گروه جامعه: هرچند از دیروز محدودیت‌های شدید کرونا در ایران شروع شده و قرار بوده تمام مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ در حالت نیمه قرنطینه باشند، اما به موازات این طرح، اتفاق دیگری افتاده است که به گفته مسئولان وزارت بهداشت، به اندازه محدودیت‌ها لازم و ضروری است. دکتر حمید سوری، عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد کرونا در تهران و استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی درباره جزئیات طرح محله‌محورِ «شهید سلیمانی» که اجرای آن از هفته گذشته با هدف شناسایی مبتلایان به کرونا و نیز افراد مشکوک به این ویروس در کشور آغاز شده است، گفت: مهم‌ترین اقدام کنونی برای کنترل اپیدمی کرونا در کشور این است که افراد مبتلا و مشکوک را از جامعه جدا کنیم و نگذاریم با هم ارتباط داشته باشند. این موضوع، یکی از پایه‌های اصلی طرح محله‌محور شهید سلیمانی است که از هفته گذشته به صورت پایلوت در برخی استان‌ها مثل خراسان‌رضوی آغاز شد و از این هفته نیز در همه استان‌ها به صورت محله به محله در حال اجرا است.عضو ستاد کرونای تهران گفت: به طور معمول در هر دوره بیماری، حدود یک میلیون نفر از جمعیت یا امکان انتقال بیماری را دارند؛ یعنی خودشان مبتلا هستند، یا اینکه مشکوک به ابتلا هستند. این تعداد، تقریبا یک درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. اساس این طرح بر شناسایی این «یک درصد» است و اگر بتوانیم از این یک درصد مراقبت فعال داشته باشیم و مواجهه و تماس‌های آنها را کنترل و محدود کنیم، برای ۹۹ درصد دیگر نیازی به سختگیری جدی وجود ندارد.
سوری گفت: این طرح در کل کشور در دست اجرا است و در تهران هم به صورت استانی پوشش داده می‌شود و تنها ویژه شهر تهران نیست. ما تهران را بلوک‌بندی کرده‌ایم. به این صورت که همه محلات تحت پوشش یکی از ۳ دانشگاه علوم پزشکی ایران، شهیدبهشتی یا تهران هستند و کارهای مربوطه زیر نظر هر یک از این دانشگاه‌ها انجام می‌شود.این اپیدمیولوژیست گفت: طرح شهید سلیمانی که به منظور کنترل اپیدمی کرونا در کشور در حال اجرایی شدن است، چهارماهه است و تلاش داریم که طی این ۴ ماه به مرزی برسیم که این بیماری میزان بروز قابل‌قبولی داشته باشد. البته این میزان قابل‌قبول بستگی به شرایط اپیدمی در کل دنیا هم دارد. برآورد ما این است که در مدت اجرای این طرح، مرگ ناشی از اپیدمی کووید۱۹ را دو رقمی بکنیم و موارد بستری را نیز کاهش دهیم.او گفت: ما به این طرح محله‌محور خوش‌بین هستیم. چون بر اساس مطالعات داخلی و بومی و تجارب و توصیه‌های بین‌المللی و خرد جمعی انجام گرفته و هفته‌ها روی آن کار شده و غیر از این هم راهی برای کنترل نداریم. ما رو میز هیچ گزینه دیگری برای کنترل اپیدمی نداریم. البته موفقیت این طرح در گرو این است که خوب اجرا شود و مردم هم مشارکت داشته باشند. در غیر این صورت شما اگر بهترین سناریوهای دنیا را هم بنویسید اما مردم نقش خود را خوب بازی نکنند، نتیجه خوبی نخواهید گرفت.
