در این چند روز بعضا با این پرسش بین دوستان و آشنایان برخورد کرده‌ایم که اگر برای نوروز ایرلاین‌های خارجی پرواز خود را به ایران متوقف کنند یا در روزهای آتی پرواز خود را از سر بگیرند، در حالی‌که همچنان یکی از شرکت‌های هواپیمایی داخلی همچنان به پروازهای خود در مسیرهای اروپایی ادامه می‌دهد و کنسولگری‌ها همچنان به صدور ویزا و پذیرش مسافر مشغول هستند، در صورت کنسلی سفر مسافر، چه اتفاقی برای استرداد هزینه‌های ثبت نام شده پیش خواهد آمد؟
آیا ایرلاین بلافاصله مبلغ بلیت را استرداد می‌کند؟ آیا آژانس مسافرتی تمام مبالغ تور را بلافاصله به ما برمی‌گرداند؟ آیا آژانس مسافرتی هزینه‌ای بابت جریمه کنسلی تور از ما کسر می‌کند؟
تکلیف هزینه‌های غیرقابل استرداد مانند هتل‌های گارانتی شده اروپایی، ترجمه مدارک، ورودی سفارت، پروازهای داخل اروپا، چارتر اتوبوس و بلیت قطار مسیرهای اروپایی و... را آژانس هواپیمایی به تنهایی باید متحمل کلیه جرایم شود؟ مسافرانی که به رزرو تورهای خارجی مانند تور اروپا یا آسیا اقدام کرده‌اند چه کار باید کنند؟ اگر به محض ورود به کشوری بدون داشتن علائم آنفولانزا قرنطینه شدیم، شرایط تور به چه شکلی خواهد شد؟
این‌ها فقط تعداد اندکی از پرسش‌هایی است که احتمالا برای هر مسافری پیش می‌آید. یکی از دفترهای خدمات مسافرتی در ادامه این یادداشت که در اختیار ایسنا قرار داده، نوشته است:
طی بخشنامه ای که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی میراث فرهنگی کشور مورخ ۶ اسفندماه ۹۸ صادر کرد (باتوجه به شیوع ویروس کرونا و پیشگیری و کنترل تأسیسات گردشگری) همچنین ماده ۱۳ حقوق شهروندی ـ مفاد قرارداد گشت‌های داخلی و خارجی و ماده ۱۲ شیوه‌نامه اجرایی ذخیره و ابطال اتاق در واحدهای اقامتی از اول اسفند ماه، چنانچه مسافری درخواست انصراف از سفر کند، دفاتر خدمات مسافرتی و مراکز اقامتی باید کل مبلغ دریافتی را به مسافر بازگردانند، بدون هیچ جریمه‌ای.
تا اینجا مسئله واضح بوده و تمام شرکت‌های هواپیمایی داخلی، آژانس‌های گردشگری و مراکز اقامتی باید از قانون تبعیت کنند و برای گذر کشور از این شرایط همکاری کنند.
اما مسئله اساسی در مورد هتل‌ها، کارگزارها و ایرلاین‌های خارجی وجود دارد که در بخشنامه فوق‌الذکر به این صورت اشاره شده است: مدیران تأسیسات گردشگری ضمن اطلاع‌رسانی و توجیه دقیق شرایط حاکم در مبدأ و مقصد سفر، تمهیدات لازم را برای هر گونه کنسلی احتمالی و باز پس گرداندن وجوه گردشگران در قراردادهای کاری خود با ارائه‌کنندگان خدمات گردشگری در داخل و خارج کشور مدنظر قرار دهند.
در این بخش از بخشنامه انگار مسؤولان به مسائل فنی توجه نداشته‌اند؛ چرا که اشاره شده در قراردادهای خود به مورد ویروس کرونا اشاره کنند! می‌خواهم این مسئله را بیشتر مورد بررسی قرار دهم و استدلال کنم که مسئله ورود ویروس کرونا شش روز است که اعلام رسمی شده است.
