به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، به مناسبت ۳۱ اکتبر، ‌ روز جهانی شهرها، روز شنبه، دهم آبان‌ماه وبیناری با حضور آقایان محمد مهدی مظاهری، ‌ محمد شکرچی‌زاده، سابرامونیا انانتا کریشنال، شهرام دبیری اسکویی و ایرج شهین‌باهر و هومن بیگ‌نژاد با موضوع تبریز دروازه اورسیا، توسعه شهری و نقش کمیته ملی اسکان و هبیتات برگزار شد. در این جلسه شهردار تبریز، ایرج شهین‌بار برای همکاری تبریز در برنامه‌های کمیته ملی اسکان بشر (هبیتات) اعلام آمادگی کرد.

چالش‌های معاصر شهرنشینی

در این وبینار (جلسه ویدئوکنفرانس) محمدمهدی مظاهری، دبیر کل کمیته ملی اسکان بشر جمهوری اسلامی با بیان آنکه از دیدگاه پدیدارشناسانه، درک ارزش‌های شهری نیازمند یک نگاه دقیق و عمیق به همه پتانسیل‌های فضایی، کالبدی و محتوایی شهر است، ‌ گفت: زیستگاه‌های انسانی در طول دوران‌های مختلف رویکردهای متفاوتی برای توسعه داشته است. تا پیش از شروع انقلاب صنعتی، شهرها با رشد ارگانیک و مبتنی بر یک گونه‌شناسی سکونت برآمده از تاریخ و بر اساس هویت و متأسی از اقلیم و فرهنگ رشد می‌کردند، البته در این ساختار کنش‌های سیاسی و اجتماعی هم تأثیرگذار بود.

وی سپس به جریان صنعتی‌شدن پرداخت و با اشاره اینکه در جریان انقلاب صنعتی و پس از آن شهر مدرن پدید آمد که خود محصول نیاز به سکونتگاه‌های جدید در نتیجه رشد صنعتی بود، ‌ افزود: در این مسیر به دلیل سرعت و درنتیجه برخورد کمی با موضوعی که دارای ماهیتی کیفی است (موضوع سکونت) شهرها برای توسعه به مدل‌هایی جدید روی آوردند. شهرهای جدید عمدتاً به جای اینکه شهر باشند بیشتر انباشتی از سکونتگاه ‌های انبوه سازی شده بر اساس شرایط تکنووژی هستند که به دلیل عدم توجه کافی به نیازهای فضایی شهری به هیچ وجه از کیفیت مناسبی برخوردار نیستند.

دبیرکل کمیته ملی اسکان بشر، افزود: رشد شهرهای مدرن در جریان مدل‌هایی از یک شهرسازی نوین معاصر توسعه پیدا کرده که بیش از هر چیز در آن خیابان و سواره نقش اصلی را داشته است و تصویر جدیدی از دنیای مدرن را ساخته است.

وی سپس به توصیف زندگی شهری امروز پرداخت و گفت: ظرفیت‌های تکنولوژیکی جدید را باید به این شهرها افزود و محصول را از پشت پنجره‌های یک اتومبیل با سرعتی بالا نگاه کرد. این تصوری از شهرهای امروز است که در میان انبوهی از آهن، بتن، خیابان‌ها و بزرگراهها و برجها شکل گرفته که عمدتاً فارغ از سنجش واقعی توان اکولوژیکی سرزمین و درک درست و مناسبی از معنای زندگی جمعی را صورت‌بندی می‌کند. این تصور به‌قدری جهان معاصر را تحت تأثیر قرار داده است که مسائل و مشکلات آن در یک دوره کوتاه دو تا سه دهه به‌صورت آسیب‌های جدی بر محیط زیست خود را آشکار کرده است.

مظاهری با تصریح این نکته امروزه در پایان دهه دوم از قرن بیست و یکم با درک اهمیت کیفیت فضا آهسته، آهسته به ضرورت شناخت ارزش‌ها و درک اولویت پرداختن به آن نزدیک می‌شویم، گفت: این عمدتاً به دلیل کاستی‌هایی است که ما در شهر معاصر احساس می‌کنیم و چالش‌هایی که مرتب در این فرایند پیش رو داریم. باور این است که هنوز بسیاری از ظرفیت‌های توسعه شهری استفاده نشده باقی مانده است. ارزش‌های زیستگاهی، ظرفیت‌های تمدنی و ساختارهای فرهنگ اجتماعی شهرها به‌شکلی عجیب بی‌توجه رها شده است و این بی‌توجهی نسبت به منابع توسعه شهری تأثیر مستقیم در مفهوم پایداری خواهد داشت. بر این اساس ضرورت دارد که قلمروهای کشف‌نشده از ارزش‌های شهری شناسایی شود و در جهت حضور جامعه برای شکوفایی شهری، مورد ظرفیت‌سازی قرار گیرد. این یک عزم جهانی می‌طلبد و البته عمدتاً ضرورت خواهد داشت تا الگوی زیست و رفتار شهری انسانها تغییر کند و این یک راهبری ویژه می‌طلبد.

