بین الملل تابناک: منابع خبری گزارش داده‌اند، قطعنامه آمریکا در شورای امنیت برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران رأی نیاورده است.
خبرنگار سی‌بی‌اس در سازمان ملل گزارش داد، قطعنامه آمریکا با ۱۱ رأی ممتنع، ۲ رأی موافق و ۲ رأی مخالف به تصویب نرسیده است.
آمریکا تنها توانسته یک عضو شورای امنیت را با خود همراه کند و تنها جمهوری دومینیکن به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران رای مثبت داده است؛ چین و روسیه رای منفی داده و ۱۱ عضو دیگر نیز ممتنع رای دادند.
قطعنامه برای تصویب نیازمند ۹ رای موافق اعضا و عدم مخالفت ۵ عضو دائم شورای امنیت شامل روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آمریکا بود.
آمریکا تاکید کرد، پس از ناکامی در تصویب تحریم‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت، با استناد به برجام (علی رغم خروج خود از آن) مکانیسم ماشه را فعال خواهد کرد و به این ترتیب، تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازمی‌گرداند. با این حال، بسیاری از حقوقدانان بین المللی می‌گویند این اقدام آمریکا وجهه قانونی ندارد.
بیانیه پمپئو
مایک پامپئو، وزیر خارجه آمریکا بعد از شکست این قطعنامه بیانیه‌ای به شرح زیر صادر کرد: «شورای امنیت سازمان ملل متحد، مسئولیت حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را به عهده دارد. این شورا، امروز در حفظ این مأموریت بنیادی شکست خورد. شورای امنیت قطعنامه‌ای معقول برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سیزده ساله علیه ایران را رد کرد تا برای اولین بار در یک دهه گذشته، مسیر را برای اینکه اصلی‌ترین حامی تروریسم دولتی بتواند بدون محدودیت‌های سازمان ملل اقدام به خرید و فروش سلاح‌های متعارف کند هموار کرد. قصور شورای امنیت در اقدام قاطع برای دفاع از صلح و امنیت بین‌المللی قابل توجیه نیست.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «شورای امنیت درخواست‌های مستقیم بسیاری از کشور‌هایی در خاورمیانه را که خشونت ایران، آن‌ها را به خطر می‌اندازد، جهت تمدید این تحریم‌های تسلیحاتی نادیده گرفت. ملل عرب و اسرائیل قویاً از تمدید این تحریم‌ها حمایت می‌کردند. هفته گذشته، شش عضو شورای همکاری خلیج فارس با یکدیگر متحد شده و از شورای امنیت خواستند این تحریم‌ها را تمدید کند. اسرائیل نیز از این شورا خواست همین کار را انجام دهد تا ایران نتواند زرادخانه تسلیحاتی‌اش را توسعه داده و آن را نوسازی کند. این کشور‌ها می‌دانند، در صورت انقضای این تحریم‌ها، ایران هرج و مرج و ویرانی بیشتری به بار خواهد آورد، اما شورای امنیت آن‌ها را نادیده گرفت.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «ایالات متحده هرگز دوستانش در خاورمیانه را که انتظار بیشتری از شورای امنیت داشتند رها نخواهد کرد. ما به تلاش خود ادامه خواهیم داد تا اطمینان پیدا کنیم این رژیم تروریستی از آزادی برای خرید و فروش سلاح‌هایی که قلب اروپا، خاورمیانه و فراسوی آن را تهدید می‌کنند، برخوردار نخواهد بود.»
کلی کرافت، نماینده آمریکا در سازمان ملل نیز پس از شکست مفتضحانه آمریکا خاطرنشان کرد: پس از آنکه قطعنامه ما برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت رای نیاورد، از فردا تلاش‌ها برای راه اندازی مکانیسم ماشه ـ که در مفاد برجام بر آن تاکید شده ـ را آغاز می‌کنیم و تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازخواهیم گرداند.
رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در گفت‌وگو با فاکس‌نیوز و در واکنش به رای شورای امنیت گفت: باورش سخت است که ایران می‌تواند سلاح بخرد. ناامیدکننده است، اما مایه تعجب نیست. ما بازگرداندن تحریم‌ها را هنوز در اختیار داریم و این هنوز تمام نشده است.
واکنش ایران
«مجید تخت روانچی»، نماینده ایران در سازمان ملل متحد نیز در بیانیه‌ای اقدامات ضد ایرانی آمریکا را محکوم کرد.
در این بیانیه آمده است: «طی سالیان متمادی، آمریکا با سوءاستفاده از عضویت دائم خود در شورای امنیت، تلاش کرده است ایران را تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی جلوه دهد و برای اعمال تحریم علیه آن تلاش نماید. یک نمونه آشکار، پیشنهاد کنونی آن برای تحمیل تحریم‌های تسلیحاتی جامع و نامحدود بر کشور من است. آیا هیچ استدلال حقوقی درست یا قرائن عینی امنیتی برای چنین اقدامی وجود دارد؟ آیا واردات و صادرات سلاح از ایران می‌تواند تهدید علیه صلح و امنیت بین المللی تلقی شود؟ و اساساً هدف غایی ایالات متحده از این اقدام چیست؟»
او در ادامه به توضیح درباره سیاست‌های ضد ایرانی آمریکا در منطقه و اقدام این کشور در صدور تسلیحات پرداخته و تصریح کرده است: «تنها در شش کشور همسایه ایران در منطقه خلیج فارس، آمریکا ۵۰ هزار نیرو به همراه ۳۰۰ هواپیمای نظامی، یک ناو هواپیمابر و ده‌ها ناوچه مستقر و چهار مقر فرماندهی مرکزی برای نیرو‌های زمینی، هوایی، دریایی و نیرو‌های ویژه خود ایجاد کرده است. از ۴۰ پایگاه نظامی غربی در خاورمیانه، ۲۹ پایگاه آن متعلق به آمریکاست. چنین حجم وسیعی از استقرار نیرو، این منطقه را به بزرگترین مرکز تجمع نیرو‌های نظامی خارجی در جهان تبدیل کرده است.
حال اجازه دهید به اشتهای سیری‌ناپذیر آمریکا برای صدور تسلیحات به این منطقه و تشنگی مفرط متحدین منطقه‌ای آن برای واردات سلاح اشاره کنم.
عربستان سعودی با واردات ۱۲ درصد از کل تسلیحات صادراتی جهان از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، بزرگترین وارد کننده تسلیحات در جهان بوده که ۷۵ درصد آن، تسلیحات وارداتی از آمریکاست؛ برای نمونه، من معامله تسلیحاتی ۱۱۰ میلیارد دلاری آمریکا با عربستان در سال ۲۰۱۷ را یادآوری می‌کنم که ترامپ رئیس جمهور آمریکا آن را «بزرگترین سفارشی که تا کنون انجام شده»، توصیف کرد. از لحاظ هزینه‌های نظامی، عربستان سعودی در سال ۲۰۱۸ رتبه سوم و در سال ۲۰۱۹ رتبه پنجم را در کل کشور‌های جهان داشته و در این سال ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه‌های نظامی تخصیص داده است که بالاترین رقم در جهان است. عربستان سعودی با فاصله بسیار، نه تنها بزرگترین هزینه کننده نظامی در خاورمیانه است، بلکه به شدت نیز به نوسازی و گسترش نیرو‌های نظامی خود ادامه می‌دهد. طبق گزارش مؤسسه سیپری، این کشور «بزرگترین زرادخانه تسلیحات پیشرفته» در میان کشور‌های خلیج فارس را دارد.