چه اتفاقی می‌افتد؟
این اپیدمیولوژیست درباره جزئیات و اهداف طرح شهید سلیمانی توضیح داد: هدف ما در این طرح این است که افراد مبتلا، مشکوک و نیز افراد پرخطر را در هر محله شناسایی کنیم. یک سری از افراد از زمان شیوع کرونا در کشور، خودشان با سامانه ۴۰۳۰ تماس می‌گرفتند اما پوشش این سامانه صددرصد نیست. ما با مشارکت دادن محلات قصد داریم که این پوشش را به حداکثر ممکن برسانیم. یعنی هر روز بررسی کنیم که در هر محله چند مورد مبتلا و چند مورد مشکوک وجود دارد.سوری گفت: این طرح سه مرحله دارد؛ مرحله اول شناسایی افراد مبتلا، مشکوک و نیز پرخطر در زمینه کووید۱۹ است. مرحله دوم این است که افرادی که علائم دارند یا تست انجام داده‌اند و تست‌شان مثبت بوده، برایشان مراقبت‌های در منزل انجام می‌شود. یعنی کادر پرستاری یا کارشناسان کادر بهداشت موظف می‌شوند که به خانه‌های این افراد بروند و مراقبت‌ها و معاینات اولیه مثل تب‌سنجی و اندازه‌گیری فشارخون و ... را انجام دهند. اگر این افراد نیازمند خدمات پزشکی باشند، در مرحله سوم پزشکان ورود پیدا می‌کنند.استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی ادامه داد: طبق این طرح برای هر محله، یک گروه تعیین شده که شامل یک پزشک، ۴ پرستار یا کارشناس بهداشتی و ۱۰ به‌ورز یا فرد آموزش‌دیده است. در ابتدا بهورزها (بسیج یا افراد داوطلب آموزش‌دیده) کار شناسایی و غربال افراد را انجام می‌دهند. بعد از غربال، افرادی که مبتلا یا مشکوک به کرونا هستند، به سطح ۲ (کارشناسان) ارجاع داده می‌شوند. کارشناسان با مراجعه به منزل این افراد، آنها را به طور مرتب - حداقل یک روز در میان - رصد می‌کنند. اگر این افراد بیماری‌شان جدی و حاد باشد، به پزشک گروه ارجاع داده می‌شوند.سوری افزود: افرادی که بیماری‌شان حاد است، بلافاصله به بیمارستان انتقال داده می‌شوند. این افراد با پای خود به بیمارستان نمی‌روند تا در مسیر، هم افراد دیگر را آلوده نکنند و هم بیماری خودشان تشدید نشود. با اورژانس کشور هماهنگی‌های لازم انجام شده و افراد مبتلای نیازمند بستری که توسط پزشک تشخیص داده می‌شود، با آمبولانس به بیمارستان منتقل می‌شوند.به گفته عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد کرونا در تهران، همه مراحل این طرح رایگان است. حتی انتقال با آمبولانس به بیمارستان. اما بستری‌شدن در بیمارستان هزینه‌هایی دارد که خود شخص باید بپردازد.
نگهداری از مبتلایان در هتل‌ها و مهمانسراها
به گفته سوری مهم‌ترین مراقبتی که باید از افراد مبتلا در منزل انجام گیرد، اکسیژن‌تراپی است: اگر ما بتوانیم این مورد را به‌موقع انجام دهیم، امکان حاد شدن بیماری، یا الزام بستری‌شدن یا فوت افراد مبتلا به‌شدت پایین می‌آید. طبق این طرح، تماس‌های مبتلایانِ شناسایی‌شده به صورت هوشمند از طریق کارت بانکی یا کارت ملی‌شان کنترل می‌شود تا در شهر جابجا نشوند، به شهرهای دیگر سفر نکنند و با دیگران تماسی نداشته باشند.این اپیدمیولوژیست گفت: این طرح هم برای قبل از این که افراد نیاز به بستری پیدا کنند، اجرایی می‌شود و اهمیت دارد و هم افرادی را که از بیمارستان ترخیص می‌شوند، پوشش می‌دهد. این طور نیست که افرادی که از بیمارستان ترخیص می‌شوند، فکر کنند کاملا بهبود یافته‌اند و احتمال آلوده دیگران توسط او صفر شده است.
