گروه سیاسی / مقام دیپلماتیک ایرانی ماجرای تبادل زندانی میان ایران و امریکا را روایت کرد. محسن بهاروند، دستیار وزیر خارجه که در روند مبادله مسعود سلیمانی و «ژئووانگ» تبعه ‌امریکایی حضور داشته، در گفت‌وگو با ایرنا تبادل این دو شهروند ایرانی و امریکایی را یک رویداد چند بعدی توصیف کرد که ابعاد قضایی، کنسولی، سیاسی، دیپلماتیک، انسان‌دوستانه و امنیتی را دربر می‌گیرد. به گفته بهاروند، وزارت امور خارجه تلاش کرد این موضوع را از جنبه انسان دوستانه پیگیری کند و گرچه برایان هوک، نماینده امریکا در امور ایران در دیدار دوجانبه‌ای که در یک اتاق صورت گرفته بود، کوشیده باب گفت‌وگو را با بهاروند باز کند، اما مقام ایرانی تأکید کرده که هیچ دستورالعملی برای مذاکره و گفت‌وگو با مقام امریکایی ندارد.
مدیرکل امریکای وزارت امور خارجه در این گفت‌وگو درباره فرآیند مبادله مسعود سلیمانی و ژئووانگ تبعه ‌امریکایی گفت که قبلاً در مورد مبادله این دو شخص صحبت‌هایی به صورت کلی مطرح شده بود. به گفته بهاروند ظریف در حاشیه مجمع عمومی در مصاحبه‌ای موضوع را مطرح کرد و افرادی چون ریچاردسون، نماینده سابق امریکا در سازمان ملل صحبت‌هایی با وزیر خارجه ایران انجام داد. او در این باره گفت: «آقای ریچاردسون هم مأموریت دقیقی نداشتند که در این مورد با آقای ظریف صحبت کنند. صحبت‌هایی که آقای ریچاردسون، سفیر سابق امریکا در سازمان ملل کردند در همین حد بود. چون ایشان سفیر سابق در سازمان ملل بودند و الان بازنشسته هستند، صحبت‌هایی کرده بودند ولی صحبت‌های ریچاردسون ما را هیچ وقت به جلو نبرد.» او افزود: «ما در یک مقطع صحبت‌هایی در این مورد با سفارت سوئیس که حافظ منافع امریکاست و به خاطر سوابقی که سوئیس در مسائل انساندوستانه دارد، ‌کردیم و پیام‌هایی رد و بدل شد.
پیامی از وزارت خارجه ‌امریکا به ایران
بهاروند با اشاره به دریافت پیامی از سوی امریکا گفت: «ما در مقطعی یک پیام از وزارت خارجه امریکا از طریق سوئیس دریافت کردیم که گفته بودند اگر کانال دیگری غیر از وزارت خارجه و دولت امریکا در مورد زندانیان امریکا صحبتی بکند، ما قبول نداریم.» دستیار وزیر امور خارجه درباره زمان دریافت ایمیل از وزارت خارجه امریکا گفت: «حدود چهار ماه پیش این پیام را به ما دادند. یعنی بعد از صحبت‌های آقای ریچاردسون. معنای این، مذاکره نیست، چون در کار حرفه‌ای دیپلماتیک، دستورالعمل یا Mandate خیلی مهم است. شما نمی‌توانید هر حرفی را حرف دولت تلقی کنید تا اینکه مطمئن شوید آن فرد از طرف دولت دستورالعملی دارد یا نه.» او افزود: «شاید چون وزارت خارجه امریکا می‌دانسته که ممکن است عده‌ای به ما این حرف‌ها را بزنند، رسماً از طریق سفارت سوئیس اعلام کردند که اگر کانال دیگری غیر از حافظ منافع یا سوئیس با شما صحبت می‌کند، شما آن را بدون مجوز و بسته تلقی کنید و تأثیری برای آن قائل نباشید چون از طرف ما کسی مأموریتی در این زمینه ندارد.»
