فلسفه تشکیل شورایاری‌ها چیست و چه تفاوتی با دیگر نهادها در اداره کارآمد شهر دارد؟
در آغاز صحبت عرض کنم، اگر ما یک جداسازی منطقی بین وظایف مدیریت محلی و شهری و وظایف دولت انجام دهیم شناخت بهتری از جایگاه شورایاری‌ها و نهاد شورا به‌دست خواهد آمد. بر اساس قانون اساسی (اصول ششم، هفتم و یکصدم) شوراها (اعم از شوراهای شهر و شورایاری‌ها و ...) یکی از ارکان اداره کشور درنظر گرفته شده‌اند. در هنگام تدوین این اصول، درخصوص صحبت‌هایی که پیرامون تصویب آن صورت گرفت، چنان که بیان شد این نگاه کلی نسبت به شوراها وجود داشت که شوراها، به‌عنوای یکی از ارکان مردمی در نظر گرفته شده است که الزاما نباید به سطح فعلی تنزل پیدا می‌کرد.
یعنی شما اعتقاد دارید که شوراها و شورایاری‌ها نتوانسته‌اند جایگاه مطلوب خود را به‌دست بیاورند؟
قطعا، ما امروز در دوران طفولیت و نوپایی این نهادها قرار داریم. نهاد شورا بر اساس قانون اساسی خصوصا اصول ششم و هفتم دارای جایگاه رفیعی در نظام تصمیم‌گیری و اجراست به‌نحوی که یکی از ارکان تصمیم‌گیر و اداره‌کننده در جامعه به حساب می‌آید که حیطه سیاست گذاری آنها را، قانون گذار اساسی در هفت حوزه (برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی) قرار می‌دهد که این قانون، وجه تکلیف نهاد شورا در سطح کلان و شورایاری در سطح محلات است. متاسفانه، غفلت‌ها در تدوین به موقع قوانین عادی و نامتناسب بودن این قوانین با جایگاه شوراها در قانون اساسی، شرایط سخت و دشواری پیشروی نهاد شوراها در سطوح محلی و اداره شهرها قرار داده است. لذا بر اساس این مواد از قانون اساسی، شوراها نه‌تنها باری بردوش دولت بار نمی کنند که از اختیارات حقوقی و قانونی خود نیز محروم شده‌اند. عدم اقدام به موقع مجلس و دولت در تدوین قوانین مناسب با اختیارات شوراها در سطح کشور، امروز بار سنگینی از انتظارات جامعه را بر دوش شوراهای اسلامی قرار داده است.
مجلس و دولت در این خصوص چه اقداماتی باید انجام دهند؟
انتظاری که امروز ما از مجلس و دولت داریم این است که دست به دست نظام شورایی داده و کمک کنند که با تدوین و اجرای قوانین ضروری و مناسب، مشکلات حقوقی و اختیاری شوراهای اسلامی شهر و شورایاری‌ها را از اساس حل کرده و به‌صورت مطلوب زمینه تحقق عدالت و نظارت اجتماعی را فراهم کنند تا انشاءا... بخش عمده‌ای از مشکلات موجود در سطح شهرها و حوزه‌های مختلف سیاست‌گذاری محلی برطرف شود. به‌طور یقین آینده شهر تهران و دیگر کلانشهرها وابسته به کارآمدی و کارآیی مدیران تقنینی و اجرایی امور شهر است و این زمانی صورت واقعیت به خود می‌گیرد که در نهادهای سیاست‌گذاری، بنا بر کاهش تصدی‌گری دولت (قوه مقننه و مجریه) و افزایش نظارت شهروندان از مجرای شوراها و شورایاری‌ها باشد. اما شما به مکاتبات اداری شورا نگاهی بیندازید، می‌بینید که شورای شهر در کمترین امور مربوط به خود مجبور به پاسخگویی‌های وقت‌گیر اداری اجرایی و تقنینی است درصورتی که می‌توان با تدوین قوانین مناسب زمینه‌های بروز کارآیی و کارآمدی نهاد شورا را بیشتر کرد. تجربه اثبات کرده است که درخصوص شکل‌گیری شوراها و شورایاری‌های کارآمد در شهر تهران باید به این نکته دقت داشت که همواره ظهور و بروز کارآمدی در اداره امور شهر تهران، مدیون تثبیت هویت و کسب مشروعیت قانونی و کارکردی نهاد شورای اسلامی و نهادهای مرتبط با آن است. لذا دولت و مجلس خود باید پیشگام، واگذاری اختیارات محلی به نهادهای محلی باشند. پافشاری دولت بر اداره نهادهای قابل واگذاری تنها به بار مسئولیت‌های دولت اضافه کرده و هزینه‌هایی نیز به مدیریت شهری وارد می‌کند.
