الهام مصدقی‌راد
مددسراها یا گرمخانه‌ها، مراکز اقامتی موقتی هستند که امکان اقامت شبانه همراه با ارائه غذای گرم، لباس تمیز و استحمام را برای زنان آسیب‌دیده یا در معرض آسیب فراهم می‌کنند؛ زنانی که اگر به‌هردلیل مجبور به اقامت شبانه در خیابان باشند، در معرض انواع آسیب‌ها قرار خواهند گرفت. برخی از آنها زنان معتادی هستند که خانواده را رها کرده یا طرد شده‌اند و اگر کارتن‌خوابی و پارک‌خوابی شبانه‌شان ادامه یابد، آنها را گرفتار مشکلات دیگری خواهد کرد. برخی دیگر زنان در راه مانده، بی‌سرپناه و تنهایی هستند که گرفتار اعتیاد نشده‌اند، اما بی‌خانمانی و آوارگی‌شان در شهر آنها را تهدید کرده و باید هرچه زودتر از این تهدیدها فاصله بگیرند. تهران هم‌اکنون 3 مددسرای ویژه زنان دارد و قرار است به‌زودی چهارمین مددسرای زنان نیز راه‌اندازی شود.
مددسرای شوش یا نام دیگرش یاس، مددسرای چیتگر با نام نیلوفرآبی و مددسرای دره فرحزاد با نام یلدا، ظرفیت رسمی و اضطرارشان در مجموع 340 نفر است که همگی با راهبری سازمان‌های مردم‌نهاد فعال و متخصص در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی چند سالی است به پناهگاهی برای زنان آسیب‌دیده و تنها تبدیل شده‌اند؛ زنان آسیب‌دیده‌ای که نخستین نیازهای آنها، غذای گرم، جای خواب امن و مناسب و بهداشت و نظافت‌شان در این اماکن مورد توجه قرار می‌گیرد. در کنار تمام این خدمات، مددکاران مددسراها نیز در کنار مددجویان قرار می‌گیرند تا به آنها انگیزه دوباره برای زندگی سالم را بدهند. برخی از زنان معتادی که شب‌ها در مددسراها اقامت دارند، ترغیب به ترک مواد شده و با خواست خود به مراکز درمان و ترک موادمخدر ارجاع داده می‌شوند. 2 مرکز واقع در منطقه 22 و 15 ویژه همین زنان است با این تفاوت که مرکز درمانی منطقه 15، مادران معتاد داوطلب ترک را همراه با کودکانشان نگهداری می‌کند. این کودکان معمولا جز مادرشان سرپرست دیگری ندارند و بهترین اتفاق نگهداری آنها در کنار یکدیگر و البته ارائه مراقبت‌های جداگانه است. تمام مددجویان معتادی که به مراکز ترک فرستاده می‌شوند، خودشان خواستار و داوطلب بهبودی بوده‌اند. مهدی گلشنی، سرپرست اداره امور مراکز سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی به همشهری، می‌گوید: «هیچ انگیزه‌ای برای معتادان به اندازه بازگشت سلامت خودشان نمی‌تواند در اقدام به ترک آنها مؤثر باشد. داوطلبان ترک، دیگر از ادامه وضعیت خود خسته شده و خواهان بازگشت به زندگی هستند.»

