سرویس سیاسی جوان آنلاین: واکنش محمدجواد ظریف به برخی تحرکات وزیر امورخارجه امریکاست که می‌کوشد پیش‌نویس قطعنامه‌ای را که برای تمدید این تحریم‌ها علیه ایران تهیه کرده، ماه می (اردیبهشت-خرداد) در شورای امنیت به رأی بگذارد.
ظریف دیروز نوشت: مایک پمپئو، وزیر امور خارجه امریکا تظاهر می‌کند که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل مستقل از برجام است. وی باید (قطعنامه) ۲۲۳۱ را مطالعه کند. برجام بخشی از ۲۲۳۱ است و به همین دلیل ۱۰۴ صفحه بوده و او مطالعه‌اش نکرده است. وی در ادامه این توئیت قطعنامه ۲۲۳۱ را برای «تازه‌کارها» توضیح داد: (قطعنامه) ۲۲۳۱ بدون برجام وجود نداشت. امریکا آن را نقض کرده و جلوی پایبندی دیگران را گرفته است. ظریف در پایان این توئیت نوشت: امریکا هیچ صلاحیتی ندارد. لغو تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل بخشی از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که برای تأیید برجام صادر شد، انقضای این تحریم‌ها را در ۲۷ مهرماه سال جاری پیش‌بینی کرده است.
برجام ضمیمه قطعنامه ۲۲۳۱
برجام توافقی است که به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ضمیمه شده و ارتباط ارگانیک و انکارناپذیری با آن دارد. اما امریکا دو سال بعد از خروج از این توافق و نقض مکرر قطعنامه شورای امنیت، به فکر استفاده از ظرفیت‌های آن افتاده است.
وزیر خارجه امریکا، برای نخستین بار سناریوی تداوم تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران پس از لغو خودکار آن در تاریخ ۲۶ مهرماه سال‌جاری را رسانه‌ای کرده است.
ایرنا روز گذشته در گزارشی نوشت: دولت امریکا قصد دارد در شورای امنیت سازمان ملل متحد پیشنهاد کند تحریم تسلیحاتی ایران به طور نامحدود تمدید شود وگرنه امریکا با این استدلال که یکی از طرف‌ها در توافق هسته‌ای با ایران بوده، از مفاد قطعنامه ٢٢٣١ استفاده می‌کند و به طور یکجانبه تحریم‌های شورای امنیت را که پیش از برجام بود باز می‌گرداند. مایک پمپئو، با استناد به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل گفته که امریکا به عنوان یک شرکت‌کننده خواهان آن است که رفع تحریم تسلیحاتی ایران عملی نشود، ایران و روسیه موضع امریکا را رد کرده‌اند و اتحادیه اروپا هم می‌گوید امریکا خود پایان عضویتش در برجام را اعلام کرده است.
امریکا صلاحیت توسل به مکانیسم ماشه را ندارد
در واقع استفاده از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران غیرممکن است. در این قطعنامه و ضمیمه‌های آن، بار‌ها از واژه شرکت‌کننده یا عضو استفاده شده است. تقریباً در نیمی از این موارد این استفاده در قالب «مشارکت‌کننده در برجام» است که امریکا از چنین شرایطی برخوردار نیست. پیش از این برخی رسانه‌های امریکایی این احتمال را مطرح کردند که امریکا قصد دارد برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه تهران به برجام بازگردد تا بتواند مکانیسم ماشه را فعال کند. همچنین گزارش شده بود که امریکا می‌خواهد قطعنامه‌ای در شورای امنیت طرح کند تا مانع لغو تحریم‌های تسلیحاتی شود. بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ تنها مشارکت‌کنندگان در برجام می‌توانند در صورت خودداری تهران از اجرای تعهدات برجامی و بی‌نتیجه ماندن رایزنی‌ها در کمیسیون حل اختلاف، پرونده را به شورای امنیت ارجاع دهند.
پیگیری این موضوع از طریق ارائه قطعنامه به شورای امنیت به دلیل احتمال زیاد وتوی آن توسط روسیه و چین تقریبا غیرممکن است، اما استفاده از مکانیسم ماشه راهی مطمئن‌تر به نظر می‌رسد؛ در صورت ارجاع پرونده به شورای امنیت تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی می‌تواند به صورت خودکار دوباره به جریان بیفتد و اعضای دائمی شورا قادر به وتوی آن نخواهند بود. به همین دلیل بحث بازگشت امریکا به برجام مطرح شده است.