این دیپلمات ارشد کشورمان گفت: «به همین دلیل هر دو طرف – ایران و امریکا - از چند ماه پیش سعی کردیم از طریق حافظ منافع پیام‌هایی را رد و بدل کنیم. سفارت سوئیس در این میان نقش بسیار خوب،‌ بی‌طرفانه و منصفانه‌ای برای هر دو طرف ایفا کرد. با اینکه سوئیس حافظ منافع امریکا در ایران است و حافظ منافع ما در امریکا، ‌پاکستان است ولی سوئیسی‌ها برای دو طرف کار کردند. هم سفیر و هم دولت سوئیس خیلی تلاش کردند لذا در انتقال پیام و اجرای عملیات تبادل، خیلی خوب و حرفه‌ای عمل کردند. به هر حال، کار خوب را باید قدر دانست.»
بهاروند درباره جزئیات این مکاتبات گفت: «بعد از صحبت‌هایی که کردیم دولت امریکا ابتدا پیشنهادات دیگری داشت. می‌گفت ما به شرطی قبول می‌کنیم که یک با یک تبادل کنیم. چون ما به این نتیجه رسیدیم که اگر بخواهیم این کار انساندوستانه را انجام دهیم بهتر است طرف امریکایی‌ را هم تست کنیم ببینیم آیا حاضر به مبادله هست یا در پیچ و خم‌های قضایی و سیاسی می‌اندازد.» وی افزود: «ما گفتیم، می‌توانیم یک نفر را در مقابل یک نفر مبادله کنیم. ضمن اینکه می‌دانستیم پرونده دکتر سلیمانی واقعاً مدرکی دال بر جرم ندارد. ما بعداً فهمیدیم علت ناراحتی امریکایی‌ها از آقای دکتر سلیمانی پیشرفت‌های علمی ایران بود. اینکه دانشمندان ایرانی به چه رتبه علمی رسیده‌اند. آنها بخوبی می‌دانند که همین ابتکارات و نوآوری‌ها در علم، اساس اقتصاد دنیا است. این را هم می‌دانستیم که از نظر قضایی تبرئه شدن ایشان خیلی سخت نیست لذا این موضوع را مطرح کردیم که ما می‌توانیم یک نفر را با یک نفر تبادل کنیم.»
درخواست امریکایی‌ها برای مذاکره پیش از تبادل
دستیار وزیر خارجه با اشاره به درخواست امریکا برای مذاکره پیرامون این تبادل گفت: «امریکایی‌ها اول می‌گفتند ما مذاکره کنیم که چگونه تبادل کنیم. در حالی که دستورالعمل‌ ما به عنوان وزارت امور خارجه مذاکره مستقیم با طرف امریکایی نبود. درست یا غلط ما بر اساس فکت و چیزی که می‌بینیم، عمل می‌کنیم لذا معتقد بودیم که این جزو کارهایی است که می‌شود بدون مذاکره انجام داد و لزومی ندارد در این مورد مذاکره کنیم. می‌توانیم یک نفر را بدهیم و یک نفر را بگیریم و موضوع آنقدر پیچیده نیست که بخواهیم درباره آن مذاکره و بحث کنیم.» مدیرکل امریکای وزارت امور خارجه اضافه کرد: «امریکایی‌ها در این مورد مقاومت می‌کردند. بعد موضوع را تبدیل کردند به اینکه ما مذاکره مستقیم بکنیم و تکلیف این زندانی و کسی را که زمانی به ایران آمده و بعد ناپدید شده و خیلی از دستگاه‌های ایران دنبال او گشتند و نتوانستند ردی از او پیدا کنند هم روشن بکنیم. ما جواب رد دادیم و گفتیم که نه می‌توانیم مذاکره مستقیم بکنیم و نه واقعاً توانسته‌ایم ردی از آن فرد پیدا کنیم. لذا ما قولی نمی‌توانیم بدهیم که انجام شدنی نیست و اگر قولی