فرشاد گلزاری
«دستگاههای امنیتی عراق، سخت برای اعمال قانون، حفاظت از شهروندان، تقویت امنیت اماکن دیپلماتیک و تعقیب گروههای قانونشکن تلاش میکنند». این عبارت بخشی از سخنان مصطفی الکاظمی، نخستوزیر عراق در دیدار با لورنزو جویرینی، وزیر دفاع ایتالیا است که بسیاری از تحلیلگران و کاربران فضای مجازی عراق آن را دست به دست میکنند و البته سوالاتی هم در ذیل آن مطرح کردهاند. از منظر مفسران و کارشناسان مسائل عراق، روی سخن الکاظمی، حشدالشعبی و انواع و اقسام زیرمجموعههای آن است. اینکه نخستوزیر عراق چرا در این برهه زمانی چنین اظهاراتی را مطرح میکند، موضوعی است که از دو منظر باید آن را مورد تحلیل قرار داد. موضوع اول این است که طی روزهای اخیر تعداد زیادی از مقامات امنیتی، سیاسی و نظامی اروپایی و آمریکایی با شخصیتهای عراقی دیدار کردهاند که این موضوع بیدلیل نیست.
به عنوان مثال دو روز پیش (دوشنبه) سفیر ایالات متحده در بغداد با رئیس شورای امنیت عراق دیدار کرد و روز گذشته (سهشنبه) هم نخستوزیر عراق با وزیر دفاع ایتالیا دیدار کرد. همچنین اخباری از ادامه این دیدارها میان مقامات آلمان و فرانسه با همتایان عراقی خود در فضای رسانهای این کشور منتشر شده و یکی از همین اخبار، به سفر وزیر خارجه عراق به تهران اختصاص داشت. به همین دلیل است که ترافیک دیپلماتیک در بغداد به عنوان یک موضوع مهم این روزها خودنمایی میکند. اما موضوع دوم و مهمتر این است که برخی سیاسیون عراق (بالاخص طیف شیعیان) هم در حال رفت و آمد به دفتر و خانة یکدیگر هستند.
اگر سفارت آمریکا در بغداد تخلیه شود، بدون تردید از ظهور دوباره داعش گرفته تا حمله به اماکن نظامی حشدالشعبی، به عنوان سناریوهای موجود مطرح میشود تا واشنگتن بتواند از این طریق حرف خود را به کرسی بنشاند
شاید بر اساس عرف سیاسی موجود در ساختار سیاسی عراق که عصارة دموکراسی انجمنی به حساب میآید، این آمد و شدها کاملاً طبیعی باشد اما سوال اصلی این است که چه اتفاقی افتاده که دیدارها، اظهارنظرها و حتی آرایشهای امنیتی در عراق تا به این حد دگرگون شده و اساساً جنبه جدید به خود گرفته است؟ پاسخ در سفارت آمریکا در بغداد نهفته است! سفارتی که بزرگترین نمایندگی دیپلماتیک در دنیا شناخته میشود و حدود 4هزار نفر از انواع پرسنل دیپلماتیک، امنیتی و نظامی را در دل خود جای داده است. از سالها پیش تاکنون این سفارت نه تنها به صندوقی از سریترین اسناد و وقایع در عراق تبدیل شده، بلکه با بالا گرفتن اقدامات داعش به محیطی بسیار کلیدی برای آمریکا تبدیل شد. احتمال قوی سفارت آمریکا در نگاه افسران کهنهکار سازمان سیا، حیاتیترین مکان دنیا به حساب میآید که از منظر جغرافیایی، ژئوپلیتیک و حتی دسترسیهای منطقهای حکمِ مروارید در صدف را برای واشنگتن دارد.
زمانی که ساخت و ساز این سفارت شروع شد هیچکس فکر نمیکرد که روزی این ساختمان به یکی از راهبردیترین مراکز مدیریت سناریوهای ایالات متحده در منطقه و دنیا تبدیل شود اما به هر ترتیب بسیاری از عراقیها معتقدند که کشورشان از داخل این سفارت هدایت میشود نه کاخ ریاست جمهوری یا نخستوزیری! شاید این مدل از تحلیل در جهت برجستهسازیِ جایگاه آمریکا در عراق و ابزارهای آن باشد اما توجه داشته باشید که وقایع اخیر دقیقاً به خاطر وجود این ساختمان 750 میلیون دلاری است که مساحتی حدود ۴۲۰ هزار متر مربع از خاک بغداد را اشغال کرده است. از حدود یکسال پیش تاکنون گاه و بیگاه حملاتی علیه این ساختمان انجام شده که آمریکاییها معتقدند اجراکنندگان آن، جریان حشدالشعبی است. اینکه چرا واشنگتن این جریان که سالها در مقابل داعش ایستاده را عامل حملات به سفارتش در بغداد میداند، دلایل بسیار زیادی دارد که یکی از آنها ارتباط آنها با تهران است. آمریکاییها بارها اعلام کردهاند که این حملات از سوی ایران طراحی و سفارش داده شده و هر بار هم مشکل به هر نحوی که بود، حل و فصل شده است؛ اما اخیراً شاهد آن هستیم که یکباره خبری مبنی بر احتمال تخلیه و بسته شدن سفارت آمریکا در بغداد منتشر شد که نشان میدهد معادلات تا حد زیادی نسبت به گذشته تغییر کرده است. به عنوان مثال رویترز به نقل از دو مقام عراقی گزارش داده که دولت آمریکا از روز یکشنبه مراحل اولیه خروج دیپلماتهای خود از عراق را فراهم کرده است، اما مساله اینجاست که این موضوع از سوی مقامات آمریکا تایید نشده است.
