ریحانه جولایی

تمام دنیا در حال تحقیق و پژوهش برای پیدا کردن راهکاری برای مقابله با کرونا است. ویروسی که در ماه‌های اخیر جان بیش از 2 میلیون انسان را در سراسر جهان گرفته است.

57 روز پس از شیوع ویروس کرونا در کشور، براساس اعلام وزارت بهداشت بیش از 76هزار و 389 نفر به بیماری کووید- 19مبتلا شده‌اند که از این تعداد 4هزار و 777 نفر فوت‌شده و 49 هزار و 933 نفر بهبودیافته‌اند. فرمانده ستاد مقابله با بیماری کرونا در تهران بیماری کووید-۱۹ را یکی از بحرانی‌ترین اتفاقات هزاره سوم دانسته و گفته زمان پایان کرونا نامشخص است. او تأکید کرده که هیچ محقق و مسئولی در سراسر دنیا نمی‌تواند ادعا کند که کرونا کی و چه وقت تمام می‌شود، حتی این موضوع که باید خودمان را برای هم‌زیستی با کرونا آماده کنیم هم بعید و دور از ذهن نیست.

پلاسما درمانی می‌تواند راه نجات از کرونا باشد؟

اگر پیگیر اخبار کرونا باشید بی‌شک از پلاسما درمانی شنیده‌اید. مدتی است که پلاسما درمانی به‌عنوان راهکاری برای تقویت سیستم ایمنی بدن مبتلایان به کووید-۱۹، در ایران نیز موردتوجه قرارگرفته، هرچند روش جدیدی نیست، اما به نظر می‌رسد اقدامی امیدبخش در بهبود مبتلایان به ویروس کرونا است و درعین‌حال به تحقیق و بررسی بیشتری نیاز دارد.

بهتر است در ابتدا کمی بیشتر با این درمان آشنا شویم. پلاسما درمانی به اهدای پلاسما توسط بهبودیافتگان کووید-۱۹ نیاز دارد. روشی که کشورهای مختلف در حال تحقیق درباره اثربخشی آن در درمان بیماران مبتلابه ویروس کرونا جدید است.

ساختار پلاسمادرمانی به این شکل است که وقتی کسی به بیماری ویروسی مبتلا شده و بهبود می‌یابد، بدن آن فرد در برابر عامل بیماری آنتی‌بادی تولید می‌کند و درنتیجه فرد در برابر بیماری مصون می‌شود. به نقل از ایرنا، چینی‌ها می‌گویند که پلاسما درمانی را روی ۱۰ نفر از مبتلایان به ویروس کرونا جدید بررسی کرده و به این نتیجه رسیده‌اند که بیمار چند روز بعد از انتقال پلاسمای خون، بهتر شده است.

با توجه به داده‌های تحقیقات چینی‌ها، این روش در آلمان هم موردتحقیق و بررسی است و آلمانی‌ها اعتقاد دارند که پلاسما درمانی می‌تواند جریان بیماری را خفیف کند، اما تعداد بیمارانی که در چین در این روش موردبررسی قرارگرفته‌اند نسبتاً کم است و باید تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود. هرچند شیوه مبارزه علیه بیماری‌ها با استفاده از آنتی‌بادی پلاسمای خون، روش تازه‌ای نیست و حتی در برابر بیماری‌هایی مثل سارس، مرس و ابولا هم از این روش استفاده ‌شده است.

روش درمان به این صورت است که پلاسمای افراد بهبودیافته از کووید-۱۹ در هفته سوم تا چهارم بعد از ابتلا، عاری از ویروس می‌شود و سرشار از آنتی‌بادی است که این آنتی‌بادی با دستگاه پلاسما فرزیس از بدن آن‌ها خارج می‌شود. آنتی‌بادی خارج‌شده از بیمار بهبودیافته با پلاسمای افرادی که در بخش آی سی یو قرار دارند و وضعیت مناسبی ندارند جایگزین می‌شود و سیستم ایمنی بدن با کمک این آنتی‌بادی به جنگ ویروس می‌رود و وضعیت ریوی را از مرحله بحرانی خارج می‌کند.

پلاسما درمانی در مرحله کارآزمایی بالینی

هرچند این روش جدید برای درمان مبتلایان به بیماری کووید-۱۹ هنوز در مرحله کارآزمایی بالینی است، اما هم‌زمان در چند شهر و دانشگاه‌های علوم پزشکی در حال انجام است.

