مریم سادات گوشه
خبرنگار
نخستین نشست بررسی توسعه فضاهای فرهنگی در جهان معاصر، صبح روز پنجشنبه 30 مرداد برگزار شد. در این نشست که درمجموعه اقامتی آدران به همت مؤسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر برگزار شد، استادان صاحبنظر در عرصه مطالعات فرهنگی و بین‌المللی و اجتماعی پژوهش‌های خود را از توسعه فضاهای فرهنگی و هنری و سرانه تولید و مصرف محصولات فرهنگی کشورهای الگو مثل ترکیه، روسیه، سنگاپور، مالزی، عمان و اسپانیا مطرح کردند تا بتوان از نتیجه این نشست راهبردها و عملکردهایی برای توسعه فرهنگی در کشور به دست آورد.
توزیع عادلانه فضاها و فعالیت‌های فرهنگی
مدیرعامل مؤسسه کمک به توسعه هنر گفت:«موضوع توسعه فضاهای فرهنگی یکی از بارزترین شاخص‌های دستیابی به توسعه پایدار تلقی می‌شود و متأسفانه کشورمان در حوزه زیرساخت‌ها و فضاهای فرهنگی با فقر جدی مواجه است. امیدوارم با همفکری صاحبنظران بتوان به غنای این حوزه کمک کرد تا در مراجع مسئول حساسیت ایجاد شود.»
امین عارف نیا در ادامه گفت:«توزیع عادلانه فضاها و فعالیت‌های فرهنگی می‌تواند ما را به رونق، تحول و افزایش امید اجتماعی رهنمون کند. موضوع توسعه فضاهای فرهنگی با اقتصاد فرهنگ و هنر رویدادها و فعالیت‌ها و خدمات فرهنگی و هنری نسبت مستقیم دارد. متأسفانه کشورمان در حوزه زیرساخت‌ها و فضاهای فرهنگی با فقر جدی مواجه است.»
او ضمن ارائه آمار سرانه فضاهای فرهنگی اعلام کرد:«سرانه فضای سبز در ایران 11 متر مربع، سرانه فضای آموزشی 5 متر مربع، سرانه فضای ورزشی یک متر مربع و سرانه فضای فرهنگی حدود 20سانتیمتر مربع است. این سرانه گویای فقری است که با آن مواجهیم و باید برایش چاره اندیشی کرد.»
عارف نیا با ارائه آمار فقدان سینما و کتابخانه در برخی شهرهای کشور تصریح کرد:«در حدود هزار شهر کشور حتی یک سالن سینما نداریم. در 75 شهر با جمعیت بالای 50 هزار نفر هیچ سالن سینمایی نداریم. همچنین در حدود 120 شهر کتابخانه عمومی نداریم. و نیز سایر فضاها با این مسأله مواجهند. فضاهایی که در آن آموزش و آفرینش هنر و فرهنگ رخ می‌دهد باید با مشارکت بخش خصوصی و نهادهای عمومی تلاش مضاعفی کرد تا توسعه پیدا کند.»
او در مورد سهم صنایع خلاق از تولید ناخالص داخلی جهان تصریح کرد: «براساس آمار سال 2018 این سهم حدود دو هزار و 250 میلیارد دلار است. میزان اشتغال در صنایع خلاق 5/29 میلیون نفر براساس آمار یونسکو است و رشد تجارت جهانی در 13 سال گذشته 7 درصد بوده و گردش مالی آن در دنیا بسیار قابل توجه است.»
او در ادامه افزود: «در سال 2019 فروش گیشه سینماهای جهان معادل 42.5 میلیارد دلار، موسیقی ضبط شده 21.5 و فروش موسیقی در اینترنت 11میلیارد دلار، مد و لباس 406، کنسرت موسیقی 13.2 وهنرهای نمایشی 192 میلیارد دلار بوده است.»
