براي دانستن اين نكته نيازي نيست سفري به يمن داشت، تصاويري كه از اين كشور منتشر مي‌شود گوياست كه اين كشور سرزميني بكر است، چنانچه نويسنده‌اي لبناني يمن را به لانه زنبور يا خانه يك افعي خطرناك تشبيه مي‌كند. نقشه جغرافيا هم از محيط جغرافيايي و انساني و منطقه‌اي خاص اين كشور حكايت دارد، خاص‌بودني كه انگار تاكنون زير چتر سيطره عربستان سعودي قابل توجه نبود اما به يكباره وقتي صنعا با انقلاب حوثي‌ها اعلام موجوديت كرد، همه نگاه‌ها متوجه اين نكته شد. يمن كه ساحلي غربي در كرانه درياي سرخ و ساحلي جنوبي در كرانه درياي عرب دارد، مي‌تواند نقش مهمي در معادلات منطقه‌اي و بين‌المللي ايفا كند. نكته‌اي كه محاسبات استراتژيك عربستان سعودي را كه تا پيش از اين به واسطه كمك‌هاي مالي نفوذ زيادي بر صنعا داشت به افزايش تلاش‌ها براي حفظ يمن برانگيخت. حالا صنعا كه تاكنون پايتختي بود كه با آنكه هيچ گونه اشغالگري خارجي و عربي را به خود نديده بود، در كانون تهاجم نظامي سعودي‌ها با عنواني موسوم به عمليات توفان قاطعيت قرار گرفته است. شكاف ميان رياض و صنعا از سپتامبر 2014 آغاز شد، زماني كه با شروع تجمعات اعتراض‌آميز حوثي‌ها، زمزمه‌ها عليه عربستان افزايش يافت اما با وجود وابستگي دولت منصور هادي عبد ربه به رياض هيچ مذاكره و رايزني بين معترضان و دولت نتيجه نداد تا جايي كه هادي پس از استعفا با فرار به عدن از تشكيل دولت در جنوب يمن خبر داد. پس از آن شكاف سياسي در يمن كه به رودررويي داخلي منجر شده بود، عاقبت به تجاوز خارجي منجر شد. درخواست‌هاي منصور هادي عبد ربه، رييس‌جمهور مستعفي يمن از شوراي خليج فارس براي مداخله نظامي در يمن، با پاسخ مثبت عربستان سعودي مواجه شد و جنگنده‌هاي سعودي به نفع هادي كه يك پاي منازعه داخلي است، شروع به بمباران مواضع حوثي‌ها يعني طرف مقابل كرده‌اند.
شرايط ميداني
تجاوزات جنگنده‌هاي سعودي به يمن از حدود دو هفته گذشته و پس از فرار «منصور هادي عبد ربه» رييس‌جمهور يمن تاكنون منجر به كشته و زخمي شدن صدها نفر از مردم بي‌گناه شده اما اين حملات همچنان با حمايت‌هاي غرب ادامه دارد. در واكنش به اين تجاوز ظاهرا نيروي مخالف هادي نيز به يك اتحاد استراتژيك رسيده‌اند و اين موضوع موجب پيشروي آنها عليه نيروهاي هادي شده است. در جديدترين تحول، ائتلاف داخلي بين حوثي‌ها و علي عبدالله صالح رييس‌جمهوري اسبق، كاخ رياست‌جمهوري در بندر عدن را به دنبال درگيري‌هاي شديدي به تصرف خود درآورده‌اند.
اما همچنان جنگ خياباني ميان نيروهاي وابسته به رييس‌جمهور مستعفي يمن و ائتلاف شيعيان حوثي و نيروهاي علي عبدالله صالح در عدن ادامه دارد. برخي منابع اعلام كردند كه در اين درگيري‌ها حدود 44 تن كشته و 79 تن ديگر زخمي شده‌اند. در شرق عدن هم درگيري‌هايي روي داده و نيروهاي القاعده با حمله به زنداني، ۳۰۰ زنداني را كه در ميان آنها يك مقام ارشد القاعده نيز وجود داشت، آزاد كرده‌اند.
اين در حالي است كه جنگنده‌هاي ائتلاف عربي به رهبري عربستان در ادامه تجاوز خود به خاك يمن حملاتي را عليه پايگاه‌هاي انصارالله در شهر تعز و نزديكي تنگه باب المندب انجام داده‌اند. جنگنده‌هاي ائتلاف عربي همچنين فرودگاه صعده و ديگر پايگاه‌هاي وابسته به انصارالله در اين استان را هدف قرار داده‌اند و دو منطقه شدا و رازح را نيز بمباران كرده‌اند.