۱۴ فروردین سال ۹۹ اکبر بهنامجو، استاندار اردبیل هم از آغاز این روش درمانی در اردبیل خبر داد و گفت: بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌گرفته، دانشگاه علوم پزشکی استان اردبیل با همکاری سایر حوزه‌های دانشگاهی، پلاسما درمانی بیماران کرونایی را در استان آغاز می‌کند. با صدور مجوز پلاسما درمانی و طی مراحل قانونی مربوطه، از پلاسمای بهبودیافتگان کرونایی برای درمان بیماران فعال استفاده می‌شود.

سرپرست و آغازگر پروژه تحقیقاتی پلاسما در درمان کووید-۱۹: پلاسمادرمانی تاکنون دو نتیجه درپی داشته است؛ نخست، بیمارانی که پلاسما دریافت کردند، به وضعیت شدید بیماری و نیاز به دستگاه ونتیلاتور، نرسیدند. دوم آنکه ما به بیماران شدید تزریق کردیم و آمار مرگ‌ومیر آن‌ها کاهش پیدا کرد

علیرضا زالی، فرمانده علمیات مقابله با کرونا در کلان‌شهر تهران نیز ۱۶ فروردین‌ماه در همین رابطه بیان کرد: اهدای پلاسمای خون بهبودیافتگان به کرونا در بیمارستان بقیه‌الله(عج) و مسیح دانشوری در حال انجام است. این پروژه عملیاتی در حال اجراست و صرفاً مستلزم اهدای پلاسما توسط بهبودیافتگان به کووید-۱۹ یک ماه پس از بهبود است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: میزان اثرگذاری روش کمک درمانی اهدای پلاسمای خون نیازمند مستندات بیشتر بالینی است. با توجه به اینکه این روش کمک درمانی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا مورد تایید است، امیدواریم در روزهای آینده آمار اولیه پلاسما درمانی به‌عنوان یک مداخله اثربخش اجرایی شود تا بتوانیم خبرهای خوبی از نتایج امیدبخش آن به مردم ارائه دهیم.

تأثیر مثبت پلاسما درمانی بر بیماران حاد کرونا

حالا در روزهای آخر فروردین خبرها از نتایج پلاسما درمانی کمی دلگرم‌کننده است. روز گذشته عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله از کاهش مرگ‌ومیر کرونا با پلاسمادرمانی خبر داد. حسن ابوالقاسمی، سرپرست و آغازگر پروژه تحقیقاتی پلاسما در درمان کووید-۱۹ در گفت‌وگویی که با ایلنا داشت، گفت: هم‌اکنون برداشت اولیه از این طرح مطالعاتی که بیش از یک ماه عمر دارد، این است؛ نخست بیمارانی که پلاسما دریافت کردند، به وضعیت شدید بیماری که نیاز به دستگاه ونتیلاتور پیدا کنند، نرسیدند، دوم آنکه ما به بیماران شدید تزریق کردیم و آمار مرگ‌ومیر آن‌ها کاهش پیدا کرد.

به گفته او هنوز فرصت استخراج داده‌های مشخص از نمونه‌ها به دست نیامده است، اما برداشت‌های اولیه در رابطه با نتایج این روش درمانی منطقی است. ابوالقاسمی همچنین خاطرنشان کرده که برای اعلام نتایج قطعی و داده‌های مسجّل باید کمی دیگر منتظر ماند. بااین‌حال به نظر می‌رسد که این روش مؤثر بوده است. البته پیش‌ازاین هم پزشکان بر این باور بودند که منطقاً این روش می‌تواند مؤثر باشد، چراکه پلاسما حاوی پادتن ضدویروس است.

ابوالقاسمی در تکمیل صحبت‌های خود تصریح کرد: بنابراین مشاهدات، بدن افراد در مقابله با ویروس آنتی‌بادی می‌سازد و ایمن‌تر می‌شود، اما اینکه این ایمنی چقدر پایدار است، به تحقیقات نیاز دارد. اطلاعات ما زمانی دقیق می‌شود که بفهمیم، ایمن‌گرها یا آنتی‌بادی‌ها تا چه میزان در بدن افراد باقی می‌ماند و فرد بعد از بهبود از بیماری در مقابل آن ایمن می‌شود. حالا باید بفهمیم که مانند آنفلوآنزا یک سال ایمنی می‌دهد یا مانند برخی ویروس‌ها طولانی‌مدت است؟

بر اساس صحبت‌های سرپرست پروژه تحقیقاتی پلاسما تا روز گذشته، بیمارانی که تزریق پلاسما دریافت کرده‌اند، حدود ۱۴۰ نفر بوده‌اند و از بیش از ۳۰۰ نفر هم پادتن دریافت شده که در اختیار بیمارستان‌های همگام با این طرح، قرار داده ‌شده است.

