سارا معصومي / آخرين دور از مذاكرات ايران و 1+5 در سال جاري در لوزان سوييس آغاز شد. در نخستين روز از اين مذاكرات، علي‌اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي ايران به مصاف سياسي ارنست مونيز، وزير انرژي ايالات متحده رفت. اين سومين دوئل فني ميان عالي‌رتبه‌ترين مقام‌هاي هسته‌اي دو كشور است كه در سه دور اخير مذاكرات آغاز و تا لوزان ادامه يافته است. گفته مي‌شود حضور صالحي و مونيز در مذاكرات ميان ايران و امريكا در قالب گفت‌وگوهاي هسته‌اي به گشايش گره‌هاي فني منتهي شده اما هنوز تمام تكه‌هاي پازل مذاكرات در كنار هم قرار نگرفته است. تكه‌هاي مفقود يا همان پرانتزهاي باز در حال حاضر اصلي‌ترين مانع براي رسيدن به توافق جامع هسته‌اي هستند. همزمان با برگزاري مذاكرات فني ميان صالحي و مونيز، معاونان وزير امور خارجه كشورمان كه اعضاي ارشد تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي هم هستند با همتاهاي امريكايي خود ديدار داشتند. به اين ديدارها بايد ديدار كارشناسان دو تيم در حاشيه را هم اضافه كرد. تا لحظه تنظيم اين خبر ديدار وعده داده شده ميان محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان و جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده برگزار نشده است اما بنابر اعلام وزارت امور خارجه امريكا، كري روز گذشته از شرم‌الشيخ مصر راهي لوزان شد تا با همتاي ايراني خود ديدار و گفت‌وگويي البته هسته‌يي داشته باشد.
سناريوي غيرقابل تكرار تمديد
ايران و 1+5، وارد هجدهمين ماه مذاكرات فشرده هسته‌اي در دولت يازدهم شده‌اند؛ دولتي كه مي‌گويد حاضر است براي اطمينان بخشي در خصوص صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي خود برخي محدوديت‌هاي فني را پذيرفته و البته در ازاي آن از شش كشور مقابل خود مي‌خواهد كه به حقوق هسته‌اي ايران بر اساس معاهده منع تكثير تسليحات هسته‌اي احترام بگذارند و تحريم‌هاي چندجانبه‌اي را كه عليه اين كشور اعمال كرده است، لغو كند. تمام نشانه‌ها حاكي از آن است كه تمديدي ديگر در كار مذاكرات هسته‌اي نخواهد بود. سومين تمديد، ديگر نمي‌تواند راهگشاي مشكلاتي باشد كه به نظر مي‌رسد مسير رسيدن به توافق را پرسنگلاخ كرده‌اند. جان كري، وزير امور خارجه امريكا نيز پيش از ديدار با همتاي ايراني خود در مصاحبه با شبكه سي بي‌اس، با غيرسازنده خواندن تمديد مذاكرات هسته‌اي به صراحت اعلام كرد كه تكرار اين سناريو غيرمحتمل خواهد بود. رييس دستگاه ديپلماسي امريكا با اشاره به اينكه زمان در گذر است، اين مذاكرات را آخرين شانس براي رسيدن به توافق هسته‌اي با ايران خواند. ايران و شش كشور مقابل آن در اين مذاكرات دو بازه زماني مارس و ژوئن را براي به مقصود رساندن سياسي و فني مذاكرات تعيين كرده‌اند و جان كري اعتقاد دارد كه اگر طرفين در اين بازه زماني نتوانند تصميم‌هاي لازم را بگيرند، پس از اين زمان هم اتخاذ اين تصميم‌ها ممكن نخواهد بود.