آژانس‌ها و دیگر مؤسسات گردشگری از سه تا شش ماه قبل اقدام به اخذ قرارداد با کارگزارها می‌کنند و برخی دیگر خودشان به طور مستقیم برای رزرو پرواز، هتل و خدمات زمینی در مقاصد خارجی اقدام می‌کنند و حال آن که ثمره زحماتشان را باید پس از شش ماه رکود و سکته در صنعت گردشگری در بازه عید برداشت کنند تا بتوانند از پس هزینه‌های گزاف برآیند، در غیر این صورت قدم به نابودی کامل این صنعت و فعالان آن برداشته‌ایم.
در این زمان مسافر به آژانس مراجعه و درخواست کنسلی تور برای نوروز می‌کند، اینجاست که کامل و کارشناسانه نبودن بخشنامه صادر شده پررنگ‌تر می‌شود؛ چراکه مسافر انتظار دارد آژانس در «اسرع وقت» اقدام به استرداد کل مبلغ بدون کوچک‌ترین جریمه کنسلی کند.
در مورد تورهای آسیایی آیا غیر از این است که آژانس درصد زیادی از مبالغ را به کارگزار، هتل و ایرلاین پرداخت کرده است، آیا منطقی است که قراردادهایی که شش ماه قبل منعقد شده‌اند به محض درخواست کنسلی از طرف آژانس استرداد کنند؟ در صورت مثبت بودن پاسخ ها، چگونه وجوه را استرداد کنند (با وجود تحریم‌ها)؟ آیا هیچ هزینه‌ای قبل از صدور ویزا برای مسافر انجام نپذیرفته است؟
یک مثال دیگر: مسافر اقدام به کنسلی یک تور خارجی مثلاً تور فرانسه کرده، در شرایطی که ویزا صادر شده، ترجمه مدارک صورت پذیرفته و هزینه هتل پرداخت شده، درحالی‌که سایر خدمات از جمله پرواز مستقیم ایرلاین ایرانی هم کاملاً پابرجاست و مسافران ایرانی را به مقاصد پاریس، وین، آمستردام، کلن، فرانکفورت، هامبورگ و میلان بدون هیچ مشکلی در مبادی ورودی و فرودگاه‌ها اعزام می‌کند، حال بحث این است آیا یک گردشگر سالم ایرانی با وجود داشتن ویزای معتبر، آژانس هواپیمایی معتبر، ایرلاین وطنی معتبر و پذیرش بدون مشکل کشور مقصد، در یک شرایط سالم اقدام به کنسلی کند، در حالی که منبعی برای آن وجود ندارد، تمام جرائم مربوط به کنسلی را آژانس باید متقبل شود؟ آیا این حق توراپراتورهای بزرگ ایران است؟
این بخشنامه کاملاً غیرکارشناسانه به نابودی کامل و ضربه فنی پیکره گردشگری اقدام کرده است.
آیا دفاتر خدمات گردشگری می‌توانند چنین هزینه‌هایی را از قبیل کارمزد صدور ویزا و ترجمه مدارک که استرداد نمی‌شود و دیگر هزینه‌ها از جمله خدمات زمینی و هتل را به مسافر استرداد کنند؟
در مورد پروازها هم وضع کاملا مشخص است، ایرلاین های خارجی کمترین همکاری را دارند. بهتر نبود وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای دفاع از حقوق آژانس و مسافر، به جای صدور عجولانه چنین بخشنامه‌ای، اهرم فشار بر ایرلاین‌ها باش و عواقب این تصمیم را بررسی کند. در این شرایط مواجه خواهد بود با سیل عظیم شکایات بین مسافران و آژانس‌ها که غیرقابل حل است.
اگر کارگزارها حاضر به استرداد مبالغ نشوند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اگر فقط بخشی از هزینه‌ها استرداد شود چه می‌شود؟ اگر زمان استرداد طول بکشد، چه؟ اگر ایرلاین‌ها پروازهایشان برای نوروز دایر باشد چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ (بعضی ایرلاین‌ها اعلام کرده‌اند که از تاریخ ۱۳ مارس احتمال دارد پروازها را دوباره به جریان اندازند.)
به نظر می‌رسد بهتر است این بخشنامه هرچه سریع‌تر مورد بررسی قرار گیرد تا هیچ حقی از مسافر و آژانس مسافرتی ضایع نشود.