سوری گفت: در این طرح، مراقبت از افراد مبتلا در منزل خود آنان انجام می‌شود. البته این در شرایطی است که فضا و امکانات کافی (سرویس بهداشتی جدا و ...) در خانه داشته باشند و مطمئن باشیم که حضور آنها در خانه، دیگر اعضای خانواده را آلوده نخواهد کرد. کسانی که امکان مراقبت از آنها در خانه خودشان وجود ندارد، به «اقامتگاه سلامت» فرستاده می‌شوند. اقامتگاه‌ها در هتل‌ها و مهمانسراهایی که گروه‌های پزشکی محله به آنها معرفی می‌کنند، تعبیه شده‌اند. با همه این هتل‌ها و مهمانسراها هماهنگ شده و اقامت این افراد در آنجا کاملا رایگان است.عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد کرونا در تهران گفت: در ماه‌های اول شیوع کرونا، مبتلایان به محل‌هایی که به «نقاهتگاه» معروف بود و در آسایشگاه‌های سربازخانه‌ها و سالن‌های ورزشی و ... آماده‌سازی شده بود، منتقل می‌شدند. در نقاهتگاه‌ها حریم خصوصی افراد به خوبی دیده نمی‌شد و به همین دلیل، مردم از آن استقبال نکردند. اما در اقامتگاه‌های جدید، حریم خصوصی افراد حفظ می‌شود و حداقل حال و هوای خانه را دارد. رفتن به این اقامتگاه‌ها اجباری نیست و افراد می‌توانند خانه اقوام خود بروند. مهم این است که مراقبت‌ها و کنترل‌های لازم در مورد این افراد انجام شود.
لزوم تعداد موارد بستری و مرگ‌ومیر کرونا
عضو ستاد کرونا در تهران درباره پیش‌بینی میزان موفقیت طرح محله‌محور شهید سلیمانی گفت: این که ادعا کنیم که صددرصد شرایط مردم با این طرح منطبق است، امکان‌پذیر نیست. ولی همه تلاش ما این است که درصد مشارکت مردم را بالا ببریم تا طرح به نتیجه برسد.دکتر سوری گفت: ویروس کرونا حالا حالاها مهمان جوامع است و هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید تاریخ خاتمه این اپیدمی چه زمانی است. بنابراین سیاست‌ها و راهبردهای ما باید به گونه‌ای باشد که وضعیت اپیدمی را هم در کوتاه‌مدت ببینیم، هم در میان‌مدت و هم در بلندمدت. ما چقدر می‌توانیم لاک‌داون (قرنطینه) کنیم. چند دوهفته می‌توان این کار را انجام داد؟ در صورت قرنطینه شهرها تکلیف چرخ اقتصادی کشور و معیشت و روح و روان مردم چه می‌شود؟ اگر اینها نادیده گرفته شود، هیچ طرحی موفق نخواهد شد.
این اپیدمیولوژیست گفت: نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم، این است که ابتلا به ویروسی مثل کرونا مشکل حادی ایجاد نمی کند. مشکل عمدتا مرگ ناشی از ابتلا و موارد شدید بیماری است که منجر به بستری می‌شود. وگرنه خیلی از مردم مبتلا می‌شوند و حتی مدتی هم مصونیت پیدا می‌کنند. بنابراین آنچه که باید کنترل بشود، آمار بستری‌ها و نیز موارد مرگ‌ومیر است که ما در طرح محله‌محور شهید سلیمانی به دنبال همین هستیم.
