بانک‌مرکزی در چارچوب سیاست‌گذاری جدید پولی با هدف مدیریت نرخ سود در بازار بین بانکی و کنترل نقدینگی و مهار تورم، از آغاز به‌کار اجرای عملیات بازار باز در این بانک خبر داد.

آن‌طور که بانک مرکزی اعلام کرده، در اجرای چارچوب جدید سیاست‌گذاری پولی با هدف مدیریت نرخ سود در بازار بین بانکی و کنترل نقدینگی و مهار تورم و فراهم‌سازی بستر لازم برای سیاست پولی مبتنی بر هدف‌گذاری تورم با استفاده از ابزارهای کوتاه‌مدت غیرمستقیم سیاست پولی، شیوه‌نامه «انجام عملیات بازار باز و اعطای اعتبار در قبال دریافت وثیقه از سوی بانک مرکزی» (به همراه اصلاحات آن در تاریخ ۳دی ۹۸ از سوی شورای پول و اعتبار به تصویب رسید. متعاقب این امر کمیته اجرایی عملیات بازار باز در ۳۱ شهریور ۹۸ به دستور رئیس کل بانک مرکزی با هدف فراهم‌سازی بسترها و الزامات موردنیاز تشکیل شد. در همین ارتباط، در ماه‌های گذشته با همکاری دستگاه‌های مربوط بسترهای سخت افزاری و نرم‌افزاری اجرای عملیات به همراه تدارک ابزارهای مورد نیاز فراهم شد. اکنون زمینه برای اجرای تدریجی عملیات بازار باز به منظور مدیریت نرخ سود در بازار بین‌بانکی و هدایت نرخ سود در این بازار در چارچوب جدید سیاست‌گذاری پولی فراهم شده است. استفاده از «عملیات بازار باز» و همچنین برقراری دامنه نرخ سود (کریدور نرخ سود) از جمله مهم‌ترین مولفه‌های چارچوب جدید سیاست‌گذاری پولی محسوب می‌شوند.
ابزارهای عملیاتی پیش‌بینی شده برای جذب یا تزریق نقدینگی به بازار بین‌بانکی با هدف پیگیری موضع سیاست پولی بانک‌مرکزی در چارچوب جدید سیاست‌گذاری پولی، شامل خرید و فروش قطعی اوراق بهادار دولتی، توافق بازخرید منطبق با شریعت بر مبنای دارایی پایه اوراق بهادار دولتی و ارز، اعطای اعتبار در قبال وثیقه (اوراق بهادار دولتی، طلا و ارز) و همچنین سپرده‌پذیری بانک مرکزی از بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری غیربانکی (منطبق با شریعت) است.
براساس هماهنگی‌های صورت گرفته و جلسات کارشناسی برگزار شده با فعالان مرتبط، بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری غیربانکی می‌توانند براساس اعلان قریب‌الوقوع بانک مرکزی در زمینه انجام عملیات بازار باز نسبت به مدیریت نقدینگی (کمبود یا مازاد) خود در بازار بین‌بانکی اقدام کنند. بانک مرکزی در چارچوب جدید سیاست‌گذاری پولی، مدیریت نقدینگی بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری غیربانکی را برمبنای اوراق بهادار اسلامی منتشر شده از سوی خزانه‌داری کل وزارت امور اقتصادی و دارایی انجام می‌دهد، ضروری است بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری غیربانکی نسبت به اختصاص بخشی از دارایی‌های خود به اوراق مزبور اقدام کنند.
بانک مرکزی درحالی روز گذشته با صدور اطلاعیه‌ای از آغاز عملیات بازار باز در این بانک خبر داده است که بر مبنای این سیاست، بانک مرکزی از این پس اجازه خواهد داشت تا برای خرید و فروش اوراق قرضه و وثیقه‌گیری این اوراق در ازای اعطای اعتبار یا خط اعتباری به بانک‌ها و موسسه‌های مالی و اعتباری اقدام کند. مکانیسمی که در صورت اجرای درست می‌تواند با بهبود وضعیت بدهی دولت و رهاندن نظام بانکی از فشار مالی دولت و بنگاه‌های اقتصادی، افسار کنترل نوسان‌های نرخ را در دستان سیاست‌گذار پولی قرار دهد و باعث منضبط کردن رفتار مالی دولت و شبکه بانکی کشور شود و این یعنی گامی در راستای پیرایش سیاست‌گذاری پولی در کشور.

