روز گذشته، با پایین کشیده شدن قیمت ارز از تابلوی صرافی‌ها، کانال‌های تلگرامی و صفحه‌های اینستاگرامی که عمدتا توسط بازیگران وابسته به هسته‌های واسطه‌گری و دلالی بازار اداره می‌شود؛ دست به کشف قیمت زدند و نرخ دلار را تا آستانه ۱۸ هزار تومان بالا بردند. این رقم نزدیک به ۲۰۰ تومان نسبت به روز یکشنبه افزایش قیمت پیدا کرده و حالا نگرانی‌ها از وقوع نوسانات جدید قیمتی در بازار ارز را تشدید کرده است.
همزمان، کانون صرافان در اطلاعیه‌ای از صراف‌ها خواست نرخ ارز را در تارنمای خود قرار دهند چرا که بنا بر دستورالعمل موجود، صرافی‌ها در صورتی مجاز به خرید و فروش ارز هستند که قبلا نسبت به اعلام همزمان نرخ خرید و فروش در محل استقرار صرافی یا تارنمای صرافی اقدام کنند.
این در حالی است که با افزایش حدود ۲۴ هزار واحدی شاخص بورس که پس از چهار روز متوالی افت شاخص‌ها دیروز اتفاق افتاد؛ پیش‌بینی اصلی مبنی بر توقف پیشروی نرخ ارز در بازار آزاد بود. با این همه، هم نرخ دلار (به عنوان ارز پیشرو بازار) و هم سکه، به پیشروی ادامه دادند. دلار به ۱۷ هزار و ۸۳۰ تومان در پایان معاملات رسید و سکه بهار آزادی نیز رکورد جدیدی را در عدد ۷ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان جابه‌جا کرد.
با این حال، عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی تاکید دارد ثبات به بازار‌ها باز خواهد گشت. «ثبات بازار» وعده‌ای است که بار‌ها در ماه‌های گذشته تکرار شده است، اما بازار‌های مختلف همچنان از این وعده‌ها دور هستند و یک در میان با حملات سوداگرانه مواجه شده و قیمت‌ها را به نوسان می‌اندازند. افزایش قیمت دلار در سال جاری، اما اتفاق مهمی بود که افکار عمومی را به خود مشغول کرد. رشد قیمت‌ها در بازار دلار، آتش زیر خاکستر مانده در سایر بازار‌ها را نیز شعله‌ور کرد تا در یکی از کم‌تقاضاترین دوره‌های اقتصادی ایران، رشد قیمت‌ها در بازار‌ها به خبر روز تبدیل شود.
فعالان بازار می‌گویند دلار برای ورود به کانال قیمتی ۱۸ هزار تومان، باید سد مقاومتی ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان را بشکند. این اتفاق روز گذشته رخ داد. هرچند از ابتدای هفته، رویکرد افزایشی نرخ دلار، چنین روندی را نشان می‌داد. چنانکه در دو روز ابتدایی هفته، قیمت دلار نزدیک به ۶۰۰ تومان افزایش پیدا کرد؛ آن هم در شرایطی که در دو ماه ابتدایی سال، تقاضا برای ورود نقدینگی به بازار بورس شدت گرفته بود و کم و بیش، انتظار‌ها برای فعالان و واسطه‌گران مالی ارز را جهت حضور در بازار کمتر می‌کرد. اما اتفاقات رخ داده در بازار، موجب شد تا بار دیگر و در نبود عرضه درست از طریق صرافی‌ها، این کانال‌های مجازی باشند که به دست سفته‌بازان، اقدام به قیمت‌گذاری ارز کنند. فعالان سنتی بازار که عمدتا در صرافی‌ها حضور دارند؛ در این شرایط، استراتژی همیشگی را در پیش گرفته‌اند: کنار نشستن و تماشا کردن تحولات. آن‌ها می‌گویند در این شرایط، معاملات یک تیغ دولبه است که هم ممکن است سود کمی داشته باشد و هم به زیان هنگفت بینجامد. اما در نبود یک «کشف قیمت واقعی» در بازار سنتی ارز، هجوم معامله‌گران به سمت بازار سکه چشم‌گیرتر بوده است. سکه از ابتدای هفته تاکنون رشد قیمتی ۴۰۰ هزار تومانی را داشته است. هرچند فعالان بازار از وجود «حباب قیمتی» برای این کالای سرمایه‌ای صحبت می‌کنند، اما باید توجه داشت که بخشی از قیمت‌گذاری «سکه و طلا» در بازار ایران، با نیم‌نگاهی به قیمت‌های جهانی آن انجام می‌شود. همزمان با شیوع کرونا در جهان، ریزش بورس‌های معتبر جهانی اتفاقی بود که رخ داد و در نتیجه ریزش بورس‌های معتبر در کنار کاهش قیمت نفت، قیمت‌ها در بازار طلا روند افزایشی را تجربه کرد. در سه ماه اخیر قیمت طلا در بازار‌های جهانی بیش از ۲۰۰ دلار افزایش یافته است. این بدان معناست که افزایش قیمت‌ها در ایران نیز گزیرناپذیر می‌نماید.