چرا ایران مثل چین موفق نبود؟
استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی در پاسخ به این سوال که چرا طرحی که چین در ماه اول اپپدمی کرونا اجرا کرد (قرنطینه شهرهای بحرانی) و توانست کرونا را به صفر برساند، در ایران پس از گذشت بیش از ۹ ماه از شروع اپیدمی کلید خورده است، گفت: من در همان ماه اول به فکر افتادم و بیان کردم. ولی آنهایی که باید اجرا کنند، گوش نکردند. من که مسئولیت اجرایی ندارم. من به عنوان یک محقق اپیدمیولوژی که در این زمینه کار کرده و می‌کند، این حرف را می‌زنم. باید سوال را از کسانی که نکردند، بپرسید. ما حداقل ۷-۸ ماه است داریم این حرف‌ها را می‌گوییم ولی گوش نمی‌کردند.دکتر سوری گفت: حالا الحمدلله با ورود بسیج و تفاهمی که با وزارت بهداشت صورت گرفته، قرار شده که این طرح اجرا شود. حالا یا مجبور شدند گوش کنند یا چون مساله در کشور خیلی حاد شده، تصمیم گرفتند آن را اجرا کنند. ولی موضوع الان این است که خوشبختانه بالاخره کلید خورده است.
∎
سوری گفت: این طرح در کل کشور در دست اجرا است و در تهران هم به صورت استانی پوشش داده می‌شود و تنها ویژه شهر تهران نیست. ما تهران را بلوک‌بندی کرده‌ایم. به این صورت که همه محلات تحت پوشش یکی از ۳ دانشگاه علوم پزشکی ایران، شهیدبهشتی یا تهران هستند و کارهای مربوطه زیر نظر هر یک از این دانشگاه‌ها انجام می‌شود.این اپیدمیولوژیست گفت: طرح شهید سلیمانی که به منظور کنترل اپیدمی کرونا در کشور در حال اجرایی شدن است، چهارماهه است و تلاش داریم که طی این ۴ ماه به مرزی برسیم که این بیماری میزان بروز قابل‌قبولی داشته باشد. البته این میزان قابل‌قبول بستگی به شرایط اپیدمی در کل دنیا هم دارد. برآورد ما این است که در مدت اجرای این طرح، مرگ ناشی از اپیدمی کووید۱۹ را دو رقمی بکنیم و موارد بستری را نیز کاهش دهیم.او گفت: ما به این طرح محله‌محور خوش‌بین هستیم. چون بر اساس مطالعات داخلی و بومی و تجارب و توصیه‌های بین‌المللی و خرد جمعی انجام گرفته و هفته‌ها روی آن کار شده و غیر از این هم راهی برای کنترل نداریم. ما رو میز هیچ گزینه دیگری برای کنترل اپیدمی نداریم. البته موفقیت این طرح در گرو این است که خوب اجرا شود و مردم هم مشارکت داشته باشند. در غیر این صورت شما اگر بهترین سناریوهای دنیا را هم بنویسید اما مردم نقش خود را خوب بازی نکنند، نتیجه خوبی نخواهید گرفت.
چه اتفاقی می‌افتد؟
این اپیدمیولوژیست درباره جزئیات و اهداف طرح شهید سلیمانی توضیح داد: هدف ما در این طرح این است که افراد مبتلا، مشکوک و نیز افراد پرخطر را در هر محله شناسایی کنیم. یک سری از افراد از زمان شیوع کرونا در کشور، خودشان با سامانه ۴۰۳۰ تماس می‌گرفتند اما پوشش این سامانه صددرصد نیست. ما با مشارکت دادن محلات قصد داریم که این پوشش را به حداکثر ممکن برسانیم. یعنی هر روز بررسی کنیم که در هر محله چند مورد مبتلا و چند مورد مشکوک وجود دارد.سوری گفت: این طرح سه مرحله دارد؛ مرحله اول شناسایی افراد مبتلا، مشکوک و نیز پرخطر در زمینه کووید۱۹ است. مرحله دوم این است که افرادی که علائم دارند یا تست انجام داده‌اند و تست‌شان مثبت بوده، برایشان مراقبت‌های در منزل انجام می‌شود. یعنی کادر پرستاری یا کارشناسان کادر بهداشت موظف می‌شوند که به خانه‌های این افراد بروند و مراقبت‌ها و معاینات اولیه مثل تب‌سنجی و اندازه‌گیری فشارخون و ... را انجام دهند. اگر این افراد نیازمند خدمات پزشکی باشند، در مرحله سوم پزشکان ورود پیدا می‌کنند.استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی ادامه داد: طبق این طرح برای هر محله، یک گروه تعیین شده که شامل یک پزشک، ۴ پرستار یا کارشناس بهداشتی و ۱۰ به‌ورز یا فرد آموزش‌دیده است. در ابتدا بهورزها (بسیج یا افراد داوطلب آموزش‌دیده) کار شناسایی و غربال افراد را انجام می‌دهند. بعد از غربال، افرادی که مبتلا یا مشکوک به کرونا هستند، به سطح ۲ (کارشناسان) ارجاع داده می‌شوند. کارشناسان با مراجعه به منزل این افراد، آنها را به طور مرتب - حداقل یک روز در میان - رصد می‌کنند. اگر این افراد بیماری‌شان جدی و حاد باشد، به پزشک گروه ارجاع داده می‌شوند.سوری افزود: افرادی که بیماری‌شان حاد است، بلافاصله به بیمارستان انتقال داده می‌شوند. این افراد با پای خود به بیمارستان نمی‌روند تا در مسیر، هم افراد دیگر را آلوده نکنند و هم بیماری خودشان تشدید نشود. با اورژانس کشور هماهنگی‌های لازم انجام شده و افراد مبتلای نیازمند بستری که توسط پزشک تشخیص داده می‌شود، با آمبولانس به بیمارستان منتقل می‌شوند.به گفته عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد کرونا در تهران، همه مراحل این طرح رایگان است. حتی انتقال با آمبولانس به بیمارستان. اما بستری‌شدن در بیمارستان هزینه‌هایی دارد که خود شخص باید بپردازد.
نگهداری از مبتلایان در هتل‌ها و مهمانسراها
به گفته سوری مهم‌ترین مراقبتی که باید از افراد مبتلا در منزل انجام گیرد، اکسیژن‌تراپی است: اگر ما بتوانیم این مورد را به‌موقع انجام دهیم، امکان حاد شدن بیماری، یا الزام بستری‌شدن یا فوت افراد مبتلا به‌شدت پایین می‌آید. طبق این طرح، تماس‌های مبتلایانِ شناسایی‌شده به صورت هوشمند از طریق کارت بانکی یا کارت ملی‌شان کنترل می‌شود تا در شهر جابجا نشوند، به شهرهای دیگر سفر نکنند و با دیگران تماسی نداشته باشند.این اپیدمیولوژیست گفت: این طرح هم برای قبل از این که افراد نیاز به بستری پیدا کنند، اجرایی می‌شود و اهمیت دارد و هم افرادی را که از بیمارستان ترخیص می‌شوند، پوشش می‌دهد. این طور نیست که افرادی که از بیمارستان ترخیص می‌شوند، فکر کنند کاملا بهبود یافته‌اند و احتمال آلوده دیگران توسط او صفر شده است.
سوری گفت: در این طرح، مراقبت از افراد مبتلا در منزل خود آنان انجام می‌شود. البته این در شرایطی است که فضا و امکانات کافی (سرویس بهداشتی جدا و ...) در خانه داشته باشند و مطمئن باشیم که حضور آنها در خانه، دیگر اعضای خانواده را آلوده نخواهد کرد. کسانی که امکان مراقبت از آنها در خانه خودشان وجود ندارد، به «اقامتگاه سلامت» فرستاده می‌شوند. اقامتگاه‌ها در هتل‌ها و مهمانسراهایی که گروه‌های پزشکی محله به آنها معرفی می‌کنند، تعبیه شده‌اند. با همه این هتل‌ها و مهمانسراها هماهنگ شده و اقامت این افراد در آنجا کاملا رایگان است.عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد کرونا در تهران گفت: در ماه‌های اول شیوع کرونا، مبتلایان به محل‌هایی که به «نقاهتگاه» معروف بود و در آسایشگاه‌های سربازخانه‌ها و سالن‌های ورزشی و ... آماده‌سازی شده بود، منتقل می‌شدند. در نقاهتگاه‌ها حریم خصوصی افراد به خوبی دیده نمی‌شد و به همین دلیل، مردم از آن استقبال نکردند. اما در اقامتگاه‌های جدید، حریم خصوصی افراد حفظ می‌شود و حداقل حال و هوای خانه را دارد. رفتن به این اقامتگاه‌ها اجباری نیست و افراد می‌توانند خانه اقوام خود بروند. مهم این است که مراقبت‌ها و کنترل‌های لازم در مورد این افراد انجام شود.
