به گزارش خبرنگار ایلنا، کارگرانی که در بخش‌های خرده‌فروشی تهیه غذا و فروشگاه‌های تحویل غذا و مواد غذایی کار می‌کنند، نقش مهمی در تامین امنیت غذایی مردم جامعه و به خصوص در دوره کرونا دارند. آنها در طول دوره کرونا هر روز در حال ارائه خدمات و نقل و انتقال مواد غذایی در بخش‌های مختلف، از مراکز تولید تا مراکز توزیع و حتی تحویل غذاها به درب منازل هستند. از سوی دیگر این کارگران به دلیل ازدیاد رفت و آمد در شهر، سروکار داشتن با اقشار محترم مردم و مشتریان، مراجعه به درب منازل و ساختمان‌های مختلف شدیدا در معرض ویروس کرونا هستند.
با این حال و با گذشت بیش از هشت ماه از ورود و همه گیری کرونا در کشور، این کارگران بی‌هیچ برنامه خاصی نه فقط مخاطرات کرونایی را از سر می‌گذرانند بلکه فشار دستمزدی و معیشتی هم بر دوش آنها سنگینی می‌کند.
دستمزد ناچیز
کارگرانی که در بخش‌های تحویل مواد غذایی و فروشگاه‌ها کار می‌کنند، غالبا دستمزد بسیار ناچیزی دارند. آنها غالبا با دستمزد حداقلی یا زیر حداقل مدستمزد در این مشاغل به کار مشغولند. در سالهای اخیر و با گسترش بخش مصرفی دراقتصاد کشور، افزایش شمار فروشگاه‌ها و رستوران‌های مواد غذایی، تعدد مراکز تهیه مواد عذایی و کترینگ، توسعه شرکت‌های تحویل خرید عذا در منازل و ضرورت تحویل سریع و به موقع مواد غذایی، کارگران پخش مواد غذایی در کشور رشد کمی سریع و روزافزونی داشتند. با این حال دستمزد این کارگران همچنان در پایین سطوح ممکن است. این دستمزد در متن وضعیت کرونا، افزایش شدید تورم و فشارهای معیشتی بر این کارگران نیز تحول و بهبود چندانی نداشته است. این درحالی است که آنها بنا به معیارهای قانونی، باید در زمره نیروهای کار قرار گیرند و از حمایتهای قانون کار ازجمله مسئله دستمزد و تشکل و غبره برخوردار باشند.
رضا، پیک موتوری یکی از شرکت‌های تحویل مواد غذایی به ایلنا می‌گوید:
«من هر روز از صبح تا شب در حال تحویل مواد غذایی رستورانها و انتقال آنها تا خانه افراد سفارش دهنده هستم. موتور من هم ابزار کار من است و هزینه‌هایی دارد. با این حال دستمزدی که من برای نزدیک به ۱۰ ساعت کار روزانه می‌گیرم، از حداقل دستمزد فعلی هم کمتر است.»
نکته مهم در خصوص این کارگران آن است که نظارت چندانی به کم و کیف میزان دستمزد این کارگران وجود ندارد. یعنی در اکثر موارد این کارگران هیچ قراردادی ندارند یا قرارداد کار آنها به گونه‌ای تنظیم شده است که آنها قدرت چانه زنی چندانی بر سر دستمزد خود ندارند. علاوه بر این امنیت شغلی لازم ر نیز ندارند و به راحتی تحت تاثر اراده کارفرما و فعل و انفعالات اقتصادی شغل و دستمزدشان تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
عدم مراقبت کرونایی
به رغم دستمزد اندک، کارگران تحویل مواد غذایی به طور روز و شب در دوره کرونا به کار پرداختند. مخاطرات جانی و سلامتی این کارگران در دوره کرونا به دلیل ماهیت فعال و متحرک این کار، به شدت افزایش یافته است. مهمترین کاری که آنها انجام می‌دهند با دست است. با دست غذا را از مراکز تهیه غذا تحویل می‌گیرند و با همان دست غذا و موتورشان را می‌رانند و با دست، تحویل فروشند می‌دهند. یکی از مهمترین طرق انتقال کرونا دست‌ها هستند. همینطور این کارگران به دلیل ماهیت اجتماعی کارشان، با خیل کثیر و متنوعی از افراد همه اقشار در طول روز و شب تماس دارند و همین شانس ابتلای آنها را به کرونا و امراض دیگر افزایش می‌دهد.
حسین حبیبی (عضو هیات مدیره کانون عالی شوراهای اسلامی کار) درباره وضعیت بهداشتی و درمانی کارگران غذایی در دوره کرونا به ایلنا می‌گوید:
«کارگران غذایی به دلیل نوع کارشان هم خودشان در معرض شدید ابتلا به کرونا هستند و هم اگر دولت، مواد بهداشتی و مراقبتی از قبیل ماسک و دستکش و موادضدعفونی در اختیار آنها قرار ندهد، می‌توانند ناخواسته ناقل این ویروس باشند. بنابراین هم برای حفظ سلامت این کارگران و هم حفظ سلامت عمومی جامعه، لازم است دولت به این کارگران خدمات بهداشتی و درمانی را به شکل رایگان ارائه دهد؛ علاوه بر این، ای کارگران حق برخورداری از سرانه بهداشت و درمان به عنوان شهروند کشور، از محل ثروت و تولید ناخالص داخلی را دارند و دولت وظیفه دارد حق درمانی آنها را پرداخت کند.»
