سرویس جهان مشرق - تحلیل روزنامه نیویورک‌تایمز نشان می‌دهد حداقل ۱۰۰ سازمان مجری قانون که بسیاری‌شان در شهرهای بزرگ واقع شده‌اند طی هفته‌های اخیر از گاز اشک‌آور ضد معترضان به وحشیگری پلیس و نژادپرستی استفاده کرده‌اند. به گفته استوارت شریدر از دانشگاه جان هاپکینز که در زمینه نژاد و شیوه‌های پلیسی مطالعه می‌کند، این گسترده‌ترین مورد از بکارگیری گاز اشک‌آور در داخل ضد تظاهرکنندگان از زمان آشوب‌های چند ساله در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ به شمار می‌رود.

وی در این باره اظهار داشت:

«هزاران هزار نفر از مردم کاملاً عادی که فکر می‌کردند به یک تظاهرات اعتراضی معمولی می‌روند با پاسخ تهاجمی پلیس مواجهه شده‌اند. این به خودی خود تا حدودی وحشتناک است. پلیس در نهایت موفق شده مردم را عصبانی‌تر کند.»

روزنامه نیویورک‌تایمز به سراغ ادارات پلیس رفت و عکس‌ها، ویدئوها، نشست‌های مطبوعاتی، و بیانیه‌های پلیس در خصوص صدها رویداد که از روز ۲۶ ماه مه به بعد در سطح کشور اتفاق افتاده بودند را بررسی نمود. روز ۲۶ مه همان روزی است که اولین اعتراضات در مینیاپولیس اتفاق افتادند. البته فهرستی که در اینجا ارائه شد جامع و کامل نیست ــ ادارات پلیسی که پاسخ‌های شفاف ندادند یا استفاده از گاز اشک‌آور را تکذیب کردند در اینجا لحاظ نشده‌اند.

گاز اشک‌آور از دیرباز در داخل و خارج جهت متفرق ساختن جمعیت در جریان اعتراضات و آشوب‌ها استفاده شده است، علیرغم آنکه طبق کنوانسیون منع تسلیحات شیمیایی استفاده از آن در جنگ ممنوع شده است.

گاز اشک‌آور اگر به درستی استفاده شود موجب فرار مردم می‌شود، زیرا باعث ایجاد سوزش در چشم‌ها، پوست، و ریه می‌شود بدون آنکه در بلندمدت آسیب جدی به بار بیاورد. اما در مواردی که مأموران مجری قانون از آن سوءاستفاده می‌کنند، این امر می‌تواند به صدمات جدی بینجامد. قرارگیری طولانی مدت در معرض گاز اشک‌آور یا استفاده از دوزهای بالای آن می‌تواند به بروز آسیب دائمی به بینایی، آسم، و دیگر صدمات طولانی مدت منجر شود.

گاز اشک‌آور و گسترش شیوع کرونا

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که گاز اشک‌آور و دیگر سلاح‌هایی که به‌زعم نیروهای مجری قانون غیرمرگبار محسوب می‌شوند، می‌توانند آسیب جدی وارد کنند و حتی به مرگ بینجامند.

همچنین شواهد و قرائنی موجود هستند دال بر اینکه استفاده از گاز اشک‌آور می‌تواند شیوع ویروس کرونا را وخامت بخشد. از آنجا که گاز اشک‌آورتر و خشک را با هم می‌سوزاند، برای پلیس آسان نیست که تأثیر آن را به هدف مربوطه محدود سازد و برخی از کارشناسان لزوم استفاده از آن در جریان اعتراضات اخیر را زیر سؤال برده‌اند.

جنیفر کابینا استاد مدرسه عدالت کیفری دانشگاه ایالتی میشیگان که در زمینه اعتراضات نژادی مطالعه می‌کند در این باره می‌گوید:

«کاربرد زور توسط نیروهای مجری قانون صرفاً به افزایش خشونت و صدمات منجر می‌شود. رسالت اصلی مأموران پلیس حفظ صلح و حراست و خدمت است.»

گسترش بکارگیری گاز اشک‌آور به انتقادات در این خصوص دامن زده و برخی قانونگذاران خواستار ممنوعیت بکارگیری آن در ماساچوست و نیواورلئان شده‌اند. شهرهای دیگر از جمله دِنوِر، سیاتل، پورتلند، و دالاس همگی استفاده پلیس از گاز اشک‌آور را موقتاً ممنوع اعلام کرده‌اند.