می‌دهیم باید انجام دهیم.» او ادامه داد: «نهایتاً دوباره بعد از تبادل چندین پیام، امریکایی‌ها گفتند اگر مذاکره مستقیم نمی‌خواهید، ما تبادل می‌کنیم به شرط اینکه تکلیف آن فرد را روشن کنید. ما گفتیم که قبلاً هم گفته‌ایم واقعاً اطلاعاتی در این مورد نداریم، نه اینکه چیزی را بخواهیم پنهان کنیم، این نشدنی است. آنها گفتند پس ما تبادل می‌کنیم به شرط اینکه شما قول بدهید که اتوماتیک مذاکرات را برای بقیه همین‌طور ادامه دهیم.» بهاروند ادامه داد: «در این مورد هم گفتیم ما قولی نمی‌توانیم بدهیم. ما فقط قولی می‌دهیم که می‌توانیم انجام دهیم. نهایتاً توافق کردند که ما تبادل می‌کنیم ولی بعضی از پرونده‌های ما هنوز باز است و اینجا تقریباً به توافق رسیدیم. ما هم گفتیم که توافق می‌کنیم ولی خیلی از پرونده‌های ما باز است و اگر قرار باشد به پرونده‌ها رسیدگی شود پرونده‌هایی هم ایران دارد که باز است و خیلی پرونده‌های بزرگی است.» دستیار وزیر امور خارجه درباره مدت زمان تبادل پیام میان ایران و امریکا گفت: «این فاز پیام بردن و پیام آوردن درباره تبادل افراد، سه، چهار ماه طول کشید. یعنی فاز جدی این بوده است وگرنه اینکه کسی بگوید من فلان جا صحبت کردم، آنها حرف‌های پراکنده‌ای بود که تأثیری نداشته است.»
 پرواز اختصاصی برای بازگشت سلیمانی به ایران
بهاروند در تشریح جزئیات عملیات گفت: «پس از آن که به توافق رسیدیم که می‌شود این دو نفر را باهم تبادل کرد، متوجه شدیم که دولت امریکا برای تبعه خودش هواپیمای دولت خودش را خواهد آورد و با پرواز اختصاصی ایشان را به‌ امریکا برخواهد گرداند. لذا ما تأکید داشتیم برای تبعه ایرانی هم همان شرایط باشد؛ لذا از هواپیمای دولت خودمان استفاده کردیم.» او گفت: «اگر می‌خواستیم هواپیمای اختصاصی ببریم، ‌طبق قانون باید جناب وزیر هم حضور داشته باشد چون طبق قانون زیر آن درجه نمی‌شود از هواپیمای اختصاصی استفاده کرد. از سوی دیگر، آقای ظریف هم می‌گفت در عملیات اجرایی ممکن است تا ما را می‌بینند، تقاضایی بکنند که نیاز به مشورت با ایشان و تصمیم‌گیری داشت.» دستیار وزیر امور خارجه ادامه داد: «به طور نمونه ساعت ۳ صبح روزی که می‌خواست تبادل انجام شود، من اتاق ایشان بودم. ساعت سه صبح باهم هماهنگ کردیم و دستورالعمل‌هایی داشتیم. ایشان کاری که باید انجام دهیم و مسائل سیاسی و نحوه برخورد و گفت‌وگو را به ما گفت.» این دیپلمات ارشد اضافه کرد: «بعد از اینکه ما از هتل حرکت کردیم، حدود ۱۰ صبح، ایشان باز هم با تلفن با ما در تماس بود که چه کار کنیم. آقای برایان هوک از طرف امریکا و بنده از طرف ایران به عنوان رئیس هیأت وارد منطقه بی‌طرفی که سوئیسی‌ها در نظر گرفته بودند، شدیم. زندانی‌ها را مبادله کردیم بدون اینکه هیچ مذاکره بکنیم، برگشتیم و آقای دکتر ظریف هم آمد سوار هواپیما شدیم و برگشتیم.»