وی در پایان متذکر شد: باور من این است که ضرورت دارد که ما تلاش کنیم که این گفتمان و درک از ظرفیت‌ها و منابع را در میان جامعه مدیریت شهری ترویج داده و بتوانیم بر این اساس یک دگرگونی واقع‌گرایانه را درجهت تحقق یک آینده شهری بهتر فراهم سازیم.

دولت و نیاز به پرداخت سهم خود در بهینه‌سازی بافت فرسوده

دبیری، رئیس شورای شهر تبریز نیز به عنوان سخنران دیگر این جلسه با اشاره به ظرفیت‌های شهر تبریز گفت: تبریز شهر باقدمتی است که به شهر اولین‌ها در ایران مشهور است. تنها شهری است که بدون متکدی و معتاد متجاهر نیست که این با همکاری شهرداری، مؤسسات خیریه و سازمان‌ها انجام شده است. تبریز شهر زلزله‌خیز است که چند بار با خاک یکسان شده و بازسازی شده است.

وی در ادامه به مشکلات شهرنشینی در تبریز اشاره کرد و با بیان آنکه اکنون تبریز با ۱میلیون و ۷۰۰ هزار نفر جمعیت، ۴۰۰ هزار نفر ساکن در سکونتگاه‌های غیررسمی و به همین اندازه در بافت فرسوده دارد، افزود: اگرچه شهرداری وظیفه دخالت ندارد؛ اما اقدامات عملی براساس سیاستگذاری‌ها انجام داده است. ‌تلاش شده است از درآمدها در مناطق کم‌برخوردار از جمله در روستاهای الحاقی در طرح تفضیلی استفاده کنیم.

وی افزود: طرح سنجش سلامت شهروندی را راه‌اندازی کردیم تا دریابیم در تبریز دسترسی مردم به مراکز فرهنگی، بهداشتی، فضای سبز و ... چگونه است و خانواده‌ها نیز از منظر جمعیت و وضعیت سلامتی و بیمه ارزیابی شدند. تلاش داریم در شهرداری در توسعه پارک‌های محلی اقداماتی انجام دهیم و تا امروز ۴۰ پارک در مناطق محروم راه‌اندازی شده است. با مشارکت بخش خصوصی فرهنگسراهایی احداث شده است. فضای ورزشی برای ورزش ساکنین احداث شده است که در حوادث غیرمترقبه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رئیس شورای شهر تبریز درباره اهمیت هبیتات و کمک‌هایی که می‌تواند در آینده به این تبریز شود نیز گفت: با اینکه دولت در این زمینه کمک‌هایی کرده است؛ اما کافی نیست و نیاز به همکاری نهادهای بین‌المللی هم دارد. دولت با اینکه موظف به پرداخت هزینه تراکم در بافت فرسوده است که ما آن را برای مردم رایگان کرده‌ایم، توسط دولت پرداخت نمی‌شود. در حوزه شهر هوشمند باید ۴۰۰ کیلومتر حفاری شود و فیبر نوری قرار گیرد که با کمک مشارکت مردم به سوی شهر هوشمند پیش رویم.

انسان کنشگر اصلی شهرنشینی امروز

شکرچی‌زاده، رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی درباره باید و نبایدهای شهرسازی در ایران راهکارهایی ارائه داد و گفت: باید به سمت برویم که شهرسازی برابر با مدیریت خردمندانه فضای سرزمین باشد. گفته‌های دکتر مظاهری در تعریف شهرها و جایگاهیشان در فرایند صنعتی‌شدن مهم است. باید شهرها از فضای خوابگاهی خارج کرد و به فضای زندگی و مفهوم زندگی جمعی برسیم که لازمه‌اش استفاده از تجارب بین‌المللی و قبلی استفاده کنیم.

وی افزود: مدیریت شهری نباید مدیریت بر مردم تعریف کنیم؛ بلکه با همراه کردن آنان به مدیریت با مردم نائل شویم. شفافیت در حکمرانی می‌تواند مشارکت حداکثری داشته باشد.