پلیس در جریان اعتراضات اخیر به چه نحو از گاز اشک‌آور استفاده کرد؟

کارشناسان می‌گویند مأموران پلیس باید نارنجک‌های گاز اشک‌آور را در فاصله‌های کوتاه و به سمت گوشه جمعیت پرتاب کنند تا بدین طریق حداقل تعداد افراد در معرض آن قرار گیرند و هیچ آسیبی به آنها وارد نشود. اما عکس‌ها و ویدئوهای مربوط به رویارویی پلیس با معترضان نشان می‌دهند که تاکتیک‌های مورد استفاده با ایمن‌ترین شیوه‌های کاربرد گاز اشک‌آور همخوانی ندارند.

به گزارش شبکه کی‌سی‌تی‌وی نیوز ۵ مردی از شهر آرکانزاس در اثر پرتاب گاز اشک‌آور توسط پلیس از ناحیه پا مجروح شده است.

بالین بریک دانشجوی ۲۱ ساله در شهر فورت وین ایالت ایندیانا یک چشمش را در اثر اصابت گاز اشک‌آور از دست داد. پلیس با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد استفاده از گاز اشک‌آور پس از صدور دستور مبنی بر ترک محل صورت گرفته است.

بریک در جریان مصاحبه تلفنی در این خصوص گفت:

«عصبانی‌ام از آن جهت که داشتم به وحشیگری پلیس اعتراض می‌کردم و قربانی وحشیگری پلیس شدم.»

در شهر شارلوت واقع در ایالت کارولینای شمالی، شبکه وی‌سی‌ان‌سی گزارش داد پلیس در هر دو سمت خیابان از گاز اشک‌آور استفاده کرده و معترضان را محاصره کرده است. در یک ویدئوی مربوط به فیلادلفیا که به طور گسترده در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شد، مأموران پلیس اقدام به پرتاب گاز اشک‌آور به سمت جمعیت بزرگی از مردم کردند که در بزرگراه گرفتار شده بودند و هیچ راه فراری نداشتند.

آنا فینبوم کارشناس گاز اشک‌آور از دانشگاه بورنموث انگلیس در این باره گفت:

«ما شاهد استفاده از آن هنگام گیر افتادن در برخی جاهای مشخص هستیم. طبق پروتکل، همیشه باید یک راه فرار وجود داشته باشد.»

در شهر لوییسویل ابالت کنتاکی، معترضان گزارش دادند که گاز اشک‌آور بدون هرگونه هشداری علیه معترضان صلح‌طلب استفاده شده است. در پورتلند، یک قاضی محدودیت‌های موقت در خصوص استفاده پلیس از گاز اشک‌آور وضع کرد و در این خصوص گفت از گاز اشک‌آور جهت متفرق کردن معترضان صلح‌طلب استفاده شده است.

لورن بروک ایزن مدیر مرکز عدالت برنان در دانشگاه نیویورک در این خصوص اظهار داشت:

«مردم خودشان دارند می‌بینند که این معترضان اکثراً صلح‌طلب هستند.»

رؤسای پلیس در سرتاسر کشور از کاربرد گاز اشک‌آور دفاع کرده‌اند و گفته‌اند که این آخرین حربه پس از اعلام لزوم متفرق شدن جمعیت یا هنگام مواجه مأموران با معترضان خشونت‌طلب بوده است.

دینا کانترل رئیس پلیس سان لوییس اوبیسپو واقع در ایالت کالیفرنیا در یک نشست خبری اظهار داشت:

«ما بطور کامل و شفاف دستور دادیم مردم متفرق شوند؛ بارها چنین دستوری صادر شده است.» وی افزود رویارویی در یک مورد ساعت‌ها به طول انجامیده است: «بطری، سنگ، ترقه، و دیگر اشیا به سمت مأموران مجری قانون پرتاب می‌شدند.»

اداره پلیس شهر دولویت واقع در ایالت مینه‌سوتا در پاسخ به سؤالی درباره استفاده از گاز اشک‌آور این بیانیه را از طریق ایمیل ارسال کرد:

«صرفاً پس از بررسی دقیق و مشورت با فرماندهان حاضر در صحنه استفاده از گاز اشک‌آور تائید شد که این امر تأثیر فوری و موفقی در متفرق ساختن یک تجمع خطرناک و غیرقانونی داشت.»

اداره پلیس شهر اوکلاهاماسیتی گفت مأمورانش از روز ۳۰ ماه مه به بعد در پاسخ به معترضانی که اموال خصوصی و عمومی را تخریب و به مأموران پلیس حمله کرده بودند بیش از ۲۵ گاز اشک‌آور دستی و بیش از ۹۵ گاز اشک‌آور پرتابی بکار گرفته‌اند.

