اعتمادآنلاین| روز گذشته، بازارهای دارایی ایران به طور غیرمنتظره‌ای با «ریزش قیمت‌ها» مواجه شد. در بازار سرمایه شاخص کل نسبت به روز دوشنبه، 3درصد افت کرد و نرخ هر گرم طلا 10درصد کاهش یافت. قیمت سکه تمام بهار آزادی 7درصد عقب‌نشینی داشت و نیم سکه طلا 12درصد و ربع سکه 9درصد کاهش قیمت را تجربه کردند. همزمان با این تحولات، بازار ارز نیز با ریزش شدید قیمت‌ها مواجه شد و دلار که تا پیش از این در کانال 31 هزار تومانی خرید و فروش می‌شد، در پایان معاملات دیروز به کانال 27 هزار تومانی عقب‌نشینی کرد.
بازار ارز و سکه که تا روزهای اخیر در برابر تغییر انتظارات مقاومت می‌کردند روز گذشته با کاهشی شدن ارقام خرید و فروش ارز در صرافی‌های زیرنظر بانک مرکزی، با افت قیمت روبه‌رو شدند. گفته می‌شود که بانک مرکزی تزریقی به کف بازار در قالب اسکناس و حواله نداشته و از طریق بازار متشکل و سامانه نیما تزریق ارزی را انجام می‌دهد. وقتی سمت عرضه از سوی بازار ساز تقویت نشده است یک گزاره می‌تواند مطرح شود معامله‌گرانی که تصور می‌کنند روند افزایش قیمت به انتها رسیده در حال خالی کردن ارز خود در بازار هستند تا در یک کف جدید خریدار شوند.
برخی فعالان بازار با اشاره به شلوغی این روزهای بازار ارز می‌گویند بسیاری از سرمایه‌گذاران خُرد بازار «از دیشب در صف ایستاده‌اند تا به محض آغاز به کار صرافی‌ها، دلارهای‌شان را بفروشند.» این گزاره سخنان کسانی است که از بیم کاهش‌های بیشتر قیمت دلار، شبانه در میدان فردوسی جمع شده بودند تا دلارهای خود را بفروشند. با وجود افزایش شمار فروشنده‌ها اما خبری از خریداران نبود. مشاهدات نشان می‌دهد جو روانی در بازار ارز به گونه‌ای است که احتمال ورود دلار به کانال‌های پایین‌تر وجود دارد. اما فارغ از اینکه ریزش‌های 2 روز اخیر ادامه پیدا می‌کند یا خیر، سوال در این است که چه چیزی باعث کاهش بیش از 4 هزار تومان از قیمت دلار آن‌هم فقط در یک روز شد؟ مگر نه اینکه گزارش‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد تقاضای موثری برای خرید ارز به صورت اسکناس در 5 روزی که بانک مرکزی 50 میلیون دلار به بازار تزریق کرده، وجود نداشته پس کاهش نرخ ارز چگونه رخ داده است؟ آیا نوسان نرخ ارز تنها در دست عوامل داخلی است؟ ریزش‌های چند هزار تومانی دلار در حالی است که 6 روز پیش رییس کل بانک مرکزی در مصاحبه با تسنیم بر این موضوع تاکید کرد که «فشارها به ایران طی 3 هفته آینده بیشتر خواهد شد.»
