جمشید عدالتیان
کارشناس اقتصادی
از نظر اقتصادی اصلاح قیمت بنزین کار درستی بود ونمی توان از جهت اقدام به سمت اصلاح قیمت‌ها از دولت روحانی انتقاد کرد. اولین نکته که در این مبحث باید به آن اشاره کنم این است که اکثر کالاها طی ماه های اخیر با افزایش قیمت رو به رو شد، تنها کالایی که افزایش قیمت پیدا نکرد و چندین سال ثابت ماند، بنزین بود.نفت برای آنکه به بنزین تبدیل شود، فرآیند طولانی را طی می‌کند و از طرفی برای هر لیتر بنزین گروه‌های مختلفی درگیر هستند، بدین جهت با قیمت‌هایی که تا هفته پیش شاهد بودیم؛ هزینه حمل و نقل و جابه‌جایی یک لیتر بنزین هم در نمی‌آمد. قیمت‌های فعلی به هیچ عنوان قابل رقابت نیست و همچنان میل به قاچاق در بنزین کشور وجود دارد.به صورت کارشناسی و با توجه به علم اقتصاد می‌گویم که قیمت اصلاح شده بنزین همچنان کم است و دولت‌ها در ادامه مسیر خود باید هر ساله به سمت اصلاح قیمت بنزین حرکت کنند درغیر این صورت با تصمیم‌های درست شاهد نارضایتی مردم می‌شوند.اصلاح قیمت بنزین از زمان رژیم قبل مطرح شد و قرار بود هر ساله حداقل 2 ریال گران شود، ولی آن زمان کار درست انجام نشد و این رفتار غلط از سالیان دور به ارث رسیده است.در اکثر کشورها، تغییر قیمت بنزین با لحاظ سود و مالیات بر ارزش افزوده محاسبه می‌شود، اما در ایران به خاطر آنکه بنزین از سوی پالایشگاه‌های دولتی فرآورش و توسط دولت عرضه می‌شود، مشمول سود و مالیات نمی‌شود.در اکثر کشورها پالایشگاه‌ها و عرضه کنندگان بنزین توسط بخش خصوصی مدیریت می‌شوند. بدین جهت هیچ زمان بخش خصوصی از جیب خود پول نمی‌گذارد که بنزین را به فروش برساند و همواره قیمت‌های آنها واقعی است. از این‌رو اگر در ایران بنزین دست بخش خصوصی واقعی و غیر شبه دولتی بود، اکنون قیمت‌ها واقعی شده بود و در مورد هر افزایشی دیگر دولت پاسخگو نبود.از آنجا که مدیریت بنزین با دولت است، دولت مجبور به پاسخگویی است و البته در این مسیر با کلی اتهام و اعتراض‌ هم روبه‌رو می‌شود.با توجه به شرایط پیش آمده به نظر می‌رسد یکی از گام‌هایی که دولت در این راستا باید بردارد، خصوصی‌سازی پالایشگاه‌ها و عرضه کنندگان بنزین است. در این صورت، بخش خصوصی می‌داند که چگونه و در چه زمانی و با چه فرآیندی قیمت بنزین را گران کند.اگر این روزها می‌بینیم که مردم از قیمت بنزین گلایه دارند، به خاطر آن است که ساختار اقتصادی ایران مشکل دارد، سیستم بازار اشتباه است، وقتی این دو موضوع مشکل ساز است به‌طور قطع، روش قیمت‌گذاری بنزین با چالش رو به رو می شود. اگر سیستم بازار و ساختار اقتصادی کشور درست بود، همه به این امر اذعان داشتند که قیمت فعلی بنزین هم منطقی نیست. به هر ترتیب، باید به سمت اصلاح قیمت بنزین حرکت می‌کردیم و این اتفاق مناسبی برای اقتصاد کشور در آینده خواهد بود. امیدواریم این رویه برای سال‌های آینده هم ادامه داشته باشد و هر سال قیمت‌ها به صورت جزئی اصلاح شود.وقتی قیمت بنزین در ایران اصلاح شد، قیمت هر لیتر بنزین در کردستان عراق 11 هزار تومان و در افغانستان 10 هزار تومان شد، این نشان می‌دهد که قاچاق بنزین از ایران باعث شده که قیمت بنزین در مناطق یاد شده گران شود.دولت از اتلاف یارانه‌های پنهان جلوگیری کرده و به سمت اصلاح فرآیند قیمت‌ها رفته که بسیار واجب بود.در این میان یک نکته وجود دارد که دولت و بدنه کارشناسی باید به آن توجه کنند؛ پرداخت یارانه و مابه التفاوت افزایش قیمت به مردم و حتی کسانی که خودرو ندارند اقدام درستی نیست، چرا که این درآمد را باید به سمت تجهیز ناوگان حمل و نقل عمومی و توسعه زیرساخت‌ها هدایت کرد. با این منابع، می‌توان حمل و نقل عمومی را توسعه کمی و کیفی داد.