مشکلات واردکنندگان و کالاهای دپو شده در گمرک ظاهرا به این زودی‌ها قصد حل و فصل شدن ندارد و باوجود برشمردن مشکلات قانونی ترخیص ازسوی مسئولان گمرک و ارائه راهکارهای متفاوت برای رفع این مشکل، واردکنندگان مشکلات ترخیص را ناشی از ناهماهنگی نهادهای دست‌اندرکار در این زمینه یعنی بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌دانند.

این کشمکش‌ها برای ترخیص هرچه زودتر کالا در حالی رخ می‌دهد که بازرگانان معتقدند بسیاری از کالاهای دپو شده در گمرک و مانده روی کشتی‌های باری پشت ورودی گمرک مراحل قانونی واردات را طی کرده‌اند و این اتلاف وقت تنها موجب کاهش تاریخ مصرف و اثرگذاری این کالاها می‌شود؛ ضمن اینکه نرخ تمام‌شده را برای مصرف‌کننده افزایش می‌دهد و در شرایط اقتصادی کنونی فقدان کالا در بازارهای داخلی را به‌دنبال خواهد داشت. چندی پیش نیز فیلمی به نقل از یک واردکننده در فضای مجازی دست به‌دست شد که حاوی مشکلات ترخیص کالا از نگاه واردکنندگان بود.
 به این بهانه در این شماره روزنامه صمت به بررسی آخرین وضعیت واردات و کالاهای وارداتی مانده در گمرک کشور پرداخته‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید: 

گمرک و دپوی ۳.۳ میلیون تنی

مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران درباره آخرین وضعیت کالاهای موجود در بنادر و گمرکات کشور در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: از ابتدا تا اواخر شهریور ۱۳۹۹ بیش از ۱۱ میلیون و ۴۷۲ هزار تن کالای اساسی وارداتی به ارزش بیش از ۵ میلیارد و ۴۱۴ میلیون دلار از گمرکات کشور ترخیص شده که از نظر وزنی نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۸ ۱.۱۳ درصد افزایش داشته است. معاون فنی گمرک ایران در این باره عنوان کرد: درحال‌حاضر میزان موجودی کالاهای اساسی در بنادر و گمرکات کشور افزون بر ۳ میلیون و ۳۷۸ هزار تن است. قسمت عمده‌ای از کالاهای اساسی که تاکنون ترخیص نشده‌اند، در انتظار تامین ارز هستند. بعضی از این اقلام به‌صورت اعتباری خریداری و به بنادر حمل شده‌اند و اسناد مالکیت نیز در اختیار خریدار داخلی قرار دارد و درباره مقداری از این کالاها، هنوز مالکیت به صاحب کالا منتقل نشده است.

صاحبان کالا بی‌اعتماد شده‌اند

جمال ارونقی یکی از دلایل بی‌انگیزگی واردکنندگان برای ترخیص کالا را بی‌اعتمادی آنها دانست و افزود: باوجود اینکه گمرک، بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، ترخیص قطعی ۵ قلم کالای اساسی شامل ذرت، جو، کنجاله سویا، دانه‌های روغنی و روغن خام را بدون ارائه کد رهگیری بانک بلامانع اعلام کرده‌اند، صاحبان کالا به‌دلیل عدم اطمینان از تامین ارز رسمی یا ترجیحی کالاهای اشاره شده در آینده، علاقه‌ای به ترخیص این اقلام قبل از تامین ارز این کالاها ندارند. وی درباره کالاهای غیراساسی موجود در گمرک گفت: بیش از ۸۰ درصد این کالاها مواد اولیه یا واسطه‌ای واحدهای تولیدی، ماشین‌آلات مرتبط با تولید، تجهیزات پروژه‌های راهبردی و ملی است. میزان این کالاها در بنادر و گمرکات کشور به بیش از ۳ میلیون و ۷۳۴ هزار تن می‌رسد که در گروه کالایی ۲۱ تا ۲۷ قرار گرفته و اصلی‌ترین مشکل برای ترخیص این اقلام، منتقل نشدن ارز و مالکیت این کالاها و قرار نگرفتن در صف تامین ارز بانکی است.