منابع يمني مي‌گويند شيعيان حوثي تجهيزات زيادي را از منطقه المخاء به شهر عدن وارد كرده‌اند. از سويي ديگر برخي مسوولان امريكايي اعلام كرده‌اند نيروهاي زميني عربستان موضعي دفاعي را در طول مرزهاي خود با يمن اتخاذ كرده‌اند. به گفته عادل الجبير سفير عربستان در امريكا، رياض در حال بررسي امكان اعزام نيروهاي زميني به عدن است.
همزمان خبرگزاري فرانسه به نقل از يك مقام بلندپايه ارتش امريكا گزارش داد كه فرماندهي مركزي ارتش امريكا موافقت كرده كه تانكرهاي سوخت‌رسان هوايي اين ارتش براي تامين سوخت جنگنده‌هاي سعودي و شركاي آن كه در تجاوز عليه يمن مشاركت دارند، مورد استفاده قرار بگيرند. همچنين خبرگزاري آسوشيتدپرس نيز خبر داد هواپيماهاي امريكايي بر فراز مرز عربستان با يمن مشغول انجام گشت‌زني و تجسس هوايي هستند تا به عربستان براي مقابله با تهديد حمله زميني به خاك اين كشور كمك كنند.
در همين حال اسكانيوز به نقل از برخي منابع آگاه نيز خبر داده در پي تيراندازي گارد مرزي عربستان در منطقه رازح در استان صعده دست‌كم هشت تن كشته و هفت تن ديگر زخمي شده‌اند. با اين حال شبكه المسيره يمن اعلام كرد كه ارتش اين كشور توانسته منطقه كريتر در عدن را به طور كامل از اعضاي القاعده و نيروهاي وابسته به منصور هادي پاكسازي كنند.
ارزيابي‌ها
بر اساس ارزيابي كارشناسان اگرچه داده‌هاي موجود در خصوص موازنه قدرت نظامي، شرايط را به نفع عربستان سعودي نشان مي‌دهد چرا كه اين كشور به يمن ثروت نفتي خود، اندوخته‌اي نظامي در اختيار دارد كه در آن پيشرفته‌ترين جنگنده‌ها و بمب افكن‌هاي امريكايي از نوع اف 15 و اف 16 به چشم مي‌خورد و پدافند هوايي عربستان سعودي هم پيشرفته است. در اين ميان شمار نظاميان زميني عربستان نيز بيش از 150 هزار نيرو است اما در مقابل، در يك نگاه ظاهري طرف يمني ضعيف به نظر مي‌رسد و حتي تسليحات آنها ابتدايي است چرا كه بودجه حداقل 150 ميليارد دلاري كه عربستان سعودي در سه سال گذشته تنها براي خريد جنگنده‌ها و تانك‌هاي امريكايي و آلماني و اروپايي هزينه كرده، معادل كل بودجه يمن براي 40 سال يا بيشتر است.
اما در اين بين صرف نظر از شواهد تاريخي چون ويتنام دهه 70 قرن 20 براي امريكا، يك مساله را نبايد فراموش كرد همان‌گونه حدود 14 سال حضور نظامي امريكا در افغانستان و بعد از آن در عراق اثبات كرد كه برتري نظامي تضمين‌كننده پيروزي در جنگ‌هاي چريكي نيست. همين نمونه‌هاي اخير نشان مي‌دهد حملات هوايي هر چقدر هم كه شديد باشند و از عظمت برخوردار باشند معيار برتري نيستند. چنانچه در چند ماه اخير امريكا كه بيش از 3500 حمله هوايي به پايگاه‌هاي داعش در سوريه و عراق تاكنون داشته هنوز موفق به شكست دادن آنها نشده است.
از سوي ديگر خطر افزايش فعاليت افراط‌گرايان در چنين جنگي بالاست. بايد به ياد داشته باشيم كه جنگنده‌هاي ناتو ظرف مدت چند هفته سرنوشت جنگ را در ليبي رقم زدند و نظام قذافي را سرنگون كردند اما به يك باره نتايج شورش گونه‌اي شكل گرفت و گروه‌هاي شبه‌نظامي و گروه‌هاي جماعت تندرو مثل القاعده و انصار الشريعه و اخيرا هم داعش در آن حضور پررنگ يافتند و همين مساله در سوريه و عراق هم تكرار شده است. احتمالا يمن نيز شاهد چنين تجربه تلخي خواهد بود. اخبارها نيز از تحرك آزادانه القاعده در اين كشور حكايت دارد و در صورت وقوع چنين امري چگونه قرار است با اوضاع جديد در يمن مقابله كرد؟
∎