عارف نیا گفت: «ظرفیت کشورمان به لحاظ منابع انسانی در حوزه فرهنگ و هنر از جایگاه بالایی برخوردار است و اگر تمام این مؤلفه‌ها را کنار هم قرار دهیم، می‌توانیم شاهد تحولات گسترده در این حوزه باشیم. تعداد دانشجویان هنر ما در سال 97 برابر 296 هزار نفر بوده که تعداد قابل توجه و بیانگر علاقه به آموختن و کسب دانش در حوزه فرهنگ و هنر است. تعداد هنرجویان آزاد نیز 473 هزار نفر بوده است که برای بروز خلاقیت‌ها و آموزه‌هایشان به فضاهای فرهنگی نیاز دارند.»
او ادامه داد: «در حوزه اقتصاد فرهنگ و هنر با رشد قابل توجهی مواجه بودیم. آخرین آمارها در حوزه تولید محتوای دیجیتال 35 هزار میلیارد تومان گردش مالی بوده است. سهم حوزه سینما 500 میلیارد تومان، موسیقی 500، نشر کتاب 350، تجسمی 220، آثار نمایشی 90 و تبلیغات پنج هزار میلیارد تومان بوده است. همه این اعداد و ارقام گویای گستردگی سبد و ظرفیت فرهنگی است که باید بررسی کنیم چگونه از این ظرفیت فرهنگی بهره ببریم.»
تشکیل جلسات مشورتی با نخبگان فرهنگی
در ادامه نشست، دکتر علی‌اکبر ضیایی رئیس پژوهشکده حج و زیارت که سال‌های زیادی رایزن فرهنگی ایران در کشورهای مختلف بوده است، در مورد موضوع «مهندسی توسعه فرهنگی در جنوب شرق آسیا» گفت:«یکی از سیاست‌های ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر مالزی، برای مهندسی توسعه فرهنگی، تشکیل جلسه‌های مشورتی با نخبگان فرهنگی جهان اسلام بود. آنها در بحث طوفان فکری، ایده‌ها را می‌گرفتند و بومی‌سازی می‌کردند. در نهایت، الان مالزی کشوری شده که در همه زمینه‌ها به توسعه رسیده است.»
او افزود: «البته خود مالزی در روند توسعه خویش از کشور سنگاپور الگو گرفته که مدل توسعه کشورهای دیگری هم در منطقه بوده است. در مالزی امروز، بزرگ‌ترین نمایشگاه سالانه هنری برگزار می‌شود که به حراج آثار هنری در لندن و دوبی پهلو می‌زند.»
او به جامعه سنتی شرق آسیا اشاره کرد و در مورد سنگاپور و روند توسعه در این منطقه به تفصیل توضیح داد و گفت: «لی کوان یو اولین نخست‌وزیر سنگاپور تقابل سنت و مدرنیته را از بین برد و با فساد سیستمی مبارزه و مجازات سنگینی برای این فساد تعیین کرد و شورای نخبگان تشکیل داد تا رهبران جامعه از برجسته‌ترین افراد باشند.»
بعد از پاسخ به تعدادی از پرسش‌ها دکتر ابوالحسن خلج منفرد رئیس مرکز مطالعات فرهنگی بین‌المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در سخنانی تحت عنوان «لیبرالیسم اقتصادی ترکیه و انعکاس آن در حوزه فرهنگ»، پس از تشریح سیاست‌ها و اولویت‌های کشور ترکیه در روند توسعه خود در چند دهه گذشته، گفت: «ترکیه امروز سالانه 40 میلیون نفر گردشگر خارجی دارد و سالانه 400 میلیون یورو هم از راه فروش سریال‌هایش در 140 کشور جهان درآمد کسب می‌کند.»
او افزود: «رمز توسعه ترکیه این است که نقطه عزیمت خود را اقتصاد، آن هم اقتصاد متمرکز تحت هدایت حاکمیت قرار داده که به توسعه در عرصه فرهنگ نیز انجامیده است.»
او معتقد است که ترک‌ها از ابتدا این‌گونه توسعه یافته نبوده و خیلی مسائل و مشکلات اقتصادی و سیاسی داشتند اما نسلی که اکنون در ترکیه حاکم است، نقطه عزیمت‌شان اقتصاد است.
