صاحب‌خبر - کرچ، تنگه‌ای که تا سال‌های نه چندان دور حد فاصلی برای جدا کردن روسیه و اوکراین بود، از هفته گذشته تبدیل به مکانی برای مناقشه ارتش دو کشور شده است. ضلع شرقی تنگه کرچ متعلق به روس‌ها و ضلع غربی که کریمه را در بر می‌گیرد در اختیار اوکراین بود. کشتی‌های که از دریای سیاه به دریای آزوف می‌رفتند از این تنگه عبور می‌کردند. این تنگه که ارتباط روسیه با آب‌های آزاد هم از این طریق انجام می‌شد از اهمیت بالایی برای روسی‌ها برخوردار بود.
پس از سال 2014 و بعد از بحران اوکراین، همه‌پرسی در کریمه انجام شد که با استناد به آن کریمه به الحاق روسیه درآمد و طبیعتا بر اساس همان همه‌پرسی آب‌های ضلع غربی کریمه تحت اختیار روس‌ها قرار گرفت. گرچه این همه پرسی از لحاظ حقوق بین‌الملل معتبر نبوده و نیست، اما روسیه با توجه به روس بودن مردم منطقه این موضوع را پذیرفت و از آن تاریخ به بعد کریمه متعلق به روسیه شد. روس‌ها از آن تاریخ به بعد هزینه‌های زیادی در حوزه فرهنگی و دینی در این منطقه متقبل شده‌اند.
الحاق کریمه به روسیه ناچارا مورد پذیرش اوکراین نیز قرار گرفت و به همین دلیل کشتی‌های این کشور برای عبور از تنگه کرچ همواره با هماهنگی روس‌ها و چکینگ صورت می‌گرفت. به یکیاره هفته گذشته اوکراین تصمیم گرفت تغییر رویه دهد، ورود بدون هماهنگی سه ناو اوکراینی به آب‌های روسیه موجب شد تا روسیه بعد از سه هشدار نهایتا این کشتی‌ها را توقیف کند. این اتفاق از هفته گذشته به صدر اخبار جهان تبدیل شده است و حتی بر اجلاس جی20 نیز تاثیر گذاشت. تا جایی که رئیس جمهوری آمریکا تصمیم گرفت به دلیل این مناقشه دیدار خود با رئیس جمهوری روسیه را لغو کند.
"مردم‌سالاری آنلاین" در گفت‌وگو با «احمد وخشیته» سردبیر دیدبان روسیه و دانشجوی دکترای روابط بین‌الملل دانشگاه رودن مسکو به بررسی دلیل این رفتار اوکراین در کرچ و تاثیر آن بر روابط مسکو و کی‌یف پرداخته است:
* به نظر شما آیا ارتباطی بین تغییر رفتار اوکراین در کرچ و انتخابات پیش روی این کشور وجود دارد؟
اگر بخواهیم انگیزه‌های اصلی این اتفاق را بررسی کنیم، یکی از مهمترین انگیزه‌ها همین انتخابات 4ماه آینده اوکراین هست. یکی از مهمترین دلایل آن نیز این است ضلع شرقی اوکراین تمایلی به دولت مرکزی ندارند؛ زیرا ساکنان این منطقه روس هستند. هنوز هم میبینیم که علارقم وجود معاهده مینسک جمهوری‌های چون دونتسک و لوهانسک با یکدیگر تقابل دارند. طبیعتا رئیس جمهوری اوکراین نیازمند به این است که رای بال غربی اوکراین به ویژه دولت مرکزی کی‌یف را داشته باشد.
ساکنان این مناطق از این موضوع ناراحت هستند که چرا 4سال است که کریمه در دست روس‌هاست و اقدامی از سوی دولت صورت نگرفته است.
به همین دلیل است که به نظر می‌رسد درگیری شکل گرفته بیشتر نزاع لفاظی است و پرشنکو به دنبال این است که سیاست اعلانی و خوراک داخلی داشته باشد. زیرا سیاست اعمالی همان سیاستی است که از 4سال پیش در این کشور وجود داشته چون عملا راه دیگری پیش روی آنها نیست، اما در سیاست اعلانی می‌خواهد به نحوی به مردم بگوید که ما اقتدار داریم.
