به گزارش گروه فناوری خبرگزاری دانشجو، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، روز سه شنبه گذشته اعلام کرد که اولین کشوری است که واکسن کرونای ساخت خود را پس از آزمایش موفق به ثبت رسانده است. وی در یک نشست ویدئویی کابینه گفت این واکسن که اسپوتنیک-وی نام دارد، کاملا موثر عمل و یک مصونیت پایدار ایجاد می‌کند و حتی به یکی از دخترانش نیز تزریق شده است. اما این خبر واکنش‌های متعددی به همراه داشته است، زیرا این واکسن جزء ۶ واکسنی که سازمان بهداشت جهانی به آزمایش بالینی گسترده رسانده، نیست!

این اطلاعیه در حالی منتشر شده است که هیچ گونه اطلاعاتی در مورد ایمنی و اثربخشی این واکسن در جایی منتشر نشده و دانشمندان هنوز فاز نهایی آزمایش بالینی را برای مشخص شدن کارکرد آن کامل نکرده‌اند. جالب‌تر این است که برای این واکسن هیچ درخواست تائیدی از سوی اداره غذا و داروی ایالات متحده آمریکا ثبت نشده و فقط مجوز اداره بهداشت خود روسیه را دارد. حتی هفته گذشته سازمان بهداشت جهانی احتمال نادیده گرفتن مقررات و ضوابط در تولید این واکسن را مطرح کرده و از روسیه خواسته بود دستورالعمل‌های بین‌المللی برای تولید واكسن کرونا را رعایت کند.

از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که روسیه تاکتیک‌های مختلفی را برای حضور در رقابت تولید واکسن کرونا پیش گرفته است؛ زیرا گزارش‌ها حاکی از آن است که هکرهای این کشور بارها تلاش کرده‌اند داده‌های مربوط به ساخت واکسن کرونا را از آمریکا، انگلیس و کانادا سرقت کنند.

چه زمانی واکسن واکسن می‌شود؟
معمولا واکسن‌ها باید سه مرحله آزمایش بالینی را رد کنند. در دو مرحله اول، واکسن را در تعداد کمی از افراد تست می‌کنند تا ایمنی آن را ارزیابی کنند و اطلاعات مربوط به اینکه آیا افراد آنتی‌بادی مربوط به ویروس را می‌سازند یا پاسخ‌های دیگری نسبت به واکسن دارند را جمع‌آوری کنند. در مرحله سوم، واکسن روی هزاران نفر آزمایش می‌شود تا مشخص شود که آیا میزان آلودگی به ویروس را کاهش می‌دهد یا خیر. گویا هنوز مرحله سوم در مورد واکسن روسی انجام نشده است. در همین راستا نیز انجمن‌های کارآزمایی بالینی مستقر در مسکو در نامه‌ای سرگشوده به وزیر بهداشت، از دولت خواستند تا تائیدیه نهایی واکسن را تا انجام فاز سوم به تاخیر بیندازد.
واکسن چگونه کار می‌کند؟

محققان پژوهشگاه اپیدمیولوژی و میکروبیولوژی گامالیه مستقر در مسکو که زیرمجموعه وزارت بهداشت روسیه به شمار می‌آیند این واکسن دو بخشی را تولید کرده‌اند. هر دو بخش با ویروس‌هایی شروع می‌شود که باعث سرماخوردگی می‌شود. این دو ویروس با نام‌های آدنو ۵ و آدنو ۲۶ به گونه‌ای مهندسی شده‌اند که پروتئین اسپایک ویروس کرونا را بسازند. اسپایک همان پروتئینی است که در سطح ویروس کرونا وجود دارد و ویروس با کمک آن به سلول‌های بدن می‌چسبد، وارد بدن می‌شود و سلول‌ها را آلوده می‌کند. از آنجا که این پروتئین روی سطح ویروس قرار دارد، آنتی‌بادی‌های ضدویروس هم همین پروتئین را مورد هدف قرار می‌دهند.

این رویکرد کاملا شبیه به رویکرد واکسن‌هایی است که محققان دانشگاه آکسفورد و همچنین محققان چینی برای واکسن خود اتخاذ کرده‌اند. طبق آخرین اطلاعاتی که در مورد آزمایش‌های واکسن اسپوتنیک-وی روی clinicaltrials.gov، وب‌سایت آمریکایی که آزمایش‌های بالینی واکسن‌ها را دنبال می‌کند، ابتدا واکسن حاوی آدنو ۲۶ به ۳۸ نفر تزریق شد و سه هفته بعد نیز واکسن مهندسی شده آدنو ۵ به آن‌ها تزریق شد. اما نتایج این تحقیقات هنوز جایی منتشر نشده است.

دانیل کوریتکس، ویروس‌شناس و متخصص بیماری‌های عفونی بیمارستان بریگام و زنان در بوستون، می‌گوید: استفاده از دو ویروس آدنو به جای یکی، غیرمعمول است، البته ممکن است این کار را برای حل یک مشکل احتمالی انجام داده باشند. با این حال، از آنجا که ممکن است بدن آنتی‌بادی‌هایی را در مقابل ویروس آدنوی حامل ثروتئین اسپایک ترشح کند، تقویت کننده‌ای با همان ویروس باز هم بی‌فایده است.

واکسن روی چند نفر تست شده؟
اونیما اوگبواگو، ویروس‌شناس دانشگاه ییل، می‌گوید: هنوز معلوم نیست که واکسن اسپوتنیک-وی روی چند نفر تست شده است. تنها تعداد ۳۸ نفر ثبت شده است. این تعداد برای مطالعه فاز اول کافی است، اما برای فازهای بعدی خیر.

معمولا در فاز دوم، ‌واکسن روی صدها نفز آزمایش می‌شود، اما نامه انجمن تحقیقات کارآزمایی بالینی روسیه حاکی از آن است که این واکسن در کمتر از ۱۰۰ نفر آزمایش شده است. این در حالی است که واکسن‌های دیگری که در گوشه‌های دیگر جهان در حال ساخت هستند، در فاز سوم روی ۳۰ هزار نفر آزمایش می‌شوند.

در آزمایش‌های فاز سوم است که تعیین می‌شود آیا واکسن واقعا افراد را از آلوده شدن در مقابل ویروس محافظت می‌کند یا خیر. این فاز به محققان امکان می‌دهد تا عوارض جانبی واکسن را نیز ارزیابی کنند. زیرا برخی از عوارض جانبی ممکن است از هر هزار نفر روی یک نفر بروز کند. پس بعید است که آزمایش روی ۲۰۰ نفر، این مساله را قابل تشخیص کند.

آیا روسیه مسابقه راه انداخته؟
محققان می‌گویند تولید واکسن کرونا مسابقه نیست. این نوع محصولات ملی نیستند. این شرکت‌های بین‌المللی هستند که واکسن‌ها را برای جهان می‌سازند. در نتیجه واکسن اسپوتنیک-وی بدون آزمایش فاز سوم، در سایر کشورها تائید نخواهد شد.

محققان همچنین می‌گویند: بهترین سناریو این است که روس‌ها خوش شانس‌ بودند و یک واکسن ایمن و موثر تولید کردند. اما بدترین چیز این است که واکسنی را ارائه دهند که کارساز نیست و اعتماد عموم مردم جهان را به همه واکسن‌ها از بین می‌برد. واکسنی که کار نمی‌کند یا بی‌خطر نیست، هیچ جایگاهی در جوامع بین‌المللی ندارد.