محدودیت‌های اهدای پلاسما

این روش درمانی اما محدودیت‌هایی هم دارد. به گفته دکتر ابوالقاسمی اهدای پلاسما شرایطی مشابه اهدای خون دارد و بیماران بهبودیافته کووید-۱۹ به‌صورت داوطلبانه اقدام به اهدای پلاسما می‌کنند با این تفاوت که داوطلبان اهداکننده پلاسما در مقایسه با داوطلبان اهدای خون بسیار محدود هستند، چراکه باید ثابت‌شده باشد این اهداکنندگان مبتلابه کرونا بوده و پس‌ازآن نیز آزمایش‌های لازم نظیر هپاتیتB، هپاتیتC، اچ آی وی، ویروس آنفلوانزا و تمام استانداردها در مراحل مختلف تحقیق رعایت شده و برخی استانداردهای سختگیرانه مانند تست PCR نیز از سوی کمیته علمی مقابله با کرونا در نظر گرفته‌شده روی خون بیماران بهبودیافته انجام می‌شود و هنگامی‌که محرز شود پلاسمای اهدا شده سالم است، برای بیماران مبتلابه کووید-۱۹ توصیه می‌شود. او مدعی شده تاکنون هیچ هزینه‌ای از بیماران دریافت نشده و همه هزینه‌ها از سوی بخش‌های خصوصی ازجمله شرکت درمان آرا تأمین ‌شده است، ضمن آنکه هزینه انجام این پروژه از سوی دانشگاه علوم پزشکی بقیة‌الله(عج) تأمین می‌شود.

ایران پیش از آمریکا تحقیقات پلاسمادرمانی را آغاز کرده بود

با توجه به شواهدی که پزشکان و مقامات حوزه بهداشت می‌گویند تا اینجا پلاسمادرمانی توانسته مؤثر باشد. بااین‌حال به گفته ناصر ریاحی، عضو اتاق بازرگانی تهران با اینکه درمان کرونا توسط پلاسما در ایران از اسفندماه کلید خورده است و تا امروز گام‌های موفقی برداشته است، اما این شیوه در ایران موردتوجه قرار نگرفته و رسانه‌های خارجی از معجزه آمریکا در این زمینه می‌گویند.

ریاحی به ایسنا گفته ایران جزو پنج کشور نخست دنیا در حوزه استفاده از فن‌آوری‌های پلاسما درمانی به شمار می‌رود. بنا به اظهارات او از سال ۱۳۸۴ این کار در ایران با حضور اساتید بسیار بزرگ آغازشده و در حال حاضر ۱۰ مرکز دریافت پلاسما با حضور بیش از ۱۰ هزار نیرو، در کشور فعال است.

در روزهای آخر فروردین خبرها از نتایج پلاسما درمانی کمی دلگرم‌کننده است و روز گذشته عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله از کاهش مرگ‌ومیر کرونا با پلاسمادرمانی خبر داد

او همچنین با اشاره به این نکته که تصمیم گرفته شد پس از طی چند مرحله موفقیت‌آمیز این روش اطلاع‌رسانی شود بیان کرد: متأسفانه از چند روز پیش سازمان غذا و داروی آمریکا از آغاز تحقیقات روی این روش صحبت و رسانه‌های خارجی از آن به‌عنوان معجزه یاد می‌کنند، این در حالی است که این شیوه از چند هفته قبل در ایران کلید خورده و برنامه‌ای که ما داریم، با اختلافاتی بسیار محدود شبیه برنامه‌ای است که سازمان غذا و داروی آمریکا آن را منتشر کرده است.

در آخر اینکه جهان با بحران بزرگی روبه‌رو شده است. بحرانی که هر روز جان عده زیادی را می‌گیرد و خانواده‌ها را داغدار می‌کند. همان‌طور که بشر در گذشته طاعون و وبا را پشت سر گذاشته، از پس این آزمون هم برمی‌آید. پزشکان و پژوهشگران این روزها در صف اول نجات انسان‌ها ایستاده‌اند و تمام تلاششان را می‌کنند تا با این معضل جهانی مقابله کنند. ما هم باید به احترام ازخودگذشتگی و تلاش آن‌ها حداقل با رعایت نکات بهداشتی و در خانه ماندن مراقب خودمان باشیم تا زودتر جهان از این ویروس رهایی یابد.