وزير امور خارجه دولت دموكرات امريكا كه نخستين وزير امور خارجه امريكايي است كه با همتاي ايراني خود پس از انقلاب اسلامي ديدارهاي مكرر داشته است در اين گفت‌وگو تصريح كرد كه پس از نخستين ديدار با ظريف در لوزان سوييس بهتر مي‌تواند به اين پرسش پاسخ دهد كه
دو طرف در حال حاضر در چه مرحله‌اي از فرآيند مذاكرات قرار دارند. كري در اين گفت‌وگو براي چندمين بار در چند روز گذشته و پس از طرح نامه 47 سناتور امريكايي به ايران اعلام كرد كه كنگره حق تغيير يك توافق اجرايي را نخواهد داشت. وزير امور خارجه امريكا با بيان اينكه مذاكره‌كنندگان 1+5، پيشرفت‌هايي را در زمينه محدود كردن فناوري هسته‌اي ايران حاصل آورده‌اند، تاكيد كرد كه هم‌اكنون زمان آن رسيده است كه تصميمات سياسي سخت و جدي اتخاذ شود.
اراده سياسي، شاه‌كليد تفاهم سياسي
طرف مقابل در شرايطي از ايران مي‌خواهد كه تصميم‌هاي سخت را در روزهاي ورود مذاكرات به فصل پاياني اتخاذ كند كه تيم مذاكره‌كننده ايران با پذيرش برخي محدوديت‌هاي فني بر برنامه هسته‌اي خود، اراده سياسي خود را به نمايش گذاشته است و اراده سياسي طرف مقابل كه لازمه توافق جامع است بايد در رفع تحريم‌ها نمايان شود. استراتژي تيم مذاكره‌كننده كشورمان در 18 ماه گذشته همواره بر منطق برد – برد استوار بوده است و در حال حاضر نيز تيم عزم خود را جزم كرده است كه ابتدا درباره موضوعات مختلف به راه‌حلي عاقلانه و عادلانه با كشورهاي 1+5 رسيده و سپس آن را مكتوب كند. بر اساس برنامه اعلام شده از سوي ايران، هرگونه توافقي بايد بر سر همه موضوعات و شامل جزييات و كليات باشد. با اين‌همه به نظر مي‌رسد كه ايران و شش كشور مقابل آن در مذاكرات هسته‌اي در واپسين روزهاي زمستان 93 براي به نتيجه رساندن فصل آخر مذاكرات با هم گفت‌وگو مي‌كنند تا شايد بتوانند مقدمات پايان خوش شاهنامه‌اي 12 ساله را رقم بزنند. ماه مارس در تقويم مذاكراتي گفت‌وگوها ميان ايران و 1+5 به نخستين ضرب‌الاجل زماني براي رسيدن به تفاهمي سياسي پس از تمديد توافقنامه ژنو در نوامبر 2014 بدل شده است. هرچند تا پايان ماه مارس هنوز 15 روز زمان باقي است اما به نظر مي‌رسد كه تمام نگاه‌ها به لوزان دوخته شده است تا شايد دو طرف بتوانند در اين شش روز مذاكره فشرده به گره‌گشايي در موضوعات روي ميز برسند. گره‌گشايي‌اي كه به گفته سيدعباس عراقچي، عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده كشورمان مي‌تواند به اين معنا دو طرف بتوانند تا پايان ماه مارس اعلام كنند كه براي گره‌گشايي از اختلاف‌ها به راهكارهايي رسيده‌اند، مي‌توان به ادامه مذاكرات تا پايان ماه ژوئن يا حتي زودتر از آن براي امضاي توافق جامع هسته‌اي اميدوار بود. شانس توافق ميان ايران و 1+5 اندكي بيش از 50 درصد اعلام شده است و شايد در لوزان دو‌طرف بتوانند بر وزنه مثبت اين معادله به سمت توافق بيفزايند. بر همين اساس واشنگتن‌پست نيز در تازه‌ترين گزارش خود اعلام كرد كه اين دور از مذاكرات در حالي آغاز شده است كه نشانه‌هايي از حصول توافق در ماه جاري ميلادي مشاهده مي‌شود و به‌زودي توافقي كلي درباره برنامه هسته‌اي ايران اعلام مي‌شود. اين روزنامه در اين خصوص نوشت: احتمال زيادي وجود دارد كه يك توافق تاريخي درباره موضوع هسته‌اي ايران قريب‌الوقوع باشد. در حالي كه مقامات هشدار مي‌دهند كه ممكن است توافقي حاصل نشود اما نشانه‌هايي وجود دارد مبني بر اينكه مذاكره‌كنندگان ايران و 1+5 به زودي يك نوع توافق كلي را اعلام مي‌كنند و كار روي جزييات فني نيز تا پايان مهلت ژوئن ادامه خواهد داشت. واشنگتن‌پست در اين گزارش با توجه به تلاش‌هاي جان كري در مذاكرات مستقيم با «محمد جواد ظريف» نوشت: وي اخيرا سفري به منطقه خليج‌فارس داشته است تا به كشورهاي عربي نگران از توافق هسته‌اي، اطمينان دهد.