در راستای همین سیاست‌های اعلامی وزیر خارجه اوکراین هفته پیش با یک مجله آلمانی مصاحبه کرد و روسیه را تجاوزگر نامید و تاکید کرد که اوکراین در مقابل این تجاوزگری می‌ایستد. این‌ها خوراک داخلی است و در حوزه بین‌الملل خریدار ندارد.
«ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه نیز معتقد است که رخدادی که از سمت اوکراین شکل گرفت ناشی از پایین بودن سطح محبوبیت «پترو پروشنکو» رئیس جمهوری اوکراین است. از نظر او رئیس جمهوری اوکراین چون محبوبیتش کم شده به دنبال یک فضای تنش است که یک حکومت نظامی را شکل دهد و در این حکومت نظامی رقبای خودش را سرکوب کند. این ادعای پوتین خیلی هم بی‌راه نیست چون اوکراین در حالی حکومت نظامی تشکیل داده که هنوز بحرانی در این کشور شکل نگرفته است.
*از نظر شما تمام این مناقشات برای این است که رئیس جمهوری اوکراین فضای انتخابات را به نفع خود تغییر دهد؟
فارغ از این انگیزه، دو انگیزه دیگری هم به نظر می‌رسد که وجود داشته باشد؛ اولا موضوع این است که اوکراین در تلاش است و فکر می‌کند که می‌تواند به واسطه اختلاف‌های که بین مسکو و لندن وجود دارد، بریتانیا را با خودش همگام کند و به کشورهای دیگر اروپایی فشار بیاورد که تحریم‌های را علیه روسیه اعمال کنند، تا از این طریق بتواند قدرت چانه‌زنی خودش را افزایش دهد یا پروشنکو حداقل در شعار‌های انتخابی خود بتواند بگوید درست است که ما نتوانستیم کریمه را بگیریم اما این اقدامات را در حقوق بین‌الملل انجام داده‌ایم.
موضوع دیگری که وجود دارد بحث خط لوله ترک استریم است که دو هفته پیش با حضور پوتین در استانبول افتتاح شد.
این خط لوله صادرات مستقیم گاز طبیعی از ترکیه به کشورهای بالکان را فراهم خواهد کرده است. این موضوعی است که بعد از بحران اوکراین، این کشور همیشه فکر می‌کرد که می‌تواند براساس وضعیت سوق‌الجیشی خود که در خط ترانزیت روسیه قرار دارد به روسیه فشار بیاورد، اما عملا با افتتاح فاز دریای ترک‌استریم روسیه عملا با اوکراین ارتباطی ندارد. به نظر می‌رسد که این موضوع خود عاملی بود که اوکراینی‌ها بیشتر عصبانی کرد.
*چشم‌انداز این مناقشات به کجا خواهد رسید؟ به نظر شما بین روسیه و اوکراین درگیری نظامی شکل می‌گیرد؟
از نظر من چشم انداز این تنش‌ها فقط در بعد لفظی است. نه روسیه عزمی دارد که در آن منطقه وارد تنش بشود به واسطه آن با کشورهای اروپایی درگیر شود و نه اینکه اوکراین این میزان توان دفاعی دارد که در برابر تنش جدی ایستادگی و یا حمله کند. به همین دلیل به نظر می‌رسد که بیشتر یک فضای لفاظی است که اوکراین آن را شکل داده و حتی ممکن است برخی کشورهای غربی از جمله بریتانیا آن را تحریک کرده باشند و یا حتی برعکس؛ که اوکراین فکر می‌کرد می‌تواند غرب را با خود همراه کند، اما در حال حاضر به نظر می‌رسد که در همین حد لفظی باقی می‌ماند.
*موضع ناتو را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
برخی تحلیل‌گران از همان سال 2014 و حتی کمی پیشتر این گمانه زنی را داشتند که ناتو در اوکراین مستقر شود، اما به نظر نمی‌رسد که نه روسیه اجازه چنین اقدامی را بدهد نه ناتو عزمی بر این موضوع داشته باشد
به این دلیل که اوکراین کشوری با هزار و یک مشکل از جمله بحران اقتصادی است و اگر همین هزینه‌های روسیه و آمریکا و اروپا نباشد عملا اوکراین از خودش چیزی ندارد که نیروی مانند ناتو در آنجا سرمایه گزاری کند. می‌توان گفت یعنی این کشور نه از لحاظ اقتصادی حرفی برای گفتن دارد، نه از لحاظ نظامی موضوعیتی دارد و از نه لحاظ سیاسی از قدرتی بالایی برخوردار است.
