روز جمعه صد و هفتاد و هشتمین نشست اوپک در حالی برگزار شد که اعضا، موافقت خود را برای یک میلیون بشکه دیگر کاهش عرضه اعلام کرده بودند و اگر اعضای اوپک‌پلاس هم با کاهش نیم میلیون بشکه‌ای موافقت می‌کردند، توافق به سرانجام می‌رسید. اوپک پلاس ابتدا در سال ۲۰۱۶ با توافق روسیه و عربستان شکل گرفت و برخی از کشورهای صادرکننده عضو و غیر عضو اوپک به آن پیوستند.  

روسیه به‌عنوان رهبر اوپک‌پلاس، با آنچه می‌توان از آن به‌عنوان بیشترین کاهش عرضه از سال ۲۰۰۸، یعنی بروز بحران مالی نام برد، موافقت نکرد و این موضوع موجب شد قیمت نفت به حرکت در مسیر نزولی که در نتیجه کاهش تقاضای ناشی از شیوع کرونا رخ داده، ادامه دهد. کاهش عرضه به‌دنبال بروز بحران مالی در سال ۲۰۰۸ به ۱.۵ میلیون بشکه در روز رسیده بود.

بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان اجلاس روز جمعه اوپک را یکی از نشست‌های بد این سازمان در تاریخ آن نامید و گفت: کاهش تولیدی که در ماه دسامبر تصویب شد، در این نشست تمدید نشد. بازار نیاز به کاهش تولید و توافق دارد. ۶ ساعت مذاکرات خصوصی انجام شد، ولی روسیه و عربستان نتوانستند به نتیجه برسند. در مذاکره باید انعطاف داشت، در غیر این‌ صورت همه متضرر می‌شوند. برخی اعضای اوپک اصرار داشتند کشورهایی که عضو این سازمان نیستند، در کاهش تولید مشارکت کنند، اما آنها نپذیرفتند.

زیان روسیه از عدم توافق

بدون مشارکت روسیه، احتمالاً عربستان نیز تصمیمی برای کاهش عرضه و جلوگیری از افت بیشتر قیمت نفت که در اثر شیوع ویروس کرونا رخ داده، نداشته باشد. عربستان و روسیه که از سال ۲۰۱۶ با یکدیگر متحد شده بودند، پیشنهاد کاهش چهار درصدی تولید نفت خام جهانی را رد کردند.

لئونید فدون از مدیران ارشد و یکی از سهامداران شرکت نفت لوک‌اویل روسیه اعلام کرد روسیه به‌دلیل لغو توافق کاهش تولید نفت با اوپک، روزانه بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون دلار زیان خواهد دید.

عدم موافقت با این پیشنهاد در حالی است که کاهش شدید تقاضای سوخت در بخش حمل و نقل و نیز صنعت خودروسازی موجب شده قیمت جهانی نفت خام نسبت به ماه ژانویه تقریباً به یک‌سوم، کاهش یابد. قیمت نفت خام برنت در حال حاضر حدود ۴۵ دلار به ازای هر بشکه است و کاهشی تقریباً ۱۰ درصدی قیمت را تجربه می‌کند. این پایین‌ترین قیمت از ماه ژوئن ۲۰۱۷ تا کنون است.

فوربس در تحلیلی از این عدم توافق، آن را بن‌بستی برای اتحاد نفتی عربستان و روسیه می‌داند که در چهار سال گذشته، ژئوپولتیک خاورمیانه را تغییر داده‌ و اوپک‌پلاس را بر عرضه جهانی نفت، مسلط کرده بودند.

در کنار کاهش داوطلبانه، سطح تولید در سه کشور ایران، لیبی و ونزوئلا که همگی از اعضای اوپک هستند، به دلیل تحریم و مسائل سیاسی، پایین‌تر از ظرفیت است. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود عدم توافق، قیمت نفت را تا مقادیر جولای ۲۰۱۷ / مرداد ۱۳۹۶ پایین بیاورد. قیمت هر بشکه نفت خام برنت در آن زمان به زیر ۵۰ دلار به ازای هر بشکه و قیمت هر بشکه نفت وست تگزاس اینترمدیت به حدود ۴۵ دلار در هر بشکه رسیده بود که پایین‌ترین مقادیر در حدود دو سال و نیم گذشته است.

تهدید ویروس ۳۰ دلاری برای اوپک

بلومبرگ نیز در تحلیلی، نفت ۳۰ دلاری را ویروسی خوانده که اوپک را تهدید می‌کند. در این گزارش که روز پنجشنبه و پیش از اجلاس اوپک منتشر شده بود، تلاش اوپک برای کاهش تولید، با مهار ویروس کرونا مقایسه شده بود. در بخشی از این گزارش آمده است: ویروس کرونا هم‌اکنون تأثیر خود را بر بازار جهانی نفت گذاشته و این تأثیر خود را به‌صورت کاهش قیمت‌ها نشان داده‌ است. گسترش این ویروس، قلب صنعتی ایتالیا را از حرکت باز داشته و اجتماعات در سوئیس را ممنوع کرده است. با همه اینها، تولیدکنندگان هنوز ارزیابی خوشبینانه خود از تقاضا را رها نمی‌کنند.

این اظهار نظر به سخنان محمد بارکیندو، دبیر کل اوپک در هفته گذشته اشاره داد که در کنفرانسی در عربستان گفته بود: علی‌رغم گسترش ویروس جدید کرونا، عطش انرژی در جهان به رشد خود ادامه خواهد داد.

امروز می‌دانیم ممکن است این گفته به‌طور کلی درباره انرژی صحیح باشد، اما اگر درباره نفت واکنش سریعی انجام نشود، دور از انتظار است؛ به‌ویژه اینکه میانگین تقاضای سالانه جهانی نفت در ۳۶ ماه گذشته به یک‌سوم کاهش یافته و میزان رشد تقاضای نفت در سال ۲۰۲۰، توسط مؤسسه بین‌المللی گلوبال فکت انرژی تقریباً صفر پیش‌بینی شده است.

اوپک چگونه می‌تواند تسلط خود بر بازار نفت را بازیابد؟

بلومبرگ پس از برگزاری اجلاس اوپک، عدم تمایل روسیه برای همراهی با عربستان در جهت کاهش عرضه اضطراری را پایانی برای هر آنچه اوپک‌پلاس تاکنون انجام داده بود، دانست و در گزارشی نوشت: اکنون بیش از سه سال از اولین باری که در سال ۲۰۱۶ توافقی برای کاهش عرضه نفت در اوپک‌پلاس گرفته شد، می‌گذرد و حالا پس از اجلاس روز جمعه، نفت خام برنت با قیمتی پایین‌تر از ۴۶ دلار در هر بشکه معامله می‌شود و نزدیک قیمت‌های نوامبر ۲۰۱۶ یعنی اولین توافق اوپک‌پلاس است.

در دنیایی که تولید نفت روسیه و آمریکا بیش از مجموع اعضای اوپک منهای عربستان است، توانایی مدیریت قیمت توسط اوپک بیش از پیش مورد سؤال است. به‌علاوه اگر آنها بخواهند در شرایطی که رشد تقاضا در حال کاهش است، از ذخایر نفتی خود پول بیشتری به‌دست آورند، باید تقاضا را تا زمانی که ممکن است با قیمت‌های پایین‌تر، تحریک کنند.