لزوم تعداد موارد بستری و مرگ‌ومیر کرونا
عضو ستاد کرونا در تهران درباره پیش‌بینی میزان موفقیت طرح محله‌محور شهید سلیمانی گفت: این که ادعا کنیم که صددرصد شرایط مردم با این طرح منطبق است، امکان‌پذیر نیست. ولی همه تلاش ما این است که درصد مشارکت مردم را بالا ببریم تا طرح به نتیجه برسد.دکتر سوری گفت: ویروس کرونا حالا حالاها مهمان جوامع است و هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید تاریخ خاتمه این اپیدمی چه زمانی است. بنابراین سیاست‌ها و راهبردهای ما باید به گونه‌ای باشد که وضعیت اپیدمی را هم در کوتاه‌مدت ببینیم، هم در میان‌مدت و هم در بلندمدت. ما چقدر می‌توانیم لاک‌داون (قرنطینه) کنیم. چند دوهفته می‌توان این کار را انجام داد؟ در صورت قرنطینه شهرها تکلیف چرخ اقتصادی کشور و معیشت و روح و روان مردم چه می‌شود؟ اگر اینها نادیده گرفته شود، هیچ طرحی موفق نخواهد شد.
این اپیدمیولوژیست گفت: نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم، این است که ابتلا به ویروسی مثل کرونا مشکل حادی ایجاد نمی کند. مشکل عمدتا مرگ ناشی از ابتلا و موارد شدید بیماری است که منجر به بستری می‌شود. وگرنه خیلی از مردم مبتلا می‌شوند و حتی مدتی هم مصونیت پیدا می‌کنند. بنابراین آنچه که باید کنترل بشود، آمار بستری‌ها و نیز موارد مرگ‌ومیر است که ما در طرح محله‌محور شهید سلیمانی به دنبال همین هستیم.
چرا ایران مثل چین موفق نبود؟
استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی در پاسخ به این سوال که چرا طرحی که چین در ماه اول اپپدمی کرونا اجرا کرد (قرنطینه شهرهای بحرانی) و توانست کرونا را به صفر برساند، در ایران پس از گذشت بیش از ۹ ماه از شروع اپیدمی کلید خورده است، گفت: من در همان ماه اول به فکر افتادم و بیان کردم. ولی آنهایی که باید اجرا کنند، گوش نکردند. من که مسئولیت اجرایی ندارم. من به عنوان یک محقق اپیدمیولوژی که در این زمینه کار کرده و می‌کند، این حرف را می‌زنم. باید سوال را از کسانی که نکردند، بپرسید. ما حداقل ۷-۸ ماه است داریم این حرف‌ها را می‌گوییم ولی گوش نمی‌کردند.دکتر سوری گفت: حالا الحمدلله با ورود بسیج و تفاهمی که با وزارت بهداشت صورت گرفته، قرار شده که این طرح اجرا شود. حالا یا مجبور شدند گوش کنند یا چون مساله در کشور خیلی حاد شده، تصمیم گرفتند آن را اجرا کنند. ولی موضوع الان این است که خوشبختانه بالاخره کلید خورده است.
نظر شما