در انتظار پيشرفت
چشم‌ها به لوزان دوخته شده است تا شايد در فاصله زماني اعلام شده شش روز مذاكره در اين شهر دو طرف بتوانند با عبور از اختلاف‌ها، به مرحله نگارش جزييات وارد شوند. سيد عباس عراقچي، معاون وزير امور خارجه روز گذشته همزمان با آغاز اين دور جديد مذاكرات اعلام كرد كه تهران اميدوار است مهم‌ترين اختلافات ميان ايران و امريكا در دور جديد مذاكرات هسته‌اي حل شود: ما هنوز اختلافات جدي با يكديگر داريم. در اين دوره از مذاكرات خواهيم ديد كه آيا قادر خواهيم بود از عهده اين مسائل برآييم يا نه. ما به پيشرفت‌هايي در طول دوره‌هاي اخير مذاكرات هسته‌اي دست يافتيم. در اين دور از مذاكرات نيز خواهيم ديد كه آيا مي‌توانيم به پيشرفتي دست يابيم يا خير؟
مذاكره در لوزان، مقابله در واشنگتن
جان كري از شرم الشيخ راهي لوزان شد تا آخرين تيرهاي در تركش را براي به ثمر رساندن مذاكرات هسته‌اي با ايران شليك كند. همزمان با دوئل ديپلماتيك وزراي امور خارجه ايران و امريكا در سوييس، كاخ سفيد هم در جدال مداوم با كنگره‌اي تا دندان مجهز به جمهوريخواهاني است كه مخالف هرگونه مذاكره با ايران هستند. در تازه‌ترين تحول رخ داده در اين خصوص، «دنيس مك دانف» رييس ستاد كاركنان كاخ سفيد به سناتورهاي جمهوريخواه هشدار داد كه لايحه نظارت كنگره بر هرگونه توافق نهايي ايران و 1+5، «تاثيرات بسيار منفي» بر مذاكرات خواهد گذاشت. به گزارش رويترز، اين نامه هشدارآميز مك دانف درست چند روز قبل از رسيدن مهلت پايان مارس براي رسيدن طرفين مذاكره به يك تفاهم سياسي در خصوص موضوع هسته‌اي ايران، به سناتورهاي جمهوريخواه فرستاده شده است. جمهوريخواهان كنگره كه مخالف مذاكرات هسته‌اي هستند لايحه‌اي را پيشنهاد كرده‌اند كه تاييد و نظارت كنگره بر هرگونه توافق نهايي با ايران را ضروري مي‌داند. كاخ سفيد پيش تر اعلام كرده بود كه «باراك اوباما» چنين لايحه‌اي را در صورت تصويب نهايي، وتو خواهد كرد. مك دانف ادامه داد كه كنگره در نهايت قدرت لغو يا ادامه تحريم‌هاي ايران را دارد اما هرگونه لايحه‌اي كه نمايندگان كنگره به تصويب درآورند، مي‌تواند به روند مذاكرات هسته‌اي لطمه وارد آورد. وي در نامه هشدارآميز خود نوشت: ما معتقديم كه چنين لايحه‌اي احتمالا تاثيرات بسيار منفي بر روند مذاكرات خواهد گذاشت، تندروها را تقويت مي‌كند و با واكنش غيرسازنده از طرف مجلس ايران روبه‌رو خواهد شد و موضع امريكا را از همپيمانان ما در مذاكرات تفكيك مي‌كند و يك‌بار ديگر توانمندي ما براي مذاكره براي رسيدن به توافق را زير سوال مي‌‌برد.
∎