آیا نهاد شورا اعم از شورای اسلامی و شورایاری در سطح محلات هم با مشکلاتی روبه‌رو است؟
متاسفانه مسائل معرفت‌شناختی، مهم‌ترین عامل در پا نگرفتن شوراها در سطح کشور است که به آن اشاره کردیم. این مسائل در کنار نوپایگی نهاد شورا و برخی مسائل جامعه‌شناختی عاملی شده که مردم آنچنان که باید و شاید از شوراها انتظار نداشته باشند و در سطح ایده‌آل مشارکت خود را بروز ندهند ولی به نسبت گذشته شرایط به‌کلی تغییر کرده است. امروز جامعه بیشتر از گذشته تاثیرگذاری مشارکت انتخاباتی و پیوسته خود را در مدیریت شهر می‌بیند هرچند که با سطح ایده‌آل آن فاصله وجود دارد ولی به‌طور محسوس هر محله و منطقه‌ای که شهروندان پیگیر و پرسشگرتری داشته است، کارآیی و بهره‌وری مدیریت شهری نیز افزایش یافته است.
به مسائل جامعه‌شناختی اشاره کردید، منظورتان چیست؟
واقعیت محلات شهر تهران این است که اغلب آنها دیگر رنگ و بوی قدیمی خود را از دست داده‌اند، توان بالای مهاجرپذیری شهر تهران موجب شده که ساختار شکلی و اجتماعی محلات به‌طور کل تغییراتی داشته باشد که اینها عامل کاهش سرمایه‌های اجتماعی به حساب می‌آیند. متاسفانه عمده ساکنان جدید محلات شهر تهران، تعلق‌خاطر لازم را ندارند و بی‌تفاوت از مسائل و مشکلات شهری، مسائل مربوط به زندگی خود را دنبال می‌کنند که در این میان نقش آقایان به نسبت خانم‌ها رنگ منفی‌تری به خود گرفته است. خوشبختانه در خلاء حضور جدی آقایان، خانم‌ها توانسته‌اند بار مشارکت اجتماعی در مدیریت محلات و حل مشکلات مختلف آن را تا حدودی بردوش گیرند و فعالیت‌هایی داشته باشند.
با توجه به اینکه در آستانه انتخابات چهارمین دوره شورا یاری‌ها هستیم، می‌پذیرید که انتخابات شورایاری‌ها وقتی معنا پیدا می‌کند که هر محله هویت خود را داشته باشد؟
پاسخ این سوال دووجهی است؛ یعنی هم بله و هم نه. اگر هویت محلی در شهر تهران تثبیت شود و به واسطه عوامل مختلف دچار تغییر و نوسان نگردد، احساس مسئولیت، مشارکت، اعتماد و ... در شهروندان بیشتر می‌شود به تبع آن، مشارکت و شور انتخاباتی و تلاش برای مسئولیت‌پذیری نیز بیشتر می‌شود. اما نباید هویت را همه چیز یک محله درنظر بگیریم و به‌واسطه ضعف هویت برخی محلات به کلی خط بطلان بر مشارکت مردم کشیده شود. اولا هویت واحد و جمعی، تنها معطوف به ساکن بودن صرف در یک محله یا منطقه نیست، دوما هویت به مرور زمان و با مشارکت‌های اجتماعی و سیاسی نیز قابل شکل‌گیری است. به تعبیری بین هویت محلی و جمعی و فرآیند انتخابات یک ارتباط دوسویه و تقویت‌کننده وجود دارد که انشاءا... انتخابات محلی همچون شوراهای اسلامی و شورایاری‌ها به یکی از عوامل جدی تقویت این هویت‌ها در سطح محلات شهر تهران تبدیل شود.