گمرک اختیار ندارد

ارونقی تشخیص اولویت ترخیص کالاهای مرتبط با تولید را با وزارت صنعت، معدن و تجارت دانست و گفت: فهرست اقلام مربوطه ازسوی گمرک و وزارتخانه احصا و به بانک مرکزی اعلام شده که در صورت تایید منشأ ارز این اقلام، ترخیص این کالاها در حداقل زمان ممکن صورت خواهد پذیرفت. معاون فنی گمرک در این باره خاطرنشان کرد: درحال‌حاضر گمرک هیچ اختیاری برای ترخیص اقلام در صف تخصیص ارز بانکی حتی به‌صورت درصدی ندارد و این امر باعث کندی انجام تشریفات گمرکی و ترخیص نشدن کالاهای این دسته که دارای اهمیت ویژه‌ای نیز هستند، شده است.
وی افزود: البته طبق مصوبات ابلاغی، گمرک می‌توانست نسبت به ترخیص درصدی کالاهای گروه ۱ و ۲ که در صف تامین ارز بانکی قرار گرفته‌اند، اقدام کند که براساس بخشنامه بانک مرکزی، بانک‌های عامل از صدور هرگونه نامه مبنی بر قرار گرفتن در صف تامین ارز بانکی ثبت‌سفارش‌های اقلام اشاره شده منع شده‌اند و به‌طور کلی امکان ترخیص درصدی کالاهای در صف تخصیص و تامین ارز بانکی برای گمرک وجود ندارد.

مشکلات ترخیص برطرف می‌شود

در سوی دیگر رئیس‌کل بانک مرکزی، تعیین‌تکلیف کالاهای دپو شده در گمرک را یکی از اهداف خود اعلام کرد و در این باره از تصمیم ترخیص کالاهای اساسی و مواد اولیه کارخانجات از گمرکات و رفع مشکلات در این حوزه خبر داد. عبدالناصر همتی در این باره گفت: ما ۲، ۳ نوع کالا در گمرکات داریم که شامل کالای اساسی، مواد اولیه، قطعات خط تولید و سایر کالاهاست؛ آنچه برای کشور مهم است کالاهای اساسی و مواد اولیه کارخانجات است که برای تولید بسیار اهمیت دارد. رئیس‌کل بانک مرکزی تصریح کرد: تصمیمات خوب و مهمی در این باره گرفته شده است. بانک مرکزی آمادگی خود را برای ترخیص کالاهای اساسی و مواد اولیه کارخانجات اعلام کرده است. البته از چند روز قبل نیز برنامه‌ریزی جدی انجام شده که کالاهایی که در گمرکات هستند، ترخیص شوند تا کارخانجات دچار مشکل نشوند. همتی تاکید کرد: تصمیم بر این شد که واردکنندگان کالاهایی که الان در گمرک هستند (شامل مواد اولیه و قطعات خط تولید) اگر ثبت‌سفارش‌های‌شان را به بانک مرکزی اعلام کنند، بانک مرکزی در مدت ۲۴ ساعت تخصیص را انجام دهد تا آنها بتوانند کالاها را از گمرک خارج کنند. 

وی همچنین به تصمیم مهم بانک مرکزی درباره ترخیص کالاهای اساسی اشاره کرد و گفت: در زمینه کالاهای اساسی نیز اعلام کردیم اگر هنوز واردکنندگان‌کالاهایی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد شده‌اند، مشکل تامین ارز دارند به بانک مرکزی مراجعه کنند و براساس روش تعهدی این تعهد را به آنها می‌دهیم که در ۳ ماه آینده ارزشان را تامین کنیم، زیرا تامین و انتقال ارز زمان می‌برد، اما با این روش واردکنندگان کالاهای اساسی نیز می‌توانند کالای خود را ترخیص کنند. رئیس‌کل بانک مرکزی اعلام کرد: با تصمیماتی که گرفته شده و بانک مرکزی نیز فرآیند اجرایی آنها را به‌طور جدی از این هفته شروع خواهد کرد، در زمینه کالاهای اساسی و مواد اولیه و قطعات کارخانجات مشکلی نخواهیم داشت و تمام کالاهای گمرکات را می‌توانیم ترخیص کنیم.