۲۰ نفر از اتباع ایرانی در زندان‌های امریکا هستند
مقام دیپلماتیک ایران در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر چند نفر از اتباع ایرانی در زندان‌های امریکا هستند، گفت: «ما کمابیش ۲۰ نفر داریم. به طرف امریکایی هم گفتیم که آمار ما کمابیش ۲۰ نفر است ولی این آمار نهایی نیست چون هر زمان ممکن است ما متوجه شویم یکی از اتباع ما در جایی گرفتار شده و نیاز به کمک دارد.»
بهاروند درباره ادعای امریکایی‌ها درباره تعداد زندانی‌هایشان در ایران  گفت: «یک نفر امریکایی در ایران هست که شاکی خصوصی دارد و حدود پنج نفر هم دوتابعیتی هستند که مورد تقاضای امریکا هستند.»

بـــرش
بهاروند و برایان هوک در یک اتاق نشستند اما گفت و گو نکردند

بهاروند درباره روبه‌رو شدن با برایان هوک و اینکه گفت‌وگویی میان آنها صورت گرفت یا نه، گفت: «ما در اتاقی که مبادله انجام می‌شد با هم روبه‌رو شدیم. پشت یک میز نشستیم. آنها دوست داشتند صحبتی بکنند، اما ما دستورالعملی برای صحبت نداشتیم. لذا وقتی که رابط سوئیسی هم می‌گفت اگر می‌خواهید صحبتی بکنید، خیلی محترمانه و دوستانه به رابط سوئیسی گفتیم که وزارت خارجه غیر از دستورالعمل نظام کاری انجام نمی‌دهد.» دستیار ارشد وزارت امور خارجه گفت: «تبادل، پروتکل و روش خاص خود را دارد. شما اصلاً لازم نیست صحبت کنید. کاری که خیلی ضروری است، این است که شما باید تأیید کنید فردی که می‌خواهید تحویل بگیرید، ایشان است. چون طرف واسطه با صدای بلند می‌پرسد که آیا این همان کسی است که شما می‌خواستید شما می‌گویید بله. به هیأت دوم هم همینطور. در همین حد اینها با هم تبادل می‌شوند شما باید رسماً تأیید کنید که این همان آدمی است که دنبالش هستید.»
وی درباره نقش برایان هوک در این مبادله گفت: «برایان‌ هوک هم مثل ما الان در وزارت خارجه است. هر چند ایشان مسلماً دیپلمات حرفه‌ای نیست و از بیرون وزارت خارجه آمده است. ولی الان چون در وزارت خارجه است و دولتش رسماً به او مأموریت داده و کسی است که صلاحیت دارد. اگر زمانی حرفی هم بزند، ما آن را به عنوان حرف دولت امریکا خواهیم گرفت. دولت امریکا این وظیفه را به عهده ایشان گذاشته بود که کار تبادل را انجام دهد همانطور که وزارت خارجه این وظیفه را به عهده من گذاشته بود. لذا فقط تقسیم وظایف است و نقش عمده‌ای نیست.» مدیرکل امریکای وزارت امور خارجه در پاسخ به این سؤال که آیا این روند ادامه خواهد داشت، گفت: «در مورد اینکه باید ادامه پیدا کند یا نه، وزارت خارجه بر اساس دستورالعمل کار می‌کند چون وزارت خارجه نماینده نظام است؛ خودش تصمیم‌گیر نیست؛ مجری تصمیمات نظام است. اگرچه ممکن است در مواقعی به نظام پیشنهاد بدهد ولی وقتی می‌خواهد این به عمل تبدیل شوند باید دستورالعمل بگیرد.» بهاروند گفت: «شخصاً فکر می‌کنم که می‌شود این کار را با حفظ همه شرایطی که برای ما وجود دارد، ادامه داد ولی فعلاً وزارت خارجه دستورالعملی ندارد و باید این دستورالعمل را درخواست کند.»