فکر می‌کنید که این ظرفیت در شورایاری‌ها وجود دارد که در انتخاب شهردار تاثیرگذار باشند؟
به نظر بنده، آنچه در سطح محلات در دهه گذشته تا اکنون اتفاق افتاده است، افزایش حساسیت مردم نسبت مسائل محله خود است که این یک ظرفیت اجتماعی مهم در تاثیرگذاری آنها بر مدیریت محلات است. در این خصوص خیلی از مسائل را باید در نظر گرفت و قطعا نظرات کارشناسی زیادی قابل طرح شدن هستند. چنان که در ابتدای سخنانم عرض کردم، نهاد شورا به‌طور کل، با مشکلات زیادی در مدیریت شهر، دست و پنجه نرم می‌کند و هنوز ابتدای راه قرار دارد. انشاءا... که دست به دست همدیگر بدهیم و کمک کنیم که مسائل پیش روی شورا کمرنگ شده و فرصت‌های خدمت‌گذاری به مردم افزایش یابد.
با توجه به همه مشکلاتی که در راه شورایاری‌ها وجود دارد باز هم باید مردم را به حضور در انتخابات شورایاری‌ها دعوت کرد؟ شما مردم را به این کار توصیه می‌کنید؟
قطعا، نهاد شورا از آن مردم است و بهترین، اصیل‌ترین و درعین حال مدرن‌ترین شیوه مدیریت نه‌تنها در کشور ما که در دیگر کشور‌های پیشرفته دنیا، همین شوراهای محلی است. هدف اصلی مردم از تحقق انقلاب اسلامی، مشارکت و تصمیم‌گیری در امور مربوط به خودشان بوده است، به نحوی که این مهم جزء اولین پیام‌های حضرت امام(ره) در تشکیل نهاد شورای اسلامی است. حالا که دین و قانون و نظام جمهوری اسلامی ما، این ظرفیت را در اختیار جامعه قرار داده است، آیا جایز است که نخواهیم مردم حق مشارکت و تصمیم‌گیری داشته باشند؟ به نظر بنده مسئولیت دینی و اجتماعی هر فردی است که در مشارکت‌های اجتماعی، انتخاباتی و سیاسی جامعه خود شرکت داشته باشد و دیگران را نیز به این امر تشویق کند تا کسی بی‌تفاوت نسبت به آینده جامعه خود نباشد.
نحوه احراز شرایط نامزد‌های انتخاباتی شورایاری‌ها به چه شکلی بوده است؟
مثل همه انتخابات‌های دیگر، احراز شرایط ثبت‌نام نامزد‌های شورایاری‌ها بر اساس آیین‌نامه و مراجع چهارگانه متولی این امر صورت گرفته است که امری عادی و قانونی است و بر طبق روال نیز به اعتراض‌ها رسیدگی شد که خوشبختانه بیشتر نامزد‌ها شرایط لازم را احراز کردند. در احراز شرایط، باور بنده این بوده و هست که نباید به‌سادگی با آبروی و حیثت افراد بازی کرد و سهل‌انگاری نمود و «نبود شرایط لازم» را به‌معنای «بی‌صلاحیتی» افراد دانست. متاسفانه عدم جایگزینی واژه «احراز شرایط لازم» با واژه «صلاحیت» که بار منفی بیشتر با خود به همراه دارد، همیشه مشکلاتی پیش می‌آورد و باعث رنجش خاطر نامزد‌های انتخاباتی و خانواده‌های آنها می‌شود و البته که حق دارند. بنده ضمن پوزش از شهروندان عزیز، از رسانه‌های محترم نیز می‌خواهم که با ذره‌بین سیاسی این موضوع را تحلیل و بررسی نکنند. انتخابات شورایاری‌ها انتخاباتی غیرسیاسی و کاملا اجتماعی است و امید است که مردم عزیزمان همچون گذشته با شور و اشتیاق و حساسیت نسبت به مسائل پیرامون خودشان، مشارکت فعال و پرشوری در روز انتخابات داشته باشند.
با تشکر از وقتی که در اختیار ما گذاشتید، در پایان مطلبی هست که نیازی به گفتن داشته باشد؟
من نیز از شما و دیگر دوستان عزیزی که در کار رسانه و خبر و آگاهی‌بخشی به جامعه نقش ایفا می‌کنند، تشکر می‌کنم و امیدوارم که همه ما دست به دست همدیگر بدهیم و کمک کنیم که انتخاباتی پرشور، برگزار شود. از نامزد‌های شورایاری‌ها نیز خواهش می‌کنم که در امر تبلیغات به قوانین و مقررات کمیته تبلیغات احترام گذاشته و برای کسب رای بیشتر، اصول اخلاقی و اجتماعی را زیر پا نگذارند و همینطور به زیبایی و پاکیزگی شهر توجه کرده و حقوق مادی و معنوی شهروندان را رعایت کنند.
∎
نظر شما