نرخ ارز در هفته‌ای که گذشت
در هفته منتهی به 29 مهر سال جاری، در بازار ارز اتفاقات غیرمنتظره کم رخ نداد و نرخ ارز 3500 تومان کاهش داشت و از 32 هزار تومان در 26 مهر به 27700 تومان در روز گذشته و تا لحظه نگارش گزارش رسید. هر چند طی 28 تا 29 مهر قیمت دلار به یک‌باره 4 هزار تومان نیز کاهش داشت. با وجود اینکه برخی ریزش‌های اخیر را تاثیر پذیرفتن بازار ارز از اخبار «آزاد شدن دارایی‌های بلوکه شده در عراق و کره» می‌دانند، اما برخی نیز حضور بازیگر اصلی بازار ارز یعنی بانک مرکزی و انتشار اخباری مبنی بر کنترل بیشتر بازار و احتمال ریزش قیمت را بر آن موثر می‌دانند. دلیل هر چه باشد، قیمت ارز در کمتر از 2 روز 16درصد افت داشته که می‌تواند بر جو روانی کاهش‌های بیشتر قیمت دلار، تاثیر بگذارد. با وجود اینکه قیمت دلار در کانال 27 هزار تومان است اما مشاهدات عصر روز گذشته نشان می‌دهد که دلار حتی با نرخ 27 هزار تومان نیز خریدار نداشت. باتوجه به اینکه روز پنجشنبه بازارها نیمه‌تعطیل است، آیا در روز چهارشنبه که تنها روز کامل کاری بازارهاست، کاهش بیشتری در نرخ دلار رخ می‌دهد؟
تقاضای موثر وجود نداشت
در 20 مهر سال جاری نرخ ارز در صرافی‌ها با افزایش 1100 تومانی نسبت به روز قبلش به 31 هزار و 500 تومان رسید. بانک مرکزی برای ثبات بخشی به این بازار 2 تصمیم مهم گرفت؛ فروش روزانه 50 میلیون دلار ارز به صورت اسکناس از 21 مهر و افزایش سقف خرید بانک‌ها و صرافی‌ها در بازار متشکل ارز به 500 هزار دلار. در اولین روز از اجرای این تصمیم و در بازار متشکل معاملات ارزی بیش از 85 میلیون دلار به صورت اسکناس عرضه شد. در روز دوم 78 میلیون دلار عرضه اسکناس با تقاضا 1.5 میلیون دلاری مواجه شد. 23 مهر و در سومین روز اجرای سیاست جدید ارزی، حدود 73 میلیون دلار ارز به صورت اسکناس در «بازار متشکل معاملات ارزی» در نرخ‌های حاشیه بازار عرضه شد که تنها حدود 600 هزار دلار توسط صرافی‌ها خریداری شد.
براساس گزارش‌های بانک مرکزی «این امر حاکی از فقدان تقاضای موثر در بازار برای ارز به صورت اسکناس است.» اولین روز بازارها پس از تعطیلات آخر هفته گذشته که 27 مهر ماه بود، بانک مرکزی حدود « 74 میلیون دلار عرضه کرد که تنها 1.7 میلیون دلار آن خریداری شد.» براساس اطلاعیه این نهاد پولی در این روز همانند روزهای گذشته تقاضای موثر در بازار وجود نداشته است. روند کاهش تقاضا در بازار ارز در 28 مهر نیز ادامه یافت و با وجود عرضه 75 میلیون دلار ارز به صورت اسکناس تنها 944 هزار دلار آن خریداری شد. روز گذشته بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که «صرافی‌های بانکی و بازار متشکل ارزی تا اطلاع ثانوی تا ساعت 18 فعال خواهند بود.» بنابراین تا لحظه نگارش این گزارش (ساعت 16) مشخص نیست که چه میزان ارز در بازار عرضه و چه میزان نیز خریداری شده است.
در این مدت بانک مرکزی حدود 385 میلیون دلار ارز، عرضه شده و با وجود اینکه میزان ارز خریداری شده در روز 21 مهر مشخص نیست اما در این مدت تنها 4 میلیون و 744 هزار دلار خریداری شده که تنها 2درصد کل ارزی است که بانک مرکزی به بازار تزریق کرده است.