در بازار این روز‌های کشور، سکه درحالی از ۶ میلیون وارد کانال ۷ میلیون شده که طبق اعلام برخی فعالان بازار طلا، سیگنال افزایش قیمت را از بورس دریافت کرده بود. البته بورسی‌ها نظر دیگری دارند و رشد قیمت دلار را عامل اصلی گرانی سکه ارزیابی می‌کنند.
نظر سیاستگذار
تئوری برخی کارشناسان اقتصادی برای دلایل افزایش قیمت‌ها در شرایط فعلی، تاثیرپذیری از کاهش قیمت نفت از یک سو و تحریم‌های امریکا علیه ایران از سوی دیگر است. در عین حال شیوع کرونا سبب شده برخی کارشناسان و حتی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی احتمال کاهش درآمد‌های مالیاتی را نیز مطرح کنند که انتظاری دور از ذهن نیست. هزینه‌های مهار بیماری کرونا از یک سو و هزینه‌های ناشی از فاصله‌گذاری اجتماعی از سوی دیگر نیز فشار بالایی را متوجه بخش هزینه‌ای اقتصاد کرده است.
با این حال رییس کل بانک مرکزی می‌گوید: «پیش‌بینی‌های نهاد سیاستگذار پولی بسیار کمتر از آن چیزی است که توسط نهاد‌های پژوهشی موازی» یا به گفته وی «در فضای تبلیغاتی» صورت گرفته است. به گفته همتی «شرایط دشوار است، لیکن روند در حال بهبود و قابل مدیریت و ثبات نیز قابل اعاده است.» او اضافه کرده است: «در روز‌های اول حضورم در بانک مرکزی اعلام کردم همه داشته‌های علمی و تجربی خود را برای کنترل اوضاع به کار خواهم بست و امروز نیز با تجربیاتی به مراتب بیشتر از آن روز، اعلام می‌کنم با تلاش جدی همکارانم در بانک مرکزی، سیستم بانکی و نیز سایر بخش‌های مختلف اقتصادی، ثبات لازم در بازار‌ها برقرار خواهد شد. وضعیت امروز بازار‌ها در اقتصاد کشورمان حتما سخت‌تر از مرداد و شهریور ۹۷ نیست. در آن روز‌ها با شروع و تشدید تحریم‌های امریکا، بازار‌های ارز، سکه و سایر دارایی‌ها به شدت به هم ریخت و نرخ دلار در بازار به رقم‌های بسیار بالا رسید. با مدیریت بازار‌ها و تدابیری که به کار گرفته شد، به رغم تمامی مشکلات در مدت دو سال گذشته، ثبات نسبی بازار‌ها در نرخ‌های بسیار پایین‌تر ارز، برقرار و رشد اقتصاد غیرنفتی در اواخر سال ۹۸ مثبت شد.» همتی اضافه کرده است: «این روز‌ها نیز به علت تداوم فشار حداکثری، شیوع ویروس کرونا و تعطیلی سه‌ماهه بسیاری از فعالیت‌ها و کاهش قیمت نفت و سایر فرآورده‌های نفتی، تهدیدات جدید امریکا، انتظارات تورمی را بالا برده است. در روز‌های آتی پیش‌بینی‌های بانک مرکزی از تورم یک‌سال آتی و تورم هدف اعلام خواهد شد.»
ارزشی که از پول ملی کم می‌شود
این روز‌ها اگر چرخی در بازار‌های موازی ارز و سکه بزنید، کاهش قدرت خرید ریال در مقابل دلار کاملا حس‌شدنی است. در بازار لوازم خانگی وارداتی آنقدر قیمت‌ها بالاست که نیاز به دریافت تسهیلات حمایتی برای خرید یک یخچال یا تلویزیون برای بسیاری از خانوار‌ها وجود دارد. در بازار موبایل و لپ‌تاپ، قیمت‌ها نجومی شده و داستان خودرو نیز مبحث جداگانه‌ای است. به نظر می‌رسد تورم انتظاری پس از افزایش نرخ دلار در بازار‌های دیگر قابل پیش‌بینی‌ترین چیزی باشد که وجود دارد. تورمی که با کاهش ارزش پول ملی اجتناب‌ناپذیر است.