شکرچی‌زاده با بیان آنکه به مفاهیمی چون محیط‌زیست و بهره‌وری هوشمندانه در زندگی شهری امروز اهمیت ویژه‌ای دارد، ‌ به شعر مولوی «از دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست» اشاره کرد و گفت: نیاز است در شهرنشینی امروز کنشگر اصلی انسان باشد نه ماشین و بتن و او بازیگر اصلی جامعه باشد. مصرع دیگر شعر که می‌گوید «گفت آنک یافت می‌نشود آنم آرزوست» مفهوم واقعی شهر را متبادر می‌کند.

وی درباره مسأله زلزله در ایران و معضلات آن نیز گفت: در تعدادی از شهرها از جمله کرمان و مشهد و تبریز گسل‌هایی داریم که مسبب زلزله‌های بزرگ‌اند. در تبریز هر ۲۰۰ سال یک زلزله نهیب داشتیم. ما در سال‌های اخیر براساس تکلیف شورای عالی شهرسازی در چند کلان‌شهر از جمله تبریز، گسل شمال شهر را تبیین کردیم. در پهنه آن گسل ساخت و سازهای مهم ممنوع اعلام شده که در سال‌های آینده موجب اقدامات مهمتری برای افزایش تاب‌آوری تبریز انجام می‌دهیم

شکرچی زاده در پایان سخنانش نیز اظهار داشت: برای رسیدن به شهر تاب‌آور و زندگی ایمن باید در پهنه‌های اصلی بیمارستان و ساختمان بلند نسازیم. باید ساخت‌وساز سازه‌های باید با ضوابط تازه باشد.

کرونا و شهر الکترونیکی

کریشنال، دبیرکل فوروم اقتصاد شهری و مشاور بانک جهانی در سخنرانی خود اظهار داشت: با تبریک روز جهانی شهرها و بیان آنکه روز شهرها روزی برای اتحاد است، گفت: امروز فرصتی برای الکترونیکی کردن مسائل شهری است. با وجود کرونا ارزش مسائل شهری و توجه به جوامع شهری اهمیت بیشتری دارد و باید شیوه زندگی شهری را تغییر داد. باید کنش از جوامع کوچک‌تر صورت گرفت تا موردی را کنترل کرد نه آنکه از جامعه‌ای در قالب کشور. در برابر مسائلی چون کرونا و مشکلات اقلیمی نیاز به همکاری جوامع شهری است.

اصلاح زیست شهری، نیازمند فاینانس بانک جهانی

شهین‌باهر، شهردار تبریز در مقام سخنران پایانی این وبینار با توصیف زندگی امروز شهری در چاردیواری‌ها گفت: ما در شهر شاید دو هشت ساعت در چهاردیواری سپری می‌کنیم که این اهمیت این مفهوم را می‌رساند.

وی با اشاره به گفته‌های دکتر شکرچی‌زاده و بیان آنکه بیشتر کلان‌شهرهای ایران درگیر نزدیکی به گسل و حاشیه‌نشینی و بافت فرسوده است، گفت: مهاجرت‌های دهه اخیر سکونت‌گاه‌ها غیرمجاز و ساخت‌وساز غیرفنی را موجب شده است که این در تبریز دقیقاً بر گسل رخ داده است. باید به این مسائل بیشتر پرداخت شود تا شاید این موضوع موجب استفاده از تجربیات جهانی شود.

شهین‌باهر با اشاره به سفرش به یکی از کشورها و کارهای خوب صورت گرفته از سوی دولت آن کشور گفت و تأکید کرد سازمان ملل می‌تواند در این موضوع برای انتقال تجربه به ما کمک کند. وی گفت: ما حدود ۴هزار هکتار بافت فرسوده در تبریز داریم، ۵۵۰ هزار بدمسکن در این شهر داریم که در صورت زلزله با فاجعه‌ای انسانی روبه‌رو می‌َشویم. ما در ایران متأسفانه برای حاشیه‌نشینان تسهیلاتی در نظر گرفتیم که پرداخت برای آنان غیرممکن است، ما می‌خواهیم از روش آن کشور استفاده کنیم که زمین تصرف‌شده توسط حاشیه‌نشین به همان اندازه منزل کلید به کلید تحویل دهیم. اینجا نیاز به گرفتن فاینانس از بانک جهانی است یا شرکت‌های بزرگ جهانی می‌توانند در این پروژه‌ها سرمایه‌گذاری کنند.