دولت به دنبال کاهش فشار است
رضا سلامی، اقتصاددان در توضیح کاهش دلیل ریزشی شدن بازارها و از جمله کاهش نرخ ارز ضمن تاکید بر این موضوع که احتمال کاهش نرخ وجود داشت، گفت: «بانک مرکزی در این مدت در تلاش بود با عرضه ارز اسکناسی در بازار بتواند قیمت را متعادل کند. این تلاش با تصمیم عرضه روزانه 50 میلیون دلار به بازار اعلام شد. هر چند به دلیل برخی مقررات مشتری برای اسکناس‌های عرضه شده، نبود و به تبع معامله‌ای نیز انجام نمی‌شد، به همین دلیل آنچنان که باید بر قیمت‌ها تاثیر نگذاشت.» سلامی در ادامه سخنان خود افزود: «به نظر می‌رسد بانک مرکزی تمهیداتی اندیشیده که میزان بیشتری از ارزهای عرضه شده به بازار جذب شوند. هر چند بنده این تمهیدات را نمی‌دانم و خود این نهاد پولی باید آن را توضیح دهد.» از او پرسش کردیم که آیا پیش‌بینی می‌کرد نرخ ارز کاهش یابد که پاسخ داد:
«2 مرحله کاهش در نرخ ارز را پیش‌بینی می‌کردم. پیش‌بینی اول مربوط به پیش از انتخابات امریکاست. باتوجه به فشاری که در حال حاضر بر اقتصاد و مردم است، دولت در نظر دارد به هر صورتی تا زمان انتخابات ریاست جمهوری امریکا قیمت را متعادل کند و به کانال‌های پایین‌تر مثلا 25 هزار تومان برساند. پیش‌بینی دوم مربوط به انتخابات امریکا است. اگر این انتخابات به روی کار آمدن بایدن منجر شود، در این صورت جو روانی می‌تواند به کمک دولت آید و در برهه زمانی حتی نرخ دلار را بیشتر کاهش دهد.
اینکه ابعاد روانی انتخاب بایدن چقدر به کاهش قیمت دلار کمک می‌کند، بستگی به این دارد که تا چه زمانی پایدار بماند.» سلامی به دارایی‌های بلوکه شده ایران در سایر کشورها نیز اشاره کرد و گفت: «یکی دیگر از مواردی که می‌تواند بر کاهش قیمت دلار تاثیرگذار باشد، آزاد شدن دارایی‌های بلوکه شده ایران در کشورهای خارجی است. اگر انتخابات به نفع دموکرات‌ها پیش رود، زمینه‌ای برای کاهش تحریم‌ها یا برداشته شدن آنها فراهم می‌شود و دارایی‌ها نیز آزاد می‌شوند. این هم بر نرخ دلار تاثیرگذار است.» او در ادامه نیز افزود: «به هر حال قیمت دلار خیلی بیشتر از آن چیزی که گمان می‌شد، بالا رفت که درنهایت نیز اقتصاد را فلج کرد.
اگر دولت بتواند قیمت را به زیر 15 هزار تومان نیز برساند شاید موفقیت بزرگی باشد. مشروط بر اینکه تلاش‌ها برای کنترل ارز ادامه یابد.» از این اقتصاددان درخصوص منابعش درمورد رسیدن نرخ دلار به زیر 15 هزار تومان پرسیدیم، به اعتقاد او زمانی دلار به کانال‌های پایین‌تر راه می‌یابد که سیاست‌های دولت در چه راستایی باشد. سلامی معتقد است برای کاهش قیمت‌ها در داخل نیز باید اقدامات دیگری نیز انجام شود. مثلا عرضه کالاها در داخل بیشتر شود. به عنوان مثال لبنیات و محصولات دامی برای این صادر می‌شوند که اختلاف قیمتی باعث می‌شود صادرات این محصولات برای تولیدکننده به صرفه ترباشد تا اینکه در کشور عرضه کند. او در پایان افزود: «در بیشتر موارد، قیمت را اقتصاد و بازار تعیین می‌کند. اگر عده‌ای قیمت را در دست بگیرند، تعادل بازار به‌هم می‌ریزد و در بلندمدت نمی‌توان آن را نگه داشت.»
منبع: اعتماد
نظر شما