عقب‌نشینی پمپئو از یک ادعا
در نهایت مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال بازگشت ایالات متحده به برجام برای فعال کردن سازوکار رفع اختلاف یا همان مکانیسم ماشه را تکذیب کرد و گفت توافق هسته‌ای یک فاجعه بود و چنین موضوعی اصلاً مطرح نیست. پمپئو شامگاه چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت در گفتگو با شبکه فاکس‌نیوز تأکید کرد امریکا با استفاده از ظرفیت‌های قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و هر راهکار دیگری تلاش خواهد کرد تحریم تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی تمدید شود.
در واکنش به این اظهارات و ادعاها، محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان با انتشار ویدئویی از میزان صادرات تسلیحات امریکا به سایر کشور‌های جهان در صفحه توئیتر خود نوشت: امریکا مدت‌هاست که در صدر کشور‌های هزینه کننده نظامی، فروشندگان تسلیحات، آغازگران و تحریک‌کنندگان جنگ و سود برنده از مناقشات نظامی در جهان قرار دارد. اما مایک پمپئو که خود در حال سرازیر کردن سلاح به دنیاست، ظاهراً به شدت نگران ایران است که تا سال ۱۹۷۹ مشتری بزرگ تسلیحات امریکا بود.
سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه روز ۱۵ اردیبهشت در نشست خبری در پاسخ به این سؤالی مبنی بر اینکه اگر پرونده ایران به شورای امنیت برود و تحریم‌های تسلیحاتی تمدید شود، پاسخ ایران چه خواهد بود، یادآور شد: امیدواریم کار به آنجا نرسد ولی اگر این اتفاق افتد، پاسخ ایران به این حرکت و اقدام، مقتضی و قاطع خواهد بود. ما منتظریم ببینیم شرایط به کدام سو می‌رسد و آنگاه براساس شرایط عمل کرده و پاسخ خواهیم داد.
سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به سالگرد خروج امریکا از برجام گفت: امریکا دیگر عضوی از توافق هسته‌ای نیست. امریکا سابقه تاریخی در عدم پایبندی به تعهدات بین‌المللی خود دارد که برجام یکی از این رویکرد‌های یکجانبه‌گرایانه‌اش است که نشان داد رژیمی است که اعتقادی به حاکمیت قانون و حقوق بین‌الملل ندارد و بزرگ‌ترین ناقض حقوق بین‌المللی است. فهرست زیادی از عدم پایبندی امریکا به تعهداتش در عرصه بین‌المللی وجود دارد که همه با آن آشنا هستند ولی مجدداً یادآوری می‌کنم رویکرد کنونی امریکا، خطرناک است و نظم بین‌المللی را به هم می‌ریزد. نظام بین‌المللی دارای نظم و حقوق بین‌المللی و قواعدی است، اما امریکا نشان داده به تعهدات و حقوق بین‌المللی پایبندی ندارد.
مجید تخت روانچی، نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد روز ۱۲ اردیبهشت در واکنش به تلاش‌های دولت امریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران برای مدتی نامحدود، اظهار داشت: طبیعی است که کشور‌ها چنین چیزی را نمی‌پذیرند و قبول نخواهند کرد که خودشان را در کار بسیار زشتی که امریکایی‌ها خلاف حقوق بین‌الملل انجام می‌دهند، شریک کنند. این اقدام امریکایی‌ها فرض باطلی است، اینکه امریکا بخواهد بگوید من عضوی از برجام هستم و از مسیر قطعنامه ۲۲۳۱ استفاده کند، به یک طنز شباهت دارد. بنابراین امریکایی‌ها هیچ حرف درست و حسابی و هیچ ادله حقوقی ندارند و مطمئناً از سوی کشور‌های ملل متحد و شورای امنیت مردود است. آنچه از سوی وزیر خارجه امریکا و برخی دیگر از مقامات امریکایی مطرح می‌شود، مردود بوده و هیچ جایگاهی در حقوق بین‌الملل ندارد.
دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ با وجود پایبندی کامل ایران به مفاد برجام و مخالفت‌های جامعه بین‌الملل، به صورت یکجانبه و عجولانه از توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ خارج شد به این امید که ایران را وادار کند به میز مذاکره بازگردد و با توافقنامه مد نظر او موافقت کند. حال این کشور به‌دنبال یک راه جدید برای اعمال نفوذ در مفاد برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است. امروز مقام‌های کاخ سفید ادعا می‌کنند امریکا هنوز یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در آن محسوب می‌شود.