با این حال، با وجود انواع مخاطرات برای سلامت و بهداشت کارگران غذایی، هم اکنون دولت و وزارت بهداشت حمایت چندانی حتی برای تامین ماسک و مواد بهداشتی ضروری این کارگران انجام نداده است. ماهیت بی‌شکل و فاقد تشکل این کارگران نیز سبب شده است که قدرت بیان مطالبه خود را به شکل جمعی، موثر و منسجم نداشته باشند.
فریبرز، یکی دیگر از کارگرانی است که برای یکی مراکز تهیه مواد غذایی به عنوان پیک تحویل مواد غذایی کار می‌کند. او به خبرنگار ایلنا می‌گوید: «ما الان با شانس زنده هستیم. هیچگونه حمایت بهداشتی و درمانی از ما صورت نمی‌گیرد. وقتی من به عنوان یک کارگر روزانه با ده‌ها نفر از فروشنده تا مشتری در منازل و رستورانها مواجه هستم، مسلما نیاز به ماسک استاندارد و مواد ضدعفونی کننده با بالاترین کیفیت را دارم اما چنین چیزی هرگز به ما تعلق نگرفته است و ما مجبوریم از دستمزد اندک برای خودمان ماسک و مواد ضدعفونی بخریم که در ماه هزینه زیادی را به ما تحمیل می‌کند.»
اگرچه استفاده از ماسک در کشور و در اماکن عمومی و ادارت و سازمانها اجباری اعلام شده است اما تا کنون هنوز طرحی برای ارائه لوازم بهداشتی مقابله با کرونا به طور فراگیر برای کارگران تدارک دیده نشده است. در نتیجه کارگران مجبورند از جیب خودشان و خانواده‌شان بزنند تا بتوانند ماسک، شیلد و مواد دیگر ضدعفونی و بهداشتی را فراهم کنند. شاید در نگاه اول، تهیه این مواد برای بسیاری آسان و ارزان باشد، اما برای یک کارگر که خانواده و زن و فرزند دارد و هر روز نیز باید هر چندساعت یکبار ماسک خود را عوض کند، مسلما هزینه اندکی ندارد. به خصوص که دستمزد این کارگران نیز بسیار اندک است و با کوچکترین افزایش هزینه ای، به زندگی و معیشت خود این کارگران و خانواده‌های آنها لطمات شدید وارد می‌شود.
حمایت اجتماعی اندک
حسین حبیبی در خصوص وضعیت بیمه کارگران تحویل مواد غذایی می‌گوید: «به استناد اصل ۲۹ قانون اساسی دولت باید از محل خزانه عمومی کشور تمامی اقشار کشور را بیمه کند. این کارگران در غالب موارد بیمه نیستند درباره کارگران غذایی نیز دولت می‌تواند حق بیمه سهم کارفرمای این قشر را به سازمان تامین اجتماعی بپردازد.»
با این حال در بخش حمایت و بیمه اجتماعی نیز این کارگران در کشور نصیبی تاکنون نبرده‌اند. محمدعلی، یکی از کارگران غذایی درباره وضعیت بیمه خود و همکارانش می‌گوید:
«اکثر ما کارگران تحویل مواد غذایی فاقد بیمه هستیم. اگر هم بخواهیم باید خودمان به شکل خویش فرما برویم و هزینه بیمه را بپردازیم که بسیار زیاد است و تقریبا برای یک کارگر مثل آرزوست. کارفرما هم اصلا برایش مهم نیست که من کارگر باید بیمه باشم تا امیدی به آینده داشته باشم. هیچ مستمری و دریافتی هم در دوره کرونا نداشتیم. قیمت همه چیز هم که نجومی شده و ما هر روز مجبوریم از خوراک خود و خانواده‌مان بزنیم.»
با این اوصاف به نظر می‌رسد وضعیت کارگران غذایی در کشور مناسب نیست. در شرایطی که بخش عظیمی از مشاغل دورکار یا تعطیل شده‌اند و اکثر افراد در خانه به سر می‌برند، کارگران غذایی همچنان کسانی هستند که امنیت غذایی جامعه و مردم را تامین می‌کنند و به نظر می‌رسد دولت و نهادهای حمایتی باید برای این کارگران، حمایت اجتماعی و درمانی جامعی را در نظر بگیرد تا نظم توزیع و امنیت غذایی در جامعه دچار مشکل نشود. اگر این کارگران به دلیل فشارهای دستمزدی یا معیشتی، روزی درست از کار بکشند، وضعیت اجتماعی غیرقابل کنترل خواهد شد.
∎