• مددسرای جدید زنان با خدمات حمایتی ویژه

تمام زنانی که در مددسراها اقامت دارند، معتاد نیستند. تعدادی از آنها زنان تنها و سالخورده، ‌دارای بیماری مزمن، اختلال حواس و البته بی‌خانمان و تنهایی هستند که در سامان‌سرای لویزان به‌صورت شبانه‌روزی نگهداری می‌شوند و مانند مددسراها، اقامتشان شبانه نیست، اما دسته دیگری از زنان نیز وجود دارند که نه بیمار و سالخورده‌اند و نه معتاد و کارتن‌خواب. این زنان یا افراد بی‌پناهی هستند که به هر دلیل آواره خیابان شده‌اند یا در راه ماندگانی‌اند که برای انجام کاری به تهران آمده، اما توان پرداخت کرایه مسافرخانه را هم ندارند یا زنان بهبودیافته از اعتیادند که نباید در میان سایر زنان آسیب‌دیده قرار بگیرند. مددسرای ویژه این زنان که هنوز نامی برایش انتخاب نشده در منطقه 8 و بزرگراه باقری قرار دارد و هفته آینده به‌صورت رسمی افتتاح خواهد شد. گلشنی درخصوص این مرکز به نقش پررنگ‌تر مددکاران اشاره کرده و می‌افزاید: «این مرکز از تیم مددکاری قوی و متبحری برخوردار است. این مددکاران از ابتدای ورود زنان در کنار آنها قرار خواهند گرفت تا اگر در مسیر انجام کار اداری در تهران هستند، زودتر کارشان به پایان برسد و به شهرشان بازگردند. اگر از خانواده جدا شده‌اند، دوباره به خانواده برگردند یا اگر تنها و بی‌سرپناهند، اقدام مؤثری برای رفع مشکلشان انجام شود. این مددسرا بیشتر شبیه پانسیون و مرکز موقتی خواهد بود که از گرفتار شدن این زنان در ورطه آسیب جلوگیری می‌کند.» به‌گفته سرپرست اداره امور مراکز سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهر تهران، ظرفیت این مرکز 20 نفر است و در شرایط بحران و اضطرار به 30 نفر خواهد رسید. بافت شهری و موقعیت این مرکز اجازه افزایش ظرفیت آن را نمی‌دهد.

• وضعیت سفید کرونا در مددسراهای پایتخت

حدود 2 هفته قبل تست کرونای 4 نفر از مددکاران مددسراها مثبت اعلام شد. همگی این افراد دوران قرنطینه را در خانه سپری کرده و 3 نفرشان بعد از بهبودی کامل به‌کار بازگشتند. یک مددکار دیگر نیز آخرین روزهای قرنطینه خانگی را سپری می‌کند. به‌گفته گلشنی، خوشبختانه هیچ‌کدام از مددجوها به کرونا مبتلا نشده‌اند و وضعیت مراکز سفید است. چند مددجویی که علائم سرماخوردگی داشتند نیز تحویل اورژانس شده و تست کرونای آنها منفی اعلام شده است. سیدمالک حسینی، سرپرست سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران نیز در این خصوص می‌گوید:‌ «تمامی گرمخانه‌ها همچنان ۲۴ساعته فعال است و دستورالعمل‌های بهداشتی، مراقبتی، ضدعفونی و بازرسی‌ها با همان شدتی که از روز اول شیوع کرونا انجام می‌شد، به‌طور مرتب انجام می‌شود. اگر مددجویی علائم ابتلا به کرونا را داشته باشد، تا زمان حضور عوامل اورژانس به اتاق ایزوله در گرمخانه منتقل می‌شود و پس از حضور اورژانس با یک همراه به مرکز درمانی می‌رود. با تشخیص پزشک اگر مددجو نیاز به آزمایش داشته باشد، آزمایش‌ها انجام می‌شود و درصورت منفی بودن نتیجه به گرمخانه بازمی‌گردد.» به گفته او، اگر نتیجه تست کرونای مددجویی مثبت باشد، برای جلوگیری از انتقال این بیماری و مراجعه نکردن مددجو از گرمخانه‌ای به گرمخانه دیگر مشخصات او در سیستم ثبت می‌شود. با توجه به اینکه علائم مددجویان درگیر اعتیاد در مواردی که دچار اختلال در مصرف موادمخدر می‌شوند، شبیه به علائم کروناست، هر علائمی مشاهده شود، آنان را به مراکز درمانی منتقل می‌کنیم که خوشبختانه تاکنون تست هیچ‌کدام از مددجویان مثبت نبوده است.

• اطلاعاتی از مددسراهای تهران

- 21 گرمخانه در تهران وجود دارد.
- 20 گرمخانه فعال است و یک ‌گرمخانه در شرایط اضطرار فعال می‌شود.
- 2500 نفر ظرفیت پذیرش گرمخانه‌هاست.
- 4 هزار نفر ظرفیت پذیرش گرمخانه به‌صورت کف‌خواب است.
- 1600 مددجو اکنون به‌طور متوسط در گرمخانه‌ها پذیرش می‌شوند.
- 40 درصد افزایش آمار پذیرش تابستان امسال نسبت به سال گذشته است.
- 12 هزار خانوار تهرانی از زمان شیوع کرونا در همکاری با شهروندان تحت پوشش حمایتی قرار گرفته‌اند.