اما وضعیت ایران از نظر خرید‌های نظامی چگونه است؟
بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۸، واردات سلاح توسط ایران به میزان قابل توجهی کاهش یافت. طبق گزارش سیپری، «در این مدت میزان واردات تسلیحات ایران در مقایسه با دیگر دولت‌های خاورمیانه نسبتاً اندک بود». بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹، رتبه ایران از نظر میزان واردات سلاح در جهان، ۵۷ بود. هزینه نظامی ایران در سال ۲۰۱۹ یک پنجم عربستان بود و ایران تنها ۲.۳ درصد تولید ناخالص داخلی خود را صرف هزینه‌های نظامی کرده که ۳.۵ برابر کمتر از عربستان سعودی است.»
نماینده ایران در سازمان ملل، در بخش دیگری از این بیانیه درباره اقدام آمریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه (یا مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها) جهت احیای تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران هشدار داد.
او تأکید کرد: «تحمیل هرگونه تحریم یا محدودیت از سوی شورای امنیت بر ایران با پاسخ سخت ایران مواجه خواهد شد و در این خصوص گزینه‌های ما محدود نیست و آمریکا و هر موجودیت دیگری که احتمالاً به آن کمک کند یا به رفتار غیرقانونی آن تن در دهد، مسئولیت کامل اقدامات خود را بر عهده خواهد داشت.
این هفته، آمریکا مصرانه خواستار رأی‌گیری شورای امنیت درباره دومین پیش نویس قطعنامه خود شد؛ با اینکه پیشاپیش می‌دانست چنین قطعنامه‌ای، حمایت اعضای شورا را ندارد. هم اکنون پرسش این است که چرا این کشور چنین اقدامی می‌کند؟
چون آمریکا، بر اساس محاسبات نادرست خود، می‌خواهد از این اقدام به عنوان بهانه‌ای برای تحقق هدف نهایی خویش ـ که همانا نابودی دائمی برجام از طریق بکارگیری مکانیسم ماشه است ـ استفاده نماید، در حالی که به عنوان یک کشور غیرعضو برجام، آمریکا صلاحیت لازم برای استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد.»
واکنش روسیه
هیأت نمایندگی روسیه در سازمان ملل متحد با اعلام اینکه به قطعنامه شورای امنیت در خصوص تمدید «تحریم تسلیحاتی علیه ایران» ـ که آمریکا آن را پیشنهاد داده بود ـ رأی منفی داد، در بیانیه‌ای تأکید کرد: «ما همواره با تلاش‌ها برای تحمیل تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران از طریق شورای امنیت سازمان ملل مخالفیم.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «پیشنهاد آمریکا نقض آشکار ضمیمه ب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد بود که تصریح می‌کند تنها روش مشروع برای تجدیدنظر در نظام انتقال تسلیحات تصمیم متفق‌القول کمیسیون مشترک برجام است».
واکنش انگلیس
نمایندگی انگلیس در سازمان ملل متحد نیز در بیانیه‌ای ضمن تکرار ادعا‌ها علیه ایران دلایل خود برای رأی ممتنع به قطعنامه آمریکا را ذکر کرده است.
در این بیانیه آمده است: ما مکرراً نگرانی‌های خودمان را درباره رفتار‌های بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه، از جمله رفتار‌های این کشور در انتقال سلاح به یمن، لبنان، سوریه و عراق با نقض قطعنامه ۲۲۳۱ را ابراز کرده‌ایم؛ بنابراین، ما نیز با نگرانی‌های مطرح از سوی برخی اعضای شورا درباره انقضای محدودیت‌های تسلیحاتی موجود علیه ایران در ماه اکتبر، هم‌نظریم. وزرای خارجه سه کشور اروپایی [طرف برجام] به صراحت گفته‌اند که منقضی شدن این محدودیت‌ها، پیامد‌های مهمی برای امنیت و ثباتت منطقه خواهد داشت.
پادشاهی متحده انگلیس به این قطعنامه رأی ممتنع داد، زیرا مشخص بود که از حمایت شورا برخوردار نیست و مبنایی برای رسیدن به اجماع فراهم نمی‌آورد. با وجود این، ما آماده همکاری با اعضای شورا و طرف‌ها برجام جهت یافتن راهی رو به جلو هستیم که بتواند حمایت شورا را جلب کند.