مسیر مناسب کنترل نقدینگی
کارشناسان براین باورند که راه‌اندازی عملیات بازار می‌تواند تحولی اساسی در نظام سیاست‌گذاری پولی و ارتقای اثربخشی سیاست‌های پولی و ارزی کشور ایجاد کند و باعث شود رشد نقدینگی در کشور مهار و در نهایت باعث کنترل تورم شود. اما در عین حال کارشناسان براین باورند که برای نتایج مثبت این اقدام، باید جهت‌دهی نقدینگی‌ها به سمت بخش تولید و مولد کشور باشد تا اثرگذاری لازم که انتظار می‌رود از اجرای این سیاست به وجود آید، مشاهده شود.
بیژن صفوی کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با صمت با بیان اینکه عملیات بازار باز به عنوان یکی از ابزارهای سیاست‌های پولی، یکی از مسیرهای مناسب برای کنترل نقدینگی و مهار تورم است که در کنار سیاست تنزیل مجدد و نرخ ذخیره قانونی، می‌تواند یک گام مثبت تلقی شود افزود: در وضعیت تورمی فعلی اقتصاد کشور و در شرایطی که نقدینگی هر روز در حال افزایش است، این مهم، دغدغه و مشکلات زیادی را در بخش‌های مختلف به وجود آورده است که به نظر می‌رسد برای جذب این نقدینگی‌ها و کاهش حجم پول در گردش جامعه باید هرچه سریع‌تر فکری کرد که یکی از اقدامات کاربردی، اجرای همین سیاست عملیات بازار باز است.
به گفته او بانک مرکزی در این شرایط درصدد است که با اجرای این سیاست در راستای رفع این مشکل و دغدغه مهم اقتصادی گام بردارد که این تصمیم را می‌توان به فال نیک گرفت. بی‌تردید سیاست عملیات بازار باز یکی از ابزارهای خوب سیاست‌های پولی است که در این برهه از زمان می‌تواند برای اقتصاد کشور کارآیی داشته باشد. صفوی با تاکید براینکه البته برای دستیابی به نتایج خوب این سیاست‌گذاری، لازم است فرآیند به شکل درست اجرایی شود و اهداف مشخصی داشته باشد افزود: دراین راستا باید نقدینگی‌هایی که از طریق این ابزار جذب می‌شود، بتواند وارد مسیر و بخش‌هایی شود که در نهایت آثار خودش را خنثی نکند. به گفته این کارشناس بهترین مسیری که این نقدینگی‌ها باید به سمت آن هدایت شوند، بخش مولد و تولید کشور است که می‌توانند اثر مثبت‌شان را بر کلیت اقتصاد بگذارد و زمینه رشد این بخش را فراهم کنند. او با تاکید براینکه ایجاد عملیات بازار باز راه‌حل مناسبی برای مشکلات فعلی اقتصاد است، اما نحوه اجرای آن بسیار موضوع مهم‌تری است یادآورشد: بی‌تردید اگر نقدینگی‌های موجود در جامعه از طریق خرید و فروش اوراق از سوی بانک مرکزی مدیریت شود و در نهایت وارد فعالیت‌های مولد شود، بی‌تردید این مهم می‌تواند باعث ایجاد ارزش افزوده و افزایش تولید در کشور شود و این موضوع مهمی است که در شرایط فعلی می‌تواند بسیار در بهبود شرایط اثرگذار باشد.

تلاش برای رفع یک چالش بزرگ
ابراهیم عباسی، کارشناس اقتصاد و استاد دانشگاه در این باره در گفت‌وگو با صمت با تاکید براین موضوع که اقتصاد ایران درحالی با دوچالش بزرگ، یعنی حجم نقدینگی بالا و تورم شدید روبه‌رو است که این موضوعات مشکلات و دغدغه‌های زیادی را در بخش اقتصاد کشور ایجاد کرده است گفت: پدیده نقدینگی و تورم در حالی مشکلات اقتصادی را تشدید کرده است که با وجود راهکارهای زیادی که برای کنترل و مهار این پدیده‌ها در کشور ارائه شده، اما هنوز این مسله یکی از مشکلات اقتصادی کشور قلمداد می‌شود.
او با بیان اینکه مدتی است که بانک مرکزی بحث اجرای سیاست عملیات بازار باز را در دستور کار قرار داده که کنترل نقدینگی و مهار تورم در اقتصاد ایران به عنوان یکی از اهداف اصلی این سیاست قرار است دنبال شود افزود: براساس این سیاست بانک مرکزی می‌تواند با خرید و فروش اوراق، در زمان کاهش حجم پول در جامعه، اقدام به خرید اوراق کند و با افزایش حجم پول جلوی رکود در اقتصاد را بگیرد و هر زمان که حجم پول در جامعه زیاد شد و تورم افزایش یافت، با ورود به این بازار اوراق خریداری شده را بفروشد و نقدینگی در جامعه را مدیریت کند. این کارشناس با بیان اینکه اجرای سیاست عملیات بازار باز، می‌تواند یگ گام مثبتی باشد که در اقتصاد ایران در حال تحقق است چون ضمن کنترل نقدینگی می‌تواند به مهار تورم در کشور کمک کند و این موضوعی است که در شرایط فعلی اقتصاد می‌تواند یک گام روبه جلو باشد یادآورشد: یکی از انتقاداتی که همواره در بخش اقتصاد کشور مطرح بوده، بحث مدیریت نامناسب نقدینگی و تورم در کشور است. این انتقاد همواره وارد بوده که چرا با وجود حجم بالایی از منابعی که در سطح جامعه وجود دارد و از آن به عنوان پول‌های سرگردان یاد می‌شود، فعالیت‌های مولد و اقتصادی از نبود منابع رنج می‌برند و همچنان موضوع کمبود نقدینگی دغدغه فعالان این بخش است. او ادامه داد: در این راستا نیاز است تا بانک مرکزی در اجرای سیاست عملیات بازار باز، یک برنامه‌ریزی درستی داشته باشد تا نقدینگی‌ها در نهایت وارد فعالیت‌های مولد و اقتصاد شود و زمینه اشتغالزایی و رونق تولید در کشور را فراهم کند. به گفته او، بانک مرکزی در این سیاست‌گذاری باید به شکل دقیق و شفاف هدفش را در بحث خرید و فروش این اوراق مشخص کند و این گونه نباشد که این مهم در نهایت در تامین کسری بودجه جاری کشور به کاراید و بخش واقعی اقتصاد همچنان از منابع مورد نیازش بی‌نصیب شود.