برگزاری جشن‌های مختلف برای ایجاد هویت
کارشناس بعدی دکتر علیرضا امیدبخش استاد دانشگاه علامه طباطبایی بود که با عنوان «آرمانشهر و اهمیت اندیشه آرمانشهری در تحول فرهنگی کشورها» با توجه به تجربه شخصی خود در حوزه اسپانیا سخنرانی کرد. او در سخنانی با توصیف و تشریح تاریخچه مقوله «آرمانشهر» در جهان و نیز نقش تاریخ اسلام در این زمینه، به تجربه‌های اسپانیا از ایده آرمانشهر در توسعه و گردشگری خود پرداخت.
امیدبخش همچنین به نقش و استفاده پرچم محلی در اسپانیا و نیز جشن‌های مختلف برای ایجاد هویت اشاره کرد.
راهکاری مختلف برای توسعه فضاهای فرهنگی
دکتر رضا ملکی دیگر سخنران برنامه بود که با موضوع «مروری بر سیاست‌ها و راهکارهای فدراسیون روسیه در توسعه فضاهای فرهنگی» صحبت کرد.
او با توصیف روسیه به‌عنوان وسیع‌ترین کشور جهان و بزرگی پایتخت آن، گفت: «مسأله اقوام و اقلیت‌ها در روسیه امروز کاملاً امنیتی است؛ چون آنها نمی‌خواهند تجزیه دیگری رخ دهد. برای همین منظور سند ملی را تصویب کرده‌اند و آژانس اقوام با بودجه‌ای چشمگیر زیر نظر نهاد ریاست جمهوری به فعالیت می‌پردازد. با بررسی همه جوانب می‌توان گفت که روسیه در حال تکوین و هنوز شکل نگرفته است.»
ملکی همچنین گفت: «وضعیت فرهنگی در روسیه سیر نزولی داشته، با این حال، درآمدهای فرهنگی 151 درصد رشد داشته است. مخصوصاً تئاتر و موزه در روسیه امروز خیلی مورد توجه قرار دارد. البته موسیقی نزد مردم روسیه جایگاه اول هنری را دارد. تعداد شاغلان رسمی در بخش فرهنگ نیز رشد داشته و در عین حال، حقوق دریافتی آنان آنقدر افزایش یافته که به دریافتی پرسنل بخش‌های اقتصادی نزدیک شده است.»
حجت‌الاسلام حسین اکبری در بخشی از این نشست، با اشاره به تجربه‌های پادشاهی عمان در مسیر توسعه، گفت: «اینکه ما از دیگران بیاموزیم، رویکرد مفیدی است. جهان و حتی همسایگان ما در حرکت هستند و ما نباید خودمان را در مقام گویندگی و توصیه‌کنندگی صرف ببینیم.»
محمدحسین مجازی، مدیر مجموعه اراضی عباس‌آباد نیز در سخنانی، درباره تاریخچه و وضعیت فعلی این مجموعه فرهنگی سخن گفت.
برنامه یکپارچه‌ای در راستای موضوع توسعه فضاهای فرهنگی تدوین شده است. با تدوین سند توسعه فضاهای فرهنگی و انجام مطالعات تطبیقی و تدوین اطلس فضاهای فرهنگی ایران درکنار هم تلاش خواهیم کرد که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان مرجع موضوع فضاهای فرهنگی کشور زمینه‌ای را فراهم کند برای توسعه فضاهای فرهنگی کشور که بخشی کالبدی خواهد بود و بخشی هم از طریق جلب و جذب و مشارکت بخش خصوصی، انجمن‌ها و صنوف و بخشی هم از طریق به خدمت درآوردن عرصه‌های عمومی و سایر فضاهای کم کاربرد برای ارائه خدمات فرهنگی و هنری خواهد بود. خیلی از دستگاه‌های فرهنگی کشور و نهادهای عمومی و شهرداری که می‌توانند به این توسعه کمک کنند در این مجموعه پای کار بیایند تا ان‌شاء‌الله این توسعه و نیاز ملی رخ دهد. این باید تبدیل به یک سند ملی شود و تلاشمان این است که تا پایان این دولت آن را ارائه کنیم و مصوب شود تا وارد مجاری اجرایی کشور شود.
نظر شما