ممکن است این که هر کدام از طرفین از این موقعیت استفاده کنند و مطالبی را بیان کنند، اما این که در مجموع این درخواست اوکراین از سمت ناتو مورد پذیرش قرار گیرد، این اقبال به نظر می‌رسد که وجود نداشته باشد.
*آمریکا چگونه وارد عمل خواد شد؟ آیا تحریم‌های بیشتری گریبان روسیه را خواهد گرفت؟
اقدام آمریکا هم همچون گذشته خواهد بود. همان موضوعی که همیشه گفته‌اند و سر موضوع کریمه هم تکرار کردند. با این تفاوت که الان 4سال از بحث کریمه می‌گذرد.
در بحث شورای امنیت نیز معاون سفیر روسیه عنوان کرد که کریمه با یک همه پرسی به روسیه الحاق شده است و بر اساس همین موضوع کشتی‌ها باید به اصل 19 و 21 که حقوق دریاها احترام بگذارند. این آب‌های سرزمینی ما بوده است.
به نظر می‌رسد آمریکا همان رویه سابق را داشته‌اند و اینکه تحریم جدیدی را شکل بدهند خیلی بعید است.
*روسیه در این میان چگونه عمل خواهد کرد؟ و به دنبال چه سودی است؟
اما روسیه در تلاش است که اصل استمرار را در حقوق بین الملل پیش ببرد تا بعد از چندسال این موضوع وارد فضای بین‌الملل بشود. روسیه می‌خواهد با استفاده از اصل استمرار مشروعیتی را به الحاق کریمه بدهد و طبیعتا می‌تواند از تحریم‌های که دچار آن شده است فاصله بگیرد.
موضوع دیگر این است که باید بپزیریم که روسیه در سال‌های گذشته بخصوص از زمانی که بحران سوریه شروع شده و بعد بحران اوکراین خیلی در خاورمیانه اکتیو شده است، هم موازنه قدرت را خوب به پیش می‌برد و هم موازنه تهدید را به خوبی مدیریت می‌کند. شما می‌بینید در کشورهای خاورمیانه با عربستان سعودی در اجلاس جی20تنها رئیس جمهوری که خوش‌وبش کرد پوتین بود؛ یعنی هم موازنه قدرت را پیش می‌برد و هم از سوی دیگر زمانی که همه در مقابل ایران گارد می‌گیرند از ایران دفاع می‌کند. از طرف دیگر بحث تهدید‌ها مدیریت می‌کند. به نظر من یک آینده پژوهی پیرامون این موضوع وجود دارد که چه تهدید‌های می‌خواهد در آینده شکل بگیرد، آنها را از پیش مطالعه می‌کنند و این که کنش‌های که در منطقه دارند براساس احساس نیست، بلکه براساس عقلانیتی است که از پیش مدیریت شده و مسائل را بر همان اساس جلو می‌برند.
موضوع دیگر افتتاح پلی روی تنگه کرچ بوده است که کریمه را به روسیه متصل می‌کند و خود روس‌ها به این پل، پل پوتین می‌گویند. این پل 19 کیلومتر است و خود پوتین با یک کامیون این پل را افتتاح کرد و به وسیله آن کریمه را به جنوب روسیه متصل کرد.
این اتفاق اهمیت این موضوع را نشان می‌داد که روسیه خیلی سریع هم پل اعتباری زمینی را شکل داد و هم از لحاظ دریای ارتباط را قوت بخشید. یعنی کریمه را کاملا برای روسیه نهادینه کرد؛ این موضوع را همه متوجه شدند.
همین نقاطی است که از سمت افکار عمومی اوکراین غربی و کی‌یف بسیار به رئیس جمهوری این کشور فشار آورده است. برآیند همه این موارد باعث کاهش مقبولیت پروشنکو شده و همین موضع سبب می‌شود که در این 4 ماه باقی مانده تا انتخابات این لفاظی‌ها و این نزاع زبانی از سمت پروشنکو و مسئولین و ستاد رئیس جمهور به طرف روسیه بیشتر شود.
به نظر من روسیه نیز این موضوع را می‌داند و واکنش زیادی نخواهد داشت و ممکن است در حد پاسخ‌های باشد که مسئولین روس به رسانه‌ها بدهند وگرنه جنگ و نزاع نظامی پیش روی آن نخواهد بود.
گفت و گو : مانیا شوبیری
∎
نظر شما