رویترز به نقل از دو مقام عراقی گزارش داده که دولت آمریکا از روز یکشنبه مراحل اولیه خروج دیپلماتهای خود را از عراق فراهم کرده است، اما مساله اینجاست که این موضوع از سوی مقامات آمریکا تایید نشده است
از شایعه تا واقعیت
موضوع تخلیه سفارت آمریکا در بغداد طی 5 روز پیش به حدی داغ شده که حالا گمانهزنی و حتی دروغهای رسانهای را در بالاترین سطحش مجبور به انتشار کرده است. اصل ماجرا از این قرار است که چند روز پیش منابع آگاه در دولت عراق اعلام کردند که مایک پامپئو، وزیر امور خارجه آمریکا هفته گذشته در مکالمه تلفنی با برهم صالح، رئیس جمهوری عراق هشدار داده است که در صورت متوقف نشدن حملات راکتی به دیپلماتهای آمریکایی در عراق، دولت آمریکا سفارت خود در بغداد را تعطیل خواهد کرد. این خبر تا به همین ساعت از سوی منابع رسمی ایالات متحده تایید نشده است و همین موضوع باعث شده تا دوگانه شایعه و واقعیت قوت بگیرد. چند روز قبل یکی از خبرنگاران آمریکایی از سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده در نشست هفتگیاش در مورد تعطیلی سفارت آمریکا سوال کرد اما او جواب قاطع و نهایی را اعلام نکرد و درنهایت اظهار کرد که دولت آمریکا تمام اقدامات لازم را برای حفاظت از سفارت و هیئتهای دیپلماتیک خود به کار میگیرد!
از سوی دیگر بر اساس عرف دیپلماتیک، اگر قرار باشد هر سفارتخانهای از آمریکا در هر جای دنیا برای مدتی تعطیل شود، چند روز قبل، اطلاعیهای به این منظور از سوی سفارتِ مذکور صادر میشود تا مراجعهکنندگان در جریان تعطیلی آن قرار بگیرند، ولی در مورد سفارت بغداد اینگونه نیست. به همین دلیل جمعبندیهای میدانی، سیاسی و رسانهای ما را به این نتیجه میرساند که تعطیل شدن سفارت آمریکا در بغداد، بسیار بعید است. تحلیل دیگر این است که آمریکاییها در وضعیت کنونی به دنبال آن هستند تا با تزریق ابهام به این موضوع بتوانند بلاتکلیفی را بر قوای تصمیمگیرنده عراق بار و آنها را نسبت به این موضوع دوچندان نگران و بلاتکلیف کنند. اما تحلیل سوم در ارتباط مستقیم با تهران است. واشنگتن به دنبال آن است تا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری 2020 بتواند از تمام ابزارهای خود علیه ایران استفاده کند تا در گام نخست سبد سیاست خارجی ترامپ برای تقابل با «جو بایدن» را پُر کند و در وهله دوم شرایط را به سمتی ببرد تا همانگونه که ترامپ و تیمش میگویند، ایران را پای میز مذاکره بنشانند. نکتهای که در اینجا باید به صورت انتقادی مورد اشاره قرار بگیرد، بلاتکلیفی طیفی از مقامات عراق است. آنها یک روز بر طبل خروج آمریکا از عراق و منطقه میکوبند و روز دیگر زمانی که واشنگتن میگوید به دنبال تخلیه سفارتش در بغداد است، زانوی غم بغل میکنند. بر این اساس اگر این سفارت تخلیه شود، بدون تردید از ظهور دوباره داعش گرفته تا حمله به اماکن نظامی حشدالشعبی، به عنوان سناریوهای موجود مطرح میشود تا واشنگتن بتواند از این طریق حرف خود را به کرسی بنشاند.
نظر شما