آندرو والش معاون اداره پلیس لاس‌وگاس اظهار داشت این اولین بار از زمان ناآرامی‌های سال ۱۹۹۲ در ارتباط با رادنی کینگ است که از گاز اشک‌آور جهت مهار بی‌نظمی عمومی در لاس‌وگاس استفاده می‌شود.

ادارات پلیس در دو شهر از بزرگ‌ترین شهرهای آمریکا ــ نیویورک و لوس‌آنجلس ــ گفتند که از گاز اشک‌آور استفاده نکرده‌اند، هرچند آنها از دیگر تاکتیک‌های مهار شورش از جمله باطوم و گلوله‌های پلاستیکی بهره گرفتند.

اختلاف بر سر معنای واژگان

عبارت «گاز اشک‌آور» که در توصیف مواد شیمیایی مورد استفاده جهت مهار جمعیت استفاده می‌شود در قانون تعریف نشده است. دو مورد از مواد شیمیایی که در جریان اعتراضات اخیر استفاده شدند در بسیاری از زرادخانه‌های پلیس ذخیره‌سازی شده‌اند. این دو عبارتند: سی‌اس (CS)، ترکیب شیمیایی که توسط قوطی‌ها یا نارنجک‌های پرتاب‌شده به سمت معترضان پخش می‌شود؛ و اوسی (OC) که از فلفل قرمز تهیه می‌شود و در قوطی، نارنجک، گلوله، و اسپری تعبیه می‌شود.

ترکیبات فلفل شاید بی‌خطرتر از «گاز اشک‌آور» به نظر برسند، اما مهمات جدیدتری که از ترکیبات مشتق از فلفل استفاده می‌کنند شاید به اندازه مواد سنتی مورد استفاده جهت مهار جمعیت قوی و کاری باشند. آنها اثر مشابهی بر روی مردم دارند: درد طاقت‌فرسا و تنفس دردناک.

دکتر اسون اریک جوردت استاد دانشگاه دوک که درباره استفاده از گاز اشک‌آور مطالعه می‌کند در این باره گفت:

«آنها به میزانی غنی می‌شوند که در طبیعت مشاهده نمی‌شود ــ صد بار یا هزار بار قوی‌تر هستند.»

با این وجود، بعضی‌ها در حوزه اجرای قانون میان این دو تمایز قائل می‌شوند و برخی مقامات دولتی تصور می‌کنند ترکیبات فلفلی ایمن‌تر هستند. اما به گفته دکتر جوردت چنین چیزی درست نیست.

وی در این باره می‌گوید:

«فکر می‌کنم در قالب چنین تمایزی اذهان عمومی را فریب می‌دهند. هیچ پژوهشی در تائید این تمایز وجود ندارد. آنها در مقایسه با گذشته مقادیر بیشتری از اینگونه مواد را بکار می‌گیرند.»

چند اداره پلیس که نشریه نیویورک‌تایمز با آنها تماس گرفت استفاده از گاز اشک‌آور را تکذیب کردند. اما مقامات گفتند موادی نظیر «سوزش‌آورهای شیمیایی» و «عامل‌های شیمیایی» یا «پرتابه‌های فلفل» استفاده شده‌اند. ابهام معنایی معمولاً برای کسانی که استفاده از گاز اشک‌آور را رصد و مطالعه می‌کنند اهمیتی ندارد. از نظر آنها، سی‌اس (که به شکل پودر است) و ترکیبات مشتق از فلفل به مثابه گاز اشک‌آور هستند.

ادارات پلیس از مواد مورد استفاده جهت مهار شورش استفاده می‌کنند بدون آنکه از تأثیر آنها بر مردم چیزی بدانند.

دکتر جورت می‌گوید:

«در خصوص آنچه ادارات پلیس خریداری می‌کنند و نحوه استفاده از آنها نظارت چندانی وجود ندارد.» وی افزود پلیس در زمینه گاز اشک‌آور از طرف تولیدکنندگان آموزش می‌بیند و این امر موجب می‌شود که آنها گاز اشک‌آور را ابزار اصلی مهار جمعت قلمداد کنند.

وی در این باره اظهار داشت:

«فکر می‌کنم این موضوع ذهنیت آنها را تغییر می‌دهد و موجب می‌شود گاز اشک‌آور را نه به‌عنوان آخرین حربه بلکه به‌عنوان اولین حربه ضد معترضان بکار گیرند.»