پادشاهی متحده انگلیس سرسختانه به برجام و تلاش برای جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران متعهد است. ما با همکارانمان در فرانسه و آلمان، متعهدیم به اینکه در راستای تمایلمان برای بازگرداندن ایران به پایبندی برجام مذاکراتمان در چارچوب "مکانیسم حل و فصل اختلافات برجام" را پیش ببریم.
ما با تلاش برای بازگشت خودکار تحریم‌ها (از طریق مکانیسم ماشه) که با تلاش‌های فعلی‌مان برای حفظ برجام ناسازگار است مخالفیم.
واکنش چین
نمایندگی چین در سازمان ملل نیز در بیانیه‌ای عنوان کرد: پیش‌نویس قطعنامه آمریکا در خصوص ایران امروز در شورای امنیت رد شد. این نتیجه بار دیگر نشان می‌دهد که یکجانبه‌گرایی از هیچ حمایتی برخوردار نیست و زورگویی شکست خواهد خورد.
هر تلاشی برای در اولویت قرار دادن نفع شخصی به منافع عمومی جامعه بین‌المللی به بن‌بست خواهد خورد.
اکثریت قاطع اعضای شورای امنیت بر این باورند که باید از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ دفاع کرده و آن‌ها را اجرا کرد.
آمریکا که دیگر جزو طرف‌های مشارکت‌کننده در برجام نیست، از هیچ حقی برای درخواست از شورای امنیت جهت بازگرداندن خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران برخوردار نیست. اگر آمریکا بر این اصرار بورزد، تلاشش محکوم به شکست است.
***
ترامپ که در هجدهم اردیبهشت ۱۳۹۷ یکجانبه به مشارکت آمریکا در برجام پایان داد، سیاست فشار حداکثری را بر مردم ایران تحمیل کرد تا به زعم خود بتواند درباره نقایص توافقی ـ که همواره آن را فاجعه بار نامیده است ـ با ایران به توافقی جدید دست یابد.
با گذشت نزدیک به سه سال از تروریسم اقتصادی، آمریکایی‌ها در مقاطع مختلف سعی کردند با تحریک افکار عمومی و اینکه حق کامل برای پیشبرد اهداف ضد ایرانی خود در سازمان ملل را دارا هستند، راه را برای تصویب قطعنامه‌ای هموار کنند که خرید و فروش تسلیحات متعارف ایران را نشانه گرفته است.
به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ که متعاقب برجام به تصویب شورای امنیت رسید، ممنوعیت تسلیحاتی ایران پس از ۱۳ سال در ۲۷ مهرماه امسال به پایان می‌رسد. از این روی، آمریکایی‌ها ابتدا قطعنامه بسیار سختگیرانه‌ای متشکل از ۱۵ بند مقدماتی و ۳۵ بند عملیاتی ارائه دادند.
با مشخص شدن مخالفت جدی کشور‌ها با این قطعنامه که به نوعی اعلام جنگ با ایران محسوب می‌شد، آمریکایی‌ها روز سه‌شنبه قطعنامه خود را اصلاح کردند و به دو بند مقدماتی و دو بند عملیاتی محدود ساختند.
با این حال، اکثریت قریب به اتفاق اعضای شورای امنیت با این مساله مخالف بودند، چون این کار به معنای شلیک تیر آخر به برجام می‌دانند. از این روی در رای‌گیری به قطعنامه پیشنهادی آمریکا که از ساعت ۵.۳۰ عصر پنج‌شنبه به مدت ۲۴ ساعت آغاز شد، روسیه و چین به صراحت با آن مخالفت کردند، اروپایی‌ها و غیرمتعهد‌ها هم به آن رای ممتنع دادند و به این ترتیب، آمریکا طعم تلخ شکست دیپلماتیک در برابر ایران را بار دیگر چشید.