باید همکاری وجود داشته باشد

حمید مقیمی، عضو هیات مدیره فدراسیون واردات درباره مشکلات گمرکی واردکنندگان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: کالاهای دپوشده فعالان بازرگانی کشور در گمرک، به بزرگ‌ترین مشکل کشور در این حوزه تبدیل شده که زیان‌های فراوانی را نیز در پی دارد. مقیمی در این باره افزود: ما هم مثل تمام مردم کشور درک می‌کنیم که ایران وارد یک جنگ همه‌جانبه اقتصادی شده، با محدودیت ارزی مواجه و مجبور به اولویت‌بندی واردات است اما دولت نیز باید با ما همکاری کند تا بتوانیم از این تنگناها عبور کنیم. وی عنوان کرد: بازرگانان ما برای واردات کالاهایی که درحال‌حاضر در گمرک کشور دپو شده‌اند، از مدت‌ها قبل اقدام کرده و ثبت‌سفارش و سایر مراحل را انجام داده‌اند اما همچنان برای ترخیص کالای خود با مشکل مواجهند.

مقیمی در این باره گفت: در میان اقلام رسوب شده در گمرک که حجم آنها از سال ۱۳۹۸ تا به امروز به ۴.۵ میلیون تن رسیده، همه نوع کالایی از جمله اقلام فسادپذیر وجود دارد که به همین دلیل باید زودتر ترخیص شوند. این عضو هیات رئیسه فدراسیون واردات در این باره یادآور شد: در ابتدا بانک مرکزی به ما می‌گفت بانک در زمینه واردات ممنوعیت اعلام نکرده و دستورالعمل‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت را اجرا می‌کند اما پس از رفع مشکل ازسوی وزارتخانه، باز این بانک مرکزی بود که بحث کمبود ارز و مسائل مربوط به آن را مطرح و توقف کالاها در گمرک را ادامه‌دار کرد. مقیمی درباره میزان کالاهای دپو شده در گمرک خاطرنشان کرد: درحال‌حاضر حدود ۴.۵ میلیون تن کالا، یعنی بار حدود ۳۲۰ کشتی باری در گمرکات کشور دپو شده است؛ کالاهایی که نیاز حال حاضر مردم کشور است و می‌تواند در اختیار آنها قرار گیرد. وی با ذکر این نکته که کمبود کالا در بازار گرانی را به همراه آورده، یادآور شد: بازرگانان کشور باتوجه به همین نیازها و تهدیدهای امریکا بسیار زودتر اقدام به خریداری و واردات این کالاها کردند اما با همه این اقدامات، ترخیص نشدن به‌موقع کالاها هم فعالان اقتصادی و هم مصرف‌کنندگان را دچار مشکلات فراوان کرده است. مقیمی با اشاره به زمان یک سال و نیمه توقف کالاهای موردنیاز کشور در گمرک‌ها، تصریح کرد: ما در این مدت بیش از آنکه با تحریم‌های خارجی روبه‌رو باشیم، از خودتحریمی‌ها رنج برده‌ایم و کشور را از بهره بردن از امکاناتی که در دسترس بود، محروم کرده‌ایم.

عضو هیات مدیره فدراسیون صادرات یادآور شد: مدت طولانی توقف کالاها در گمرک سال گذشته منجر به فاسد شدن بخش عمده‌ای از این کالاها و معدوم شدن آنها شد. مقیمی در عین حال با گلایه از پاس‌کاری واردکنندگان میان بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، با تشکر از گمرک کشور، گفت: در این مدت گمرک کشور نهایت همکاری را با ما داشته و حتی خود نامه‌نگاری‌هایی را برای تعیین‌تکلیف کالاهای رسوب شده در گمرک انجام داده و درحال‌حاضر نیز ۴ راهکار را برای ترخیص سریع‌تر کالاها پیشنهاد داده که امیدواریم در این باره راهگشا باشد. عضو هیات مدیره فدراسیون واردکنندگان در پایان تاکید کرد: باید همکاری‌های لازم برای از بین بردن ناهماهنگی‌های موجود در ترخیص کالاهای واردشده به کشور وجود داشته باشد تا علاوه بر اینکه فعالان اقتصادی از خطر ورشکستگی رهایی می‌یابند، قاچاق کالا در کشور کاهش پیدا کند و اقلام مصرفی نیز با نرخ مناسب‌تری در اختیار مردم قرار بگیرد.