين خصوص دارند جهت كمك به تحقيقات به پاكستان ارايه نمايند. مقصران و متهمان اين حادثه كه بعد از ارتكاب اقدام تروريستي به داخل خاك پاكستان گريخته‌اند، نيز دستگير و به